J-۲۰، خفاش پنهانکار چینی

وب‌سایت آی آر ارتش: جنگنده J-۲۰ يك جنگنده رادار گريز نسل پنجم است . هواپيماي جنگنده دوموتوره که نمونه توسعه يافته آن توسط گروه صنايع هواپيمايي Chengdu براي ارتش آزادی بخش جمهوری خلق چين ساخته شده است.


در اواخر سال ۲۰۱۰ میلادی، J-۲۰ تحت آزمون حرکت بر روی زمین همراه با سرعت بالا قرار گرفت. جي ۲۰ اولين پروازش را در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۱ انجام داد. ژنرال هي ويرونگ ( معاونت فرماندهی نيروي هوايي ارتش آزادی بخش جمهوری خلق چین) گفت: در نوامبر ۲۰۰۹ انتظار مي رفت كه جي ۲۰ تا سال ۲۰۱۷-۲۰۱۹ به توان عملياتي برسد .

توسعه

جي ۲۰ يكي از برنامه هاي ساخت هواپيمايي رادارگريز تحت نام اختصاصی J-XX بود كه در اواخر سال ۱۹۹۰ آغار شد. طرح اولیه در ابتدا به نام پروژه ۷۱۸ نامگذاری شد و نهایتا" در سال ۲۰۰۸ میلادی و طی رقابت با طرح پيشنهادي Shenyang كه طرحي بزرگتر از جي ۲۰ بود, توانست توسط PLAAF تائید شود. دو نمونه اولیه تحت نام های ۲۰۰۱-۱# و ۲۰۰۱-۲# تا پايان سال ۲