ماهی هایی که سبک و زندگی متفاوتی دارند

در زمان های دور، ملوانان از وال هایی می گفتند که بعضا با جزیره اشتباه گرفته می شدند و حتی کشتی ها روی آنها لنگر می انداختند و به نیروهای خود دستور می دادند که از کشتی پیاده شده و با تکان های شدیدی که به خود می دادند ملوانان را به زیر آب می بردند.

هفته نامه صدا - علی فتحی: در زمان های دور، ملوانان از وال هایی می گفتند که بعضا با جزیره اشتباه گرفته می شدند و حتی کشتی ها روی آنها لنگر می انداختند و به نیروهای خود دستور می دادند که از کشتی پیاده شده و با تکان های شدیدی که به خود می دادند ملوانان را به زیر آب می بردند. در سال ۱۹۹۰ میلادی نیز وقتی دانشمندان نخستین بار با لقمه ماهی قرمز آب های شیرین جنوب شرقی آسیا برخورد کردند، همین فکر به ذهنشان خطور کرد (این آبزی می تواند طولی در حدود ۵ متر پیدا کند و وزنش نیز تقریبا به ۵۹۰ کیلوگرمی می رسد).

این جانور نیشی سمی به طول 38 سانتی متر دارد؛ با این حال، موجودی بسیار آرام است که به ندرت از نیش خود استفاده می کند و دانشمندان امیدوارند که پیش از انقراضش به دست انسان آن را مورد موشکافی و بررسی دقیق قرار دهند.

بزرگ ترین آبزی در آب های شیرین

این آبزی احتمالا بزرگ ترین ماهی در آب های شیرین است اما نخستین گزارشات از وجود آن در اوایل سال ۱۹۸۰ میلادی در روزنامه های تایوانی منتشر شد. به سختی می توان یکی از این لقمه ماهی ها را دید زیرا تمامی تجهیزات شکار و ماهی گیری را نابود می کند و حتی در صورتی که بهترین تجهیزات را در اختیارات داشته باشید، چنانچه این ماهی به قلاب بیفتد، خود را در بستر دریا دفن می کند و ابدا بالا نمی آید.

در سال 2010 میلادی، گزارشی منتشر شد دل بر اینکه یکی از این ماهی ها بعد از 6 ساعت تلاش و زحمت مدام توسط 15 ماهیگیر به دام افتاده است که این خبر از یک سو توان بالای ماهی را نشان می دهد و از طرفی مهارت های قابل توجه آن ماهیگیرها. این لقمه ماهی آنقدر نیرو دارد که می تواند قایق ها را برای چندین کیلومتر در آب به دنبال خود بکشد و حتی آنها را با خود به زیر آب ببرد.

طبق برخی گزارشات زهر لقمه ماهی قرمز آنقدر قدرتمند است که در پاره ای از مورد بدنه قایق ها را سوراخ کرده است. البته باید در نظر داشته باشید که ماهی از این سلاح خود به عنوان راهکار آخرش استفاده می کند.

ماهی کنجکاو

زب هو گن یکی از زیست شناسان دانشگاه نوادا در این باره می گوید: «این موجودات کنجکاو هستند و مانند دیگر آبزیان به هیچ وجه خجالتی محسوب نمی شوند.» او در ادامه گفت: «ماهی ها معمولا دوست ندارند که به آنها نزدیک شوید و در صورتی که زیاد به انسان نزدیک شوند در جای خود ثابت می شوند، این در حالی است که لقمه ماهی از نزدیک شدن به انسان باکی ندارد و در برخی موارد حتی عمدا به انسان نزدیک می شود.»

البته این به معنای بی توجهی کردن به نیش این جانور نیست. وقتی نیش آن وارد بدن انسان می شود به این راحتی از آن خارج نمی شود و حتی کوچک ترین برش ایجاد شده توسط خارهایی که در پشت بدن اش وجود دارد می تواند شدیدترین درد را در بدن انسان ایجاد کند. اما سطح بیرونی خارهای بدن این ماهی با غشای نازکی پوشیده شده و در داخل آن غشا هم نوعی سم وجود دارد که درد زیادی را به انسان تحمیل می کند و حتی باعث ایجاد عفونت می شود.

خود هوگان می گوید: «من هیچ گاه مستقیما نیش این جانور را دریافت نکرده ام اما یک بار به واسطه برخورد همین خارها با بدنم، خراش کوچکی روی پوستم ایجاد شد که بسیار دردناک بود.»

اما اگر بر حسب تصادف یکی از نیش های دردناک این لقمه ماهی را دریافت کردید، باید بدانید که محل برخورد نیش دچار تورم شده و دردناک می شود و خود زخم نیز عفونی می شود و بهترین راه برای آرام کردن درد ریختن آب داغ روی آن است. با این کار مقداری از ماده سمی نیز از داخل بدنتان خارج می شود.

