Z۱۳۰۰، شاهکار دوچرخ کاوازاکی

مجله تخت گاز - امید آذرزمانی: در این فرصت به سراغ یکی از گنج‌های ماندگار کلاسیک در حوزه موتورسیکلت رفتیم تا پاسخی به درخواست‌های علاقه‌مندان این حوزه داده باشیم. درباره موتورسیکلتی صحبت خواهیم کرد که جزو ۲۰ موتورسیکلت ماندگار تا سال ۲۰۰۰ است و حضورش در خیابان‌ها پایانی بر اقتدار بسیاری از موتورسیکلت‌های موفق آن دوران بود. با Kawasaki Z۱۳۰۰ همراه باشید. در سال‌هایی که هنوز قانون منع تردد موتورسیکلت‌های پرحجم یا اصطلاحا سنیگن در ایران وضع نشده بود، شاهکارهای دوچرخ (موتورسیکلت‌ها) به یاد ماندنی در شهر‌های کشور بدون مشکل تردد می‌کردند.


حتی اغلب برند‌های معروف جهان در ایران دارای نمایندگی رسمی بودند. در آن سال‌ها امکان داشت هر لحظه یکی از انواع موتورسیکلت‌های ژاپنی، انگلیسی، روسی، آلمانی، آمریکایی و ایتالیایی را در خیابان‌های شهر مشاهده کنید. اما بعد از اجرایی شدن قانون دور از انصاف منع تردد موتورسیکلت‌ها با حجم بیش از ۲۵۰ سی‌سی، اغلب این ساخته‌های جذاب راهی پارگینگ‌ها شدند. بسیاری از مالکین خوش‌ذوق و علاقه‌مندان این حوزه، بعد از سال‌ها هنوز هم از این موتورسیکلت‌های ارزشمند نگهداری می‌کنند تا این گنجینه برای آیندگان هم باقی بماند.

شکست حریفان

همان‌طور که گفتیم این‌بار درباره کاوازاکی Z۱۳۰۰ سخن خواهیم گفت. موتورسیکلتی که هیبتش هر بیننده‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کمپانی کاوازاکی ژاپن این موتورسیکلت را برای اولین بار در سال ۱۹۷۹ روانه بازار کرد. یعنی درست در سال‌هایی که هوندا CBX ۱۰۴۷ ، تریومف و Bonnevilleو Benelli ۹۰۰ Sei در بخش موتورسیکلت‌های تورینگ بازار با هم در پیکار بودند. البته یاماها XS۱۱۰۰ و سوزوکی محبوب GS۱۰۰ هم گاهی به کاوازاکی Z۱۳۰۰ جنگ و دندان نشان می دادند.


در حدود سال ۱۹۸۰ سوزوکی با مدل چهارسیلندر GS۱۰۰۰ توانسته بود به موفقیت های زیادی در بازار دست پیدا کند و این موتورسیکلت در ایران هم بسیار محبوب بود. هر چند سوزوکی با توجه به چهارسیلندر بودنش یک رده پایین تر از کاوازاکی قرار می گیرد. در واقع حریفان واقعی سوزوکی در بازار ایران از نظر کلاس بندی، بنلی ۹۰۰ و هوندا CBX بودند که هر دو مثل کاوازاکی قلب تپنده ۶ سیلندر داشتند.

اما کاوازاکی Z۱۳۰۰ دیگر مجالی برای سوزوکی و دیگر حریفان باقی نگذاشت تا مجبوب عاشقان موتورسیکلت شود. کاوازاکی این موتورسیکلت را با کد‌های KZ۱۳۰۰،ZG۱۳۰۰ و ZN۱۳۰۰ تولید کرد که اختصارا به همه آنها Z۱۳۰۰ می‌گویند. ورود این موتورسیکلت زیبا به ایران نیز مصادف با اواسط سال ۱۳۵۷ و سال‌های اول انقلاب اسلامی بود. در واقع بیشتر کاوازاکی‌های Z۱۳۰۰ مدل ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۱ در سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹ وارد کشور شدند.


