CITE در آمریکا، شهر مرموز و بی مشکل!

هفته نامه همشهری جوان - محمدتقی حاجی موسی: در زمین های داغ و سوزان جنوب ایالات متحده، درست در جنوب ایالت نیومکزیکو؛ جایی میان مکان اولین آزمایش بمب اتمی تاریخ و مرز میان آمریکا و مکزیک، شهری جدید در حال بیرون آمدن از میان شن و خاک است؛ شهری که قرار است ظرفیت ۳۵ هزار نفر جمعیت را داشته باشد؛ شهری مدرن با مراکز تجاری، پاساژها و ردیف های منظمی از خانه ها در حاشیه؛ شهری با خیابان ها، پارک ها و کلیساهای جدید و تازه اما هیچ کس این شهر را خانه خود نخواهدخواند و خانه های آن هیچ گاه هیچ مالکی نخواهند داشت. این تنها یک آزمایشگاه بزرگ است.

پروژه CITE (Center for Innovation and Testing Evaluation) یک مدل در اندازه واقعی از شهرهای متداول آمریکایی است و مانند ظرف کشت باکتری ها در آزمایشگاه از آن استفاده می شود اما نترسید، هیچ باکتری و میکروبی در کار نیست و این منطقه تنها برای گسترش تکنولوژی های جدیدی که آینده محیط های شهری را شکل خواهندداد، ساخته شده است.

طرح یک میلیارد دلاری شرکت پگاوسوس در زمینی به وسعت ۱۵ مایل مربع، برای آزمایش های بلندپروازانه ای در زمینه هایی مثل حمل و نقل، ساخت و ساز، ارتباطات و امنیت در حال پیشرفت است. این شهر یعنی CITE شامل مناطق مخصوصی برای گسترش روش های جدید در کشاورزی و تولید انرژی و... خواهدبود و یک شبکه زیرزمینی از اطلاعات، مجموعه ای را مهیا خواهد کرد تا بازخوردهای همزمان این آزمایش ها را با جزییات رصد کند؛ شهری که در آن آزمایش های گوناگون بدون تداخل با زندگی روزمره و بدون یک جمعیت انسانی که نگرانشان باشید، انجام می پذیرد و این یعنی بسیاری از محدودیت ها تمام شده اند.

وسایل نقلیه بدون راننده می توانند در جاده های دارای واکنش که توسط رهگیرهایی از بالا تحت نظر قرار می گیرند، حرکت کنند. خانه ها می توانند برای نجات دادن جان انسان ها از بلایای طبیعی ساخته و با ربات ها پر شوند. منابع انرژی جایگزین مثل انرژی توریوم می تواند در مقیاس های واقعی آزمایش شود. شما می توانید چیزهایی را بیاورید تا تحت فشار قرار بگیرند، بشکنند و بعد بفهمید که چه بلایی سرشان آمده و چه چیزی باعث آن شده است.

شما می توانید هر چیزی را که به ذهنتان می رسد، اینجا آزمایش کنید و این مسئله شهر را تبدیل به یک آهنربا می کند که افراد و ایده ها و تکنولوژی ها را به خود جذب می کند. درواقع CITE مثل یک قدم میانی میان آزمایش کردن یک تکنولوژی در آزمایشگاه و رفتن آن به میان عموم مردم است و این گام اضافه، پروسه رفتن فناوری های به بازار را بسیار راحت تر می کند و دره مرگ یعنی فاصله ای را که میان ایده تا اجرا و تولید است، از بین می برد یا کوتاه تر می کند.

طبق آمار، دولت آمریکا تاکنون میلیاردها دلار روی تحقیقات علمی سرمایه گذاری کرده و تنها دو تا سه درصد آنها تبدیل به محصول تجاری شده اند. حالا این شهر می تواند این بازگشت سرمایه را توسعه دهد و بازده تحقیقات را بالاتر ببرد.

