ورود مسترکارت به ایران؛ هیاهو برای هیچ؟

هفته نامه عصر ارتباط - رسول قربانی: هفته گذشته هفته تاییدها و تکذیب ها بود. ابتدا به بهانه در پیش بودن هفته دولت، وزیر ارتباطات از طرحی رو نمایی کرد که همین که وزارت ارتباطات به دنبال انجام آن رفته است باعث تعجب همگان شد. بعد از آن حرف های وزیر توسط مسترکارتی ها تکذیب شد و حتی پس از آن کسانی که وزیر را به این ورطه کشاندند حاضر به پذیرفتن واقعیت نبودند.

مدیران شرکت دولتی پست از طریق شرکتی که ظاهرا مدت بسیار کوتاهی از تاسیس آن می گذرد، ناگهان در هفته گذشته احساس مسئولیت کردند که مردم نیاز به کارت هدیه مسترکارت دارند. این شد که با شرکتی ناشناخته به صورت انحصاری قرارداد بسته و بدون ارائه مدارک و مستندات مجوزهای لازم شروع به توزیع کارت های هدیه مسترکارت به جای کارت های اعتباری و نقدی مسترکارت کردند و همه اینها در حالی در هفته گذشته مانند سکانس های یک فیلم سینمایی از جلوی چشم مردم عبور کرد که بانک مرکزی ترجیح داد کاملا سکوت کند و شاهد این باشد که پست و وزارت ارتباطات پا در کفش او کنند.

وقتی از مسترکارت صحبت می کنیم

مسترکارت که فعلا MasterCard نوشته می شود و از مهر ماه که هویت بصری خود را تغییر دهد mastercard نوشته می شود، شرکت خدمات مالی آمریکایی و چند ملیتی است که مقر اصلی آن در شهر نیویورک قرار دارد.

شیوه کسب درآمد مسترکارت در سراسر جهان از طریق پردازش پرداخت های بین بانکی بازرگانان و همچنین از راه صدور کارت های اعتباری به بانک ها یا اتحادیه های اعتباری که از خریداران یا استفاده کنندگان از نام تجاری «مسترکارت» برای خرید انواع کالا یا خدمات به صورت دبیت (نقدی) یا کردیت (اعتباری) استفاده می کنند، درآمد کسب می کند.

مسترکارت از سال ۲۰۰۶ به یک شرکت عمومی چند ملیتی تبدیل شد. قبل از ارائه عمومی آن در سراسر جهان، مسترکارت به صورت یک شرکت فعالیت می کرد که متعلق به بیش از ۲۵ هزار موسسه مالی بود که برند مسترکارت، روی کارت های اعتباری این موسسات درج می شد.

وقتی صحبت از اتصال به سیستم های پرداخت بین المللی می کنیم منظورمان این است که امکان استفاده از کارت های بانکی متصل به شتاب در جهان فراهم شود یا مثلا امکان استفاده از کارت های اعتباری یا نقدی مسترکارت یا ویزا در ایران برقرار شود. این امکانی است که تجارت را آسان تر می کند وگرنه صدور لاشه فیزیکی یک کارت هدیه مسترکارت همان طور که بسیاری از رسانه ها نوشتند یک شبه مسترکارت بیش نیست و کلاغ رنگ شده جای طوطی عرضه شده است.

اکنون سه شرکت بزرگ در جهان هستند که کارشان مانند مسترکارت، پردازش تراکنش های پرداختی است. بزرگ ترین آنها با اختلاف ویزا است که اگر قرار باشد ما به سراغ کسی برویم، بهترین گزینه ویزا است نه مسترکارت.

ویزا شرکت چندملیتی خدمات مالی آمریکایی است که دفتر مرکزی آن در فوسترسیتی، کالیفرنیا قرار دارد. این شرکت وظیفه تسهیلات مبادلات مالی الکترونیکی در سراسر جهان را بر عهده دارد که عمدتا توسط کارت های اعتباری و کارت های نقدی با نشان تجاری ویزا انجام می شود.

بعد از آن شرکت دیگری در آمریکا فعالیت می کند با نام آمریکن اکسپرس که به اختصار آمکس گفته می شود. آمکس معمولا بازار هدف متفاوتی نسبت به ویزا و مسترکارت دارد و افراد سطح بالای اقتصادی معمولا از آمکس استفاده می کنند و کمی گران تر است.

وقتی از کارت صحبت می کنیم

کارت هایی که این شرکت ها می دهند به طور کلی سه دسته است. کارت های اعتباری، کارت های نقدی و کارت های پیش پرداخت. وقتی که از ویزا و مسترکارت صحبت می کنیم، معمولا کارت اعتباری منظور نظر است و تقریبا بیش از ۸۰ درصد کارت های این شرکت ها هم اعتباری است.