پهن ماهی بزرگ

در رودخانه میکونگ که بزرگ ترین ماهی های دنیا را در خود جای داده است، این ماهی بزرگ ترین گونه به شمار می رود. برای نمونه، گربه ماهی میکونگ یکی از آبزیان ساکن در این رودخانه است که طولش به سه متر و وزنش به ۲۹۴ کیلوگرم می رسد، با این همه، در مقایسه با این پهن ماهی کوچک تر است.

این اکوسیستم طیف گسترده ای از ماهی ها و بی مهرگان نظیر خرچنگ و میگو را را در خود جای داده است؛ لقمه ماهی می تواند درست مانند کوسه ها با تشخیص میدان های مغناطیسی به راحتی آنها را پیدا کرده و شکار کند. جانور ابتدا کارش را با نشستن روی طعمه را به داخل دهانش فرو می برد و در آنجا با بافت های قدرتمند دهانی اش آن را خرد می کند.

اما تنوع زیستی باورنکردنی در رودخانه میکونگ و همچنین فضای گسترده ای که برای سکونت موجودات مختلف دارد (در کنار این حقیقت که ماهی ها در فضای گرم زودتر رشد می کنند) به لقمه ماهی امکان می دهد که بیشترین رشد خود را در این آب ها تجربه کند.

با این همه، این ماهی غول پیکر و دیگر گونه هایی که در این رودخانه زندگی می کنند، با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کنند. هو گان باور دارد که این ماهی های بزرگ نقش تورنسل تست را برای سنجش میزان سلامت کل اکوسیستم ایفا می کنند و متاسفانه وضعیت خوبی را نشان نمی دهند.

آلودگی بالا و تخریب محیط سکونتگاه این ماهی ها باعث شده که گربه ماهی و لقمه ماهی های این منطقه به شدت در خطر انقراض قرار داشته باشند. بدتر از همه اینکه ماهیگیرها هم علاقه ویژه ای به صید آنها دارند و حتی بعد از آنکه شکار خود را در آب رها می کنند، به خاطر استرسی که به آنها وارد می کنند، آنها را در معرض خطر مگر قرار می دهند. خطر دیگر، مجموعه داران و آکواریوم دارانی هستند که این ماهی ها را برای قرار دادن داخل مجموعه های خود شکار می کنند.

ماهی عبوس

موجودی که در ادامه قصد داریم به شما معرفی کنیم، تمام طول حیات خود را داخل شن های بستر اقیانوس سپری می کند، همواره چشم به محیط اطرافش می دوزد و حتی به این خاطر به او منجم می گویند. البته یکجانشینی این ماهی قطعا مشکلات زیادی را با خود به همراه دارد که یکی از آنها تامین غذای جانور است. چشم های برآمده و دهان عبوس این ماهی، شکلی شبیه به یک سگ آبی به او داده و معمولا به خاطر توانمندی های استتاری خود برای در امان ماندن از چنگال شکارچیان شناخته می شود.

سم کشنده

این ماهی علاوه بر ظاهر منحصر به فرد خود یکی از جالب توجه ترین آبزیان است؛ سم کشنده آن همچون یک شوکر است و می تواند انسان را از پای درآورد. به غیر از صخره های مرجانی بستر اقیانوس که معمولا توسط جانوران دیگر اشغال شده اند، به ندرت می توان نقطه امنی را در دل این آب های عمیق پیدا کرد. در این محیط، مرگ از بالای سر و کناره ها به سمت شما می آید و همزمان باید مراقب خطرات ناشی از 50 گونه مختلف از ماهی منجم که خود را میان شن ها و بستر دریا پنهان کرده اند هم باشید.

این ماهی برای آنکه یکباره به سمت طعمه خود هجوم ببرد، خود را داخل شن ها پنهان می کند و در وضعیتی قرار می گیرد که تنها دهان عبوس و چشمان برآمده اش از شن ها بیرون است. با این کار، علاوه بر اینکه ماهی می تواند طعمه هایش را غافلگیر کند، قادر خواهدبود که خود را از چنگال دشمنانش نیز در امان نگه دارد.

برخی از گونه های این آبزی حتی گوشتی که شکل خاصی به آن داده اند را در داخل دهان خود نگه می دارند که نقش یک طعمه را برای ماهی ها و سخت پوستان پیرامونی شان ایفا می کند.

مارتین گومون از موزه ویکتوریای استرالیا در این باره می گوید: «آنها می توانند وقتی داخل شن ها پنهان شده اند، این طعمه ها را درون دهان خود نگه دارند و طوری وانمود کنند که آن تکه گوشت یک کرم است و از این طریق توجه ماهی های دیگر را به خود جلب کنند. در ادامه ماهی های کنجکاوی که تصور می کنند یک وعده غذایی ساده گیرشان آمده به سمت طعمه می روند و جان خود را از دست می دهند.»