سال ۲۰۱۱ بود که بعد از اولین صحبت ها درباره CITE پروسه پیدا کردن یک مکان مناسب برای این پروژه شروع شد و همین پیدا کردن جا، دو سال زمان برد. ابتدا جایی نزدیک به کوهستان اورگان درنظر گرفته شد اما به خاطر اینکه چندی بعد این منطقه توسط اوباما بخشی از کوهستان های ملی اعلام شد، از لیست خط خورد و سپس مکان جدید انتخاب و کار شروع شد و هم اکنون کارگران مشغول ساخت و ساز هستند و شهر احتمالا در اوایل سال ۲۰۱۸ به بهره برداری خواهدرسید.

CITE در نزدیکی مکانی به اسم شن های سفید ساخته شده؛ جایی که اولین بمب های اتمی آزمایش شدند و سازندگان انتظار دارند که این شهر مشتری هایی را از بخش های عمومی و تجاری جذب کند که شامل سازمان های دولتی، موسسات آموزشی و برخی از بزرگ ترین کمپانی های تکنولوژی جهان می شوند و امیدوارند که این شهر بتواند جایی مثل سلیلکون ولی و مرکز تکنولوژی دنیا شود اما این شهر در جهان تنها نیست و مفهوم «شهر آینده» در تمام جهان در حال پیگیری است؛ برای مثال شهر بدون اتلاف مصدر در امارات متحده عربی و دره PLANIT در پرتغال که در آن ۱۰۰ میلیون حسگر به هم متصل شده اند اما مدیران CITE اطمینان دارند که پروژه آنها در برابر همه رقبا می ایستد.

به عنوان تنها شهری که کاملا برای آزمایش در مقیاس های بسیار متنوع ساخته شده است و چیزی که آن را خاص می کند، این است که امکانات برای هر کسی که بخواهد چیزی را آزمایش کند، فراهم است اما نبود مردم و آزمایش فناوری ها بدون حضور آنها مثل همیشه مخالفانی هم دارد؛ کسانی که معتقدند تکنولوژی ها چیزهای صرفا مصنوعی نیستند بلکه سیستم های اجتماعی هستند و می گویند ایده سیستم های آزمایش بدون مردم باعث نتایج گمراه کننده خواهدشد زیرا مردم واقعی واکنش های مختلفی نسبت به مواد و وسایل دارد که گاهی طراح انتظارش را ندارد. برای مثال گزارش های بسیاری وجود دارد از مردمی که وسایل نگهدارنده انرژی را خراب کرده اند چرا که آنها دوست داشته اند هوای تازه تنفس کنند و برای همین در و پنجره ها را باز کرده اند.

به خاطر چنین دلایلی برخی می گویند که مردم باید به آزمایش ها اضافه شوند اما مدیران این شهر با این نظریه مخالفند و می گویند اگر بخواهیم این طور فکر کنیم، مردم تنها پارامترهای متغیر نخواهند بود و باید ده ها عامل دیگر را هم به آزمایش ها اضافه کنیم؛ چیزهایی مثل فرهنگ های مختلف، انتظارات و الگوهای رفتاری که در طول زمان تغییر می کنند و اضافه کردن آنها فقط مسئله را پیچیده تر می کند اما یکی از بخش هایی که سریع ترین رشد را در زمینه تولید انرژی داشته، فناوری های سبز است که هنوز چالش هایی در جایگزینی شان با زیرساخت های تاریخ گذشته وجود دارد.

CITE فرصت های بسیار استثنایی را برای تمرین استفاده از انرژی های خورشیدی، باد و فناوری های هوشمند در دنیای واقعی ایجاد می کند تا بتوانیم قدم های بعدی را محکم تر برداریم. CITE همچنین خانه شبکه حمل و نقل جاده ای- بزرگراهی خواهد بود و شامل مسیرهای متنوعی مثل تندرو، مناطق شهری و جاده های روستایی است که به آزمایش فناوری سیستم های حمل و نقل هوشمند جدید که در حال رشد سریع در اروپا و آسیا هستند، کمک می کند.