درصد کمتری کارت نقدی است و درصد ناچیزی کارت پیش پرداخت یا کارت هدیه. در ایران به دلیل این که کارت اعتباری توسعه نیافته است، نسبت کارت اعتباری و کارت نقدی در ایران برعکس دنیاست و بیش از ۹۵ درصد کارت های بانکی در ایران از نوع نقدی است.

کارت اعتباری یا کردیت کارت نوعی کارت پرداخت است که برای اشخاص حقیقی یا حقوقی صادر می شود. این کارت به دارنده آن، این امکان را می دهد که بر پایه نوع قرارداد، از خدمات و کالاهایی برخوردار شده و سامانه بهای آنها را بپردازد؛ به عبارت دیگر یک حد اعتبار به کاربر اختصاص داده می شود که می توان از آن پولی را برای پرداخت قرض بگیرد.

کارت نقدی یا همان دبیت کارت که در ایران به عنوان کارت بانکی شناخته می شود و برخی به آن می گویند کارت عابر، کارتی پلاستیکی است که به دارنده آن امکان می دهد به حساب خود نزد یک موسسه مالی، دسترسی الکترونیکی داشته باشد. بعضی از این کارت ها دارای مبلغی پول هستند که به وسیله آن عملیات پرداخت انجام می شود، بدین صورت که پیغامی با مضمون انتقال وجه به حساب دریافت کننده پول، برای بانک صاحب کارت ارسال می شود.

این کارت می تواند به عنوان جایگزین پول نقد در هنگام خرید استفاده شود. در برخی موارد یک شماره حساب اصلی برای استفاده انحصاری از طریق اینترنت اختصاص داده می شود و دیگر کارت به صورت فیزیکی وجود نخواهد داشت. کارت های نقدی معمولا امکان برداشت پول نقد را مانند یک کارت عابربانک فراهم می کنند.

کارت عابربانک (ATM Card) که به عنوان کارت بانک و کارت نقدی نیز شناخته می شود، کارتی است که برای انجام عملیاتی همچون دریافت وجه، سپردن وجه، انتقال وجه، دریافت اطلاعات حساب، اعلام موجودی و ... در دستگاه های خودپرداز مورد استفاده قرار می گیرد و توسط بانک یا موسسات مالی و اعتباری صادر می شود.

کارت نقدی در تعریف جهانی به کارتی گفته می شود که به یک حساب بانکی متصل است و توسط مشتریان در پایانه فروش یا دستگاه کارت خوان مورد استفاده قرار می گیرد اما کارت عابربانک برای انجام عملیات بانکی در دستگاه های خودپرداز استفاده می شود.

در برخی کشورها مانند ایران، عملکرد این دو کارت با هم ادغام شده و رد قالب کارت نقدی با افتتاح حساب جاری،حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت و یا حساب قرض الحسنه برای مشتریان حقیقی صادر می شود. دارنده این نوع کارت علاوه بر بهره مندی از خدمات متداول حساب های مذکور، از قبیل دریافت و پرداخت نقدی، از امکان خرید کالا و خدمات از فروشگاه های طرف قرارداد بانک نیز بهره مند می شود.

به طور معمول، مشتریان با استفاده از همین کارت، امکان استفاده از دیگر خدمات بانکداری الکترونیکی مانند تلفن بانک، اینترنت بانک و خرید اینترنتی را خواهند داشت. این عملیات با داشتن رمز دوم کارت، شماره CVV۲ و تاریخ انقضای کارت (درج شده روی آن) انجام می شود.

با این توضیحات واضح است که در تمامی انواع کارت ها همیشه پای یک بانک در میان است؛ بنابراین تا زمانی که روابط بانکی ما با جهان کج دار و مریز است، نمی توانیم انتظار استفاده از کارت های بانکی مرسوم ویزا و مسترکارت را در ایران داشته باشیم و وزارت ارتباطات و پست در هیچ کجای این زیست بوم قرار ندارند که آنها بخواهند پادرمیانی کنند و از طریق یک شرکت واسطه و بدون ارائه مستندات لازم این کارت ها را به ایران بیاورند.

طبیعی است که کسانی باید طرف مذاکره باشند که یا بانک هستند یا شرکت های پرداخت. همه اینها هم زیر نظر باک مرکزی و شاپرک فعالیت می کنند و البته بد نیست مسئولان وزارت ارتباطات و شرکت های دولتی پست بدانند که متولی این امر یعنی بانک مرکزی پیش از سکوت فعلی، همه بانک ها و شرکت ها را از مذاکره مستقیم با ویزا و مسترکارت منع کرده بود تا خودش به نتیجه برسد.

ماجرای کارت هایی که جای مسترکارت آمدند

اما این کارت های شبه مسترکارت که با هزینه گزاف ۳۵۰ هزار تومان قرار است از ط ریق پست که یک نهاد عمومی و دولتی است به فروش برسد چیست؟ این کارت ها در دنیا به کارت های هدیه معروف هستند که در هرم کارت ها در پایین ترین سطح قرار دارند و ممکن است پای بانکی هم در میان نباشد.