تمام کاری که ماهی منجم باید انجام دهد این است که دهان خود را به سرعت باز کرده و طعمه را همچون یک جاروبرقی به داخل شکمش بکشد. سرعت عمل ماهی آنقدر سریع است که مکانیزم شکار آنچنان موثر که نیاز به دندان های تیز و بزرگ برای به دام انداختن طعمه هایش ندارد.

سبک زندگی

اما این سبک زندگی، مشکلات و چالش هایی را هم برای ماهی به دنبال دارد. به عنوان مثال، ماهی منجم باید مرتبا بیم آن را داشته باشد که آب خروجی از آبشش هایش باعث پاشیده شدن شن به اطراف شود. در این صورت، طعمه ای احتمالی، حباب های آب ایجاد شده در اطراف ماهی را مشاهده خواهند کرد و دیگر به سمت آن نمی آیند. بنابراین ماهی منجم به شیوه ای بسیار هوشمندانه تکامل یافته است: پوشش آبشش های این ماهی برآمدگی هایی انگشتی شکل دارد که بهتر می توانند آب خروجی از آبشش ها را پراکنده کنند.

در لبه های بخش دهانی این ماهی نیز زوایدی وجود دارد که از وارد شدن شن به داخل آن جلوگیری می کند. البته جلوگیری از خفه شدن تنها کاری نیست که این ماهی انجام می دهد و شن، علاوه بر این مسئله بیش از اندازه هم ساینده است.

گامون می گوید: «کاری که ماهی انجام می دهد، این است که میزان شنی که ممکن است بر اثر گذر زمان به آبشش هایش آسیب برساند را تا حد امکان پایین بیاورد.»

استراتژی های خاص

قدرت استتاری این ماهی البته در نوع خود بی نظیر است و در سطح بالایی قرار دارد اما باز هم نمی توان گفت که کامل است و به همین خاطر آبزی تدابیر امنیتی دیگری دارد که می تواند در صورت بروز مشکل و احساس خطر به آنها متوسل شود. نخست اینکه این ماهی نوعی خار سمی در بخش فوقانی باله صدری خود دارد (احتمالا همان هایی که در دو طرف بدن ماهی دیده می شوند). البته تحقیقات اندکی درمورد نوع سم موجود در بدن این موجود انجام شده است اما با توجه به اینکه این ماهی تا به امروز موجب مرگ چندین انسان شده، تردیدی نیست که سم یادشده درون بدن آن بسیار خطرناک است.

با این همه، حتی با وجود این ماده سمی هم استراتژی اصلی ماهی منجم آن است که خود را زا دید دیگران پنهان کند. دیگر گونه های این ماهی معمولا به اطراف شنا می کنند و زمانی که اندازه شان از 5 سانتی متر فراتر رفت، خود را در شن ها پنهان می کنند. اما لاروهای این آبزی خاص بخش قابل توجهی از زندگی خود را در محیطی به مراتب خطرناک تر از بستر اقیانوس سپری می کنند و آن آب های آزا است. این لاروها بعد از آنکه ابعادشان به بیش از سی سانتی متر رسید، در یک جا ساکن می شوند و راه و رسم بزرگان خود را ادامه می دهد.

زندگی در طول سال ها

بدن ماهی های جوان به گونه ایست که انگار برای این سبک زندگی ساخته شده است. به عنوان مثال، چشمان و دهان آنها برخلاف گونه های بالغ به عقب کشیده نشده اند. گامون می گوید: «ما در ابتدا تصور می کردیم که با یک گونه جانوری متفاوت رو به رو هستیم اما فرم بدن ماهی با گذشت زمان و بین مراحل جوانی و بزرگسالی به شدت تغییر پیدا می کند. در مورد گونه های جوان این ماهی هم که قبل از یکجانشینی در آب های آزاد سیر می کنند باید بگوییم که شیوه استتاری بسیار جالبی دارند.

نیمه بالایی بدن این آبزیان به رنگ آبی تیره است و نیمه پایین شان به رنگ روشن. به این ترتیب، شکارچیانی که بالاتر از آنها در آب حرکت می کنند، بخش تیره را می بینند و قادر به متمایز ساختن آنها از قسمت های تاریک اقیانوس نیستند و آنها که در لایه های زیرین این ماهی های جوان در حرکتند، نمی توانند در نور خورشید، سطح روشن را تشخیص دهند.»

بنابراین آن طور که به نظر می آید، هیچ چیز این ماهی را از پنهان شدن در آب باز نمی دارد و فرقی ندارد که بخواهد زمان خود را در کجا سپری کند.