این شهر بزرگراه هایی دارد که به مشتریان اجازه می دهد وسایل نقلیه بدون سرنشین، سیستم های مدیریت ترافیک و اپلیکیشن های وسایل نقلیه را بدون اینکه به رانندگان دیگر صدمه ای بزند و خطری ایجاد کند، آزمایش کنند و البته همه انرژی این شهر قرار است که از توریوم بیاید؛ جایگزینی برای نیروگاه های هسته ای فعلی.

شهر مصدر یکی از نمونه های شهرهای آینده است

شهر بادگیرها

در همین نزدیکی خودمان، یعنی چند کیلومتر آن طرف تر از مرزهای آبی مان در خلیج فارس، امارات متحده عربی در حال ساخت یک شهر از شهرهای آینده است؛ شهری که قرار است هیچ اتلاف انرژی ای در آن صورت نگیرد و کاملا از انرژی های پاک و تجدیدپذیر استفاده کند.

منطقه ای در ۱۷ کیلومتر جنوب شرقی ابوظبی و در کنار فرودگاه بین المللی این شهر، شهری که توسط انگلیسی ها طراحی شده و قرار است در آن تنها از انرژی خورشید و دیگر انرژی های پاک استفاده شود. این شهر قرار است مرکز فرماندهی و ستاد آژانس بین المللی انرژی های تجدیدپذیر یا IRENA باشد و خانه شرکت هایی که فن آوری های پاک تولید می کنند.

تحقیقات درباره این پروژه از سال ۲۰۰۶ شروع شده که شش کیلومتر مربع را شامل می شود و احتمالا حدود ۱۸ تا ۲۲ میلیارد دلار برای شیوخ عرب هزینه خواهدداشت. ساخت و ساز در این شهر از سال ۱۰۰۸ شروع شده و شش ساختمان اول آن در سال ۲۰۱۰ تکمیل شد و مورد بهره برداری قرار گرفت ولی تکمیل این شهر که قرار بود امسال به طور کامل افتتاح شود، در اثر بحران مالی به فاصله سا های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ به تعویق افتاد.

براساس طراحی اولیه، این شهر باید خانه ۴۵ تا ۵۰ هزار نفر و ۱۵۰۰ شرکت بشود که تمام امکانات و ساختمان های آنها باید تولیداتی باشد که دوست طبیعت و محیط زیست باشند. این شهر قرار است که کاملا براساس الگوهای عربی طراحی شود و از فاصله دور، شبیه یک مکعب به نظر بیاید.
دما در خیابان های مصدر عموما بین 15 تا 20 درجه سانتی گراد خواهدبود یعنی بسیار خنک تر از دمای هوای بیابان های اطراف و این تفاوت دمایی یکی از ویژگی های خاص ساخت و ساز در مصدر است. برای رسیدن به این دما، یک برج 45 متری شبیه به بادگیرهای قدیمی هوا را از بالا می مکد و نسیم خنکی را به خیابان های شهر می فرستد و آنها را خنک می کند. همچنین ساختمان های شهر به صورت خوشه ای و در کنار هم ساخته می شوند تا سایه بیشتری تولید شود و آفتاب کمتر به پیاده روها بتابد.

شرکت فاستر و شرکا که کار ساخت این شهر را برعهده دارند، برای ساخت آن، شهرهای قدیمی مثل قاهره و مسقط را گشتند تا ببینند این شهرها چطور خنک می شوند. شرکت فاستر فهمید که در این شهرها هیچ خیابانی طولانی تر از 70 متر نیست و اغلب آنها عرض کمی دارند. ساختمان های آخر این خیابان ها طوری قرار می گیرد که جریان باد را به سمت بالا برمی گرداند و به این ترتیب جریان هوای خنک در خیابان وجود دارد و همه این ویژگی ها در مصدر رعایت شده است.