در آن روزگار نیز مانند بسیاری از دیگر کشورها، تقریبا محبوب‌ترین موتورسیکلت بازار ایران، سوزوکی GS۱۰۰۰ بود که به صورت منفصله و در جعبه‌های بزرگ وارد کشور می‌شد و نمایندگی آن روزگار سوزوکی، آنها را مونتاژ می‌کرد و می‌فروخت. جالب است بدانید سوزوکی GS۱۰۰۰ آنقدر محبوب بود که می‌گویند مکانیک‌های نمایندگی سوزوکی از شب تا صبح هنگام، موتورسیکلت‌ها را مونتاژ می‌کردند و هنوز ظهر نشده موتورسیکلت‌های مونتاز شده در نمایشگاه به فروش می‌رسید! حالا با این روایت شاید بهتر بتوانید عظمت کاوازاکی Z۱۳۰۰ را درک کنید.

اغلب کاوازاکی‌های Z۱۳۰۰ وارد شده به کشور با رنگ یشمی پای به ایران گذاشتند. اما چند دستگاه با رنگ آمیزی قرمز نیز وارد کشور شد که بسیار انگشت شمار است. نمونه مورد نظر ما جامه‌ای از رنگ سبز یشمی بر تن دارد و فقط ۱۴۰۰ مایل حرکت کرده است.هر چند شنیده می شود حتی یک نمونه صفرکیلومتر نسبت به این موتورسیکلت در کشور وجود دارد اما، نگارنده تا به حال نشانی از آن ندیده‌ام.


تعداد کاوازاکی‌های Z۱۳۰۰ نسبت به سری CBX هوندا و یا سوزوکی GS۱۰۰۰ بسیار کم‌تر است زیرا این موتورسیکلت در آن سال‌ها حدود ۲ برابر یک سوزوکی ۱۰۰۰ که خودش موتورسیکلت گرانی بود، قیمت داشت. در سال ۱۳۵۷ قیمت یک کاوازاکی Z۱۳۰۰ به حدود ۱۸۰ هزار تومان می رسید که تقریبا با قیمت یک کادیلاک ایران (سویل) برابری می کرد! در این بین حتی تعداد زیادی از این موتورسیکلت به‌منظور مصارف سازمانی و امنیتی وارد ارگان‌های مختلف شدند و تعدادی هم به صورت شخصی در اختیار مردم قرار گرفت.


از این‌رو این موتورسیکلت یکی از ارزشمندترین‌ها در کشور است و نمونه‌های سالم و دست‌نخورده‌اش (هم‌چون Z۱۳۰۰ مورد نظر ما) در میان کلکسیونرها طرفداران فراوانی دارد. در زمان ورود آن به ایران، تقریبا همه قطعات یدکی در کشور موجود بود و حتی هنوز هم می‌توان بعضی از قطعات آن را به سختی پیدا کرد که از دوران طلایی موتورسیکلت‌های پرحجم در ایران باقی مانده است.

کشتی‌گیری به سبک کاوازاکی!

وقتی به Z۱۳۰۰ نگاه می‌کنید، انگار در حال تماشای اندام کشتی‌گیر اسطوره‌ای سنگین‌وزن روسیه آرتور تایمازوف هستید که قدرت بدن و عضلات پرحجم‌اش هنوز هم در دنیای کشتی مثال‌زدنی است. حجم‌های بزرگ بدنه، باک سوخت، زین پهن و کشیده، چراغ جولی مستطیلی که در سال ۱۹۷۹ طرحی جدید بود و از همه مهم‌تر پیشرانه حجیم Z۱۳۰۰ ،کمی از عضلات پیچ‌درپیچ و حجیم تایمازوف ندارد. این هیبت پرحجم به ما می‌گوید با یک موتورسیکلت سنگین وزن روبه‌رو هستیم. البته که سنگین‌وزنی آن سخنی به گزاف هم نیست زیرا این دست‌پخت کاوازاکی ۳۱۴ کیلوگرم وزن دارد! به همین دلیل اگر قصد جایه‌جایی آن را دارید و قرار است این کار را بدون روشن کردن و سوار شدن به Z۱۳۰۰ انجام دهید، باید دقت کنید موتورسیکلت به طرفین مایل نشود زیرا در صورت مایل شدن احتمالا موتورسیکلت به زمین خواهد افتاد.