این کارت ها شبیه کارت های هدیه ای هستند که فروشگاه های بزرگ مثل آمازون و وال مارت برای خودشان طراحی می کنند. در ایران هم برخی برندها شروع به صدور کارت هایی کرده اند که مشتری آنها می تواند از آنها با تخفیف خرید کند. معمولا این کارت ها در مقوله کارت های وفاداری هستند و کارکردی شبیه به کارت های دیگر بانکی دارند.

در معرفی این شرکت واسطه ای که این کارت های هدیه را می خواهد با هزینه گزاف به بهانه این که وزارت ارتباطات و نهادهای دولتی مانند پست آن را تایید کرده اند، آمده است: «شرکت مسترکارت ایران» به عنوان نماینده رسمی و انحصاری شرکت ترنسفارکس (نماینده رسمی شرکت بین المللی مسترکارت در آسیا و خاورمیانه) این افتخار را دارد که با توزیع قانونی و رسمی کارت های مسترکارت در میان اقشار مختلف جامعه، شرایط لازم برای انجام امور مالی، اقتصادی و بازرگانی را به وجود آورده و همچنین این امکان جهت رفاه حال مسافران ایرانی که به کشورهای خارجی سفر می کنند نیز وجود دارد تا به جای حمل پول نقد، بتوانند از کارت های مسترکارت به عنوان یک کیف پول الکترونیکی استفاده کنند.»

این در حالی است که شرکتی که هنوز مجوزهای لازم از بانک مرکزی ایران و مسترکارت را ارائه نکرده، هم اکنون در حال جمع آوری اطلاعات شخصی مردم است.

پرسش هایی از وزارت ارتباطات و شرکت پست

اگرچه شرکت پست همچنان با انتشار اطلاعیه از عملکرد خود و شرکت مذکور دفاع می کند اما بد نیست قبل از ادامه کار به این پرسش ها و ابهامات پاسخ دهند:

وزارت ارتباطات و پست جمهوری اسلامی چه تضمینی می دهند که اجرای دکتر جم ها دوباره تکرار نشود؟ این که مسترکارت می گوید در ایران هیچ فعالیتی ندارد، اگر کارت هدیه ای با آدرس ایران صادر شود، این کارت در کجا ثبت خواهد شد؟ در صورتی که مشکلی برای این کارت پیش بیاید چه کسی پاسخگو است؟

چه کسی پولشویی از طریق این کارت ها را بررسی می کند؟ مگر می شود آب دریا را برای رفع تشنگی چشید؟ چه کسی تضمین می کند که پول مردم که معلوم نیست کجا نگهداری می شود، دچار مشکل نشود؟ این شرکت که از طریق مسترکارت نمایندگی ندارد، پس از کجا ضمانت وجود دارد که فردا روزی به مشکلی برنخورد؟

برخی از مدیران شرکت بارها اشاره کرده اند که ایران عضو سازمان تجارت جهانی نیست! چه ربطی دارد؟ سیستم پرداخت چه ربطی به این سازمان دارد؟ یا مثلا صحبت از سقف تراکنش کرده اند چون ما عضو سازمان تجارت جهانی نیستیم! چه ربطی دارد؟

یا مدعی شده اند که آمده اند به مردم ایران لطف کنند که دیگر در زمینه تامین دارو مشکلی نداشته باشند! مگر دارو را با کارت بانکی می خرند؟ پس سوییفت و سامانه های بزرگ بانکی به چه کار می آید؟ بانک مرکزی و بانک ها با همه عظمت شان و عضویت شان در انواع نهادهای رنگارنگ بین المللی زیر این بحث مانده اند؟

چطور یک شرکت کوچک که معلوم نیست چگونه توانسته نهادهای بی ارتباط به بحث پرداخت مانند وزارت ارتباطات و پست و مردم را که به صورت طبیعی به نهادهای دولتی اعتماد می کنند را با خود همراه کند؟ در خبرگزاری ها آمده است مدیران این شرکت بیش از ده هزار کارت در بین برخی مسئولان توزیع کرده اند؟ کدام مسئولان؟ چرا فهرست مدیرانی که این هدیه ها را دریافت کرده اند معرفی نمی شود؟ این فهرست را منتشر کنید یا بگویید چنین چیزی نبوده.

چرا این همه تناقض در صحبت ها وجود دارد؟ ابتدا یک صرافی ذکر می شود که با این شرکت کار می کند اما خیلی زود نام یک صرافی ناشناخته برده می شود؟ یکی باید بیاید خود شرکتی که به این شرکت مجوز داده را معرفی کند بعد برسیم به این شرکت و در نهایت اینکه خود وزارت ارتباطات و پست با چه هدفی وارد این قصه شده اند؟