طراحی اولیه مصدر، حرکت اتومبیل ها را ممنوع کرده و جا به جایی تنها به وسیله سیستم حمل و نقل عمومی و سیستم انتقال سریع فردی صورت می گیرد. با جاده ها و خطوط راه آهنی که نقاط شهر را به نقاطی خارج از شهر متصل می کنند. نبود خودروها و وسایل نقلیه موتوری به گرم تر نشدن شهر کمک می کند و اجازه می دهد خیابان ها باریک تر ساخته شوند و باد خنک در آنها جریان داشته باشد و همه این کارها برای آن است تا مصدر یک شهر سبز واقعی بدون هرگونه دی اکسید کربنی باشد؛ چیزی شبیه به شهرهای دوران کهن البته با فناوری های بسیار پیشرفته.

آیا توریوم بزرگ ترین اکتشاف در زمینه انرژی است؟

فلز سبز

اگر شما مثل خیلی ها به دنبال یک منبع انرژی ارزان و در دسترس باشید که مواد سمی تولید نکند و گازهای گلخانه ای به جو نفرستد و انتهایش هم به فاجعه ختم نشود و میلیاردها دلار خسارت به بار نیاورد، می توانید همین الان تحقیقات خودتان را تمام کنید چون توریم همان چیزی است که شما می خواهید. فلزی سنگین و رادیو اکتیو با عدد اتمی 90 که در سال 1828 کشف شده و در دمای 1755 درجه سانتی گراد ذوب می شود و قرار است جایگزین اورانیوم مشهور شود.

توریوم مجموعه بسیار فشرده ای از انرژی است که شاید خیلی معمولی به نظر برسد اما نسبتا ناشناخته است. این فلز می تواند به جای سوخت های فعلی در رآکتورها مورد استفاده قرار بگیرد و نگذارد تا دوباره شاهد مشکلاتی باشیم که با رآکتورهای هسته ای می آیند؛ مثل بحران رآکتورهای نیروگاه فوکوشیما و نشت مواد آن پس از زلزله و چگونگی برخورد با زباله های اتمی مثل پلوتونیوم که از خود خاص رادیواکتیو نشان می دهد و بسیار خطرناک هستند.

ایده اولیه استفاده از توریوم درواقع از آزمایشگاه های بزرگ اتمی دولت آمریکا در دهه ۶۰ میلادی متولد شده است؛ جایی که بیشترین فعالیت در زمینه علوم هسته ای رخ می دهد اما مطالعات برای استفاده از توریم در رآکتورهای MOLTEN- SALT به عنوان جایگزین وقتی که آلوین واینبرگ آزمایشگاه ملی اواک ریدج را در دهه ۷۰ ترک کرد از بین رفت و آن موقع زمانی بود که صنعت اتمی امریکا به سمت استفاده از رآکتورهای آب سبک و چرخه سوخت اورانیوم می رفت اما پس از گذشت چندین سال این ایده دوباره و به وسیله اینترنت رو آمد و داغ شد و ویدئوهایش در یوتیوب به عنوان یک منبع انرژی تحقیقاتی که قبلا هرگز ممکن بود، پخش شد. اما با وجود حسن های زیاد، سوالات مهم زیادی درباره توریوم وجود دارد، از جمله منابع طبیعی این سوخت، چگونگی صنعتی شدنش و البته ترس درباره تشعشعاتش.

وقتی نیروگاه فوکوشیما داپیچی دچار نشت شد، برخی کشورها مثل آلمان و سوییس اعلام کردند برنامه های اتمی قدیمی خودشان را متوقف می کنند و البته این اتفاق باعث شد خیلی ها به سمت بهبود این دانش بروند؛ دانشی که در زمینه کاهش گازهای گلخانه ای و مقابله با تغییرات آب و هوایی، هنوز ارزشمند و مفید است و باید آن را بهبود داد اما پیشرفت این دانش بستگی به این دارد که ما چه مقدار از گذشته درس گرفته ایم و چقدر در انتخاب بین احتیاجات و ترس هایمان باهوشیم و چقدر دوست داریم ایده های نو را آزمایش کنیم. حتی زمانی که ممکن است این ایده تا ۵۰ سال آینده به بار بنشینند. استفاده از توریم به عنوان سوخت رآکتورهای اتمی یکی از همین ایده های بلندپروازانه است که قرار است در شهر CITE آزمایش شود.