۱۰ سال یکه‌تازی

پیشرانه این کاوازاکی ۶ سیلندر خطی دارد! درست خواندید ۶ سیلندر خطی که کورس پیستون آنها ۷۱ میلی‌متر و قطر آن ۶۲ میلی‌متر است. هر چند سیلندرهای موتور بسیار نزدیک به هم ساخته شده‌اند تا عرض آنها زیاد نشود. با این حال دست‌پخت بخش طراحی کمپانی کاوازاکی عریض از کار درآمده و احتمالا قوس میانی باک سوخت هم به دلیل انطباق با عرض پیشرانه، طراحی شده است. این پیشرانه دقیقا ۱۲۸۶ سی‌سی یا ۷۸.۵ اینچ مکعب حجم دارد و ۲ میل سوپاپ در سرسیلندر وظیفه به حرکت درآوردن ۱۲ سوپاپ آن را بر عهده دارند.


اگر نگاهی دقیق‌تر به پیشرانه بکنید، خواهید دید که مجموعه سرسیلندر و مانیفولدها به خصوص مانیفولد ورودی به‌صورت یک‌پارچه ساخته شده‌اند و مجموعه پیشرانه تقریبا چیزی از یک انجین ۴ سیلندر خودروهای سواری کم ندارد. مجموعه ۶ سیلندر توسط ۳ کاربراتور دو دهانه ساخت کمپانی Mikuni ژاپن با ونتورهایی به قطر ۳۲ میلی‌متر تغذیه می‌شوند. البته طی ۱۰ سالی که این موتورسیکلت ساخته شد، همواره دستخوش تغییرات و بهینه‌سازی قرار گرفت که از جمله آنها باید به تغییر سیستم سوخت‌رسانی از کاربراتوری به انژکتوری و یا جایگزینی کمک فنرهای گازی به جای روغنی اشاره کرد.

اما با ارزش‌ترین‌ها در میان تولیدات این ۱۰ سال، نمونه‌های ساخته شده در سه سال اول هستند. پیشرانه می‌تواند با رسیدن به دور موتور ۸ هزار دوربردقیقه، معادل ۱۲۰ اسب‌بخار نیرو تولید کند. هم‌چنین نمودار گشتاور ۱۱۵ نیوتن‌متر بالا می‌آید. البته این اعداد و ارقام مربوط به مدل کاربراتوری است زیرا در نمونه‌های مجهز به سامانه انژکتوری بازده پیشرانه کمی بهتر شده و در ضمن مصرف سوخت بالای Z۱۳۰۰ که از نکات منفی آن به شمار می‌رفت، بهبود یافته است. Z۱۳۰۰ در بازارهای زیادی از جمله خود ژاپن، آسیا، اروپا و آمریکا به فروش رسید. اما در این میان این موتورسیکلت نزد خریداران آمریکایی محبوبیت بیشتری داشت زیرا موتورسیکلتی پرمصرف، گران‌قیمت و سنگین‌وزن بود که راندنش در ترافیک شهرها مهارتی خاص می‌طلبید.


در نمونه‌های اولیه به دلیل حجم روغن ۴ لیتری پیشرانه، حرارت موتور در ترافیک بالا می‌رفت و موجب ناراحتی راکب و آسیب به قطعات پیشرانه می‌شد. هر چند کاوازاکی این اشکال را با افزایش حجم روغن موتور از ۴ به ۶ لیتر برطرف کرد. کاوازاکی در مدل‌های مخصوص صادرات به بازار آمریکا، قطعات خاصی مثل طلق جلو، باکس‌های جانبی، رنگ‌آمیزی جدید و... را اضافه کرد و طراحی آنها نسبت به مدل‌های مخصوص بازار اروپا کمی متفاوت بود. Z۱۳۰۰ مخصوص بازار آمریکا به Voyager (مسافر دریا یا مسافر آب‌ها) معروف است.

در سال ۱۹۸۹ که سال پایانی تولید این اسطوره بود، کاوازاکی ورژنی خاص به نام Legendary six را تولید کرد که به معنی اسطوره ۶ بود. این نام به این دلیل برای آن انتخاب شد که در طی ۱۰ سال تولید Z۱۳۰۰، تنها موتورسیکلت ۶ سیلندر خطی آب خنک جهان بود که توانست بدون توقف تولید شود. این ورژن خاص که تنها ۲۰۰ دستگاه از آن ساخته شد، دارای باک یا مخزن سوختی با آرم و نوشته‌های ویژه بود. جالب است بدانید در سال ۱۹۸۲ یک سازنده خودرو در سوئیس به نام Franco Sbarro با استفاده از ۲ پیشرانه ۶ سیلندر Z۱۳۰۰ که به نحوی با تسمه به هم مرتبط بودند، خودرو دست‌سازی به تعداد فقط یک دستگاه ساخت که ۸۰۰ کیلوگرم وزن داشت و به کمک ۲ پیشرانه کاوازاکی می‌توانست ۲۴۰ اسب‌بخار نیرو در اختیار راننده اش قرار دهد.


گیرباکس ۵ سرعته این سامورایی، می‌تواند گشتاور پیشرانه را به کمک میل گاردان به محور عقب منتقل کند. به این ترتیب دیگر موتورسوار نگران بریدن زنجیر چرخ نبود. از جمله نقاط قوت این موتورسیکلت ترمزهای قدرتمند آن است. به همین دلیل ۱۱۵ نیوتن‌متر گشتاور Z۱۳۰۰ را به کمک دیسک‌های ترمز ۱۱.۹ اینچی در جلو و ۱۰.۸ اینچی در عقب می‌توان مهار کرد.

جالب آن‌که هنوز لاستیک‌ها همان نمونه‌های اولیه ساخت دانلوپ بودند که در محور جلو روی رینگ‌های آلیاژی ۱۸ اینچی و در عقب ۱۷ اینچی سوار شده‌اند. آنهایی که تجربه سواری با این موتورسیکلت را دارند، همگی به هندلینگ خوب آن اعتراف می‌کنند و نرمی سواری آن‌را مناسب یک سفر طولانی می‌دانند زیرا باعث خستگی بدن راکب نمی شود. اما تردد با یک موتورسیکلت ۳۱۴ کیلوگرمی در ترافیک شهر می‌تواند یکی از سخت‌ترین کارها باشد.


در سال ۱۹۷۹ مجله معتبر Cycle World طی برگزاری تست‌های مختلفی اعلام کرد کاوازاکی Z۱۳۰۰ توانسته با غلبه بر تریومف بونویل به عنوان موتورسیکلت سال در کلاس تورینگ آن هم در انگلستان انتخاب شود. ضمنا در همین سال اعلام شد طی تست‌های انجام شده، Z۱۳۰۰ می‌تواند در ۴.۱ ثانیه از حالت سکون به سرعت ۱۰۰ کیلومتربرساعت دست پیدا کند. هم‌چنین این موتورسیکلت توانایی ثبت زمان ۱۱.۹۳ ثانیه را در تست ۴۰۰ متر با سرعت ۱۸۴.۷۴ کیلومتر دارد.


این اعداد و ارقام برای یک موتورسیکلت خیابانی در آن دوران بسیار درخور توجه بود. نکته جالب توجه در مورد تشخیص سال ساخت آن حک اعداد و کدهایی روی اگزوز است. به شکلی که از روی خواندن کد S-۱۹۸۰ از روی اگزوز سمت چپ، متوجه شدیم که این موتورسیکلت در سال ۱۹۸۰ ساخته شده. البته این اطلاعات زمانی قابل استناد است که موتورسیکلت مورد نظر شما هم‌چون نمونه پیش‌رویتان بکر و دست‌نخورده باشد.

در پایان ضمن تشکر از همکاری صمیمانه مالک این موتورسیکلت ارزشمند با ماهنامه تخت‌گاز، توجه مسئولین امر در بحث مجوز تردد این موتورسیکلت‌ها را به این نکته جلب می‌کنیم که در همه نقاط جهان، موتورسیکلت‌ها و خودروهای کلاسیک، دارای مجوز‌های خاص برای تردد هستند و نگاه مسئولین نسبت به آنها، نگاهی فرهنگی و ارزشی است. زیرا آنها نوستالژی‌های بهترین سال‌های عمر بسیاری از مردم جامعه هستند و حفظ و نگهداری از آنها یک هنر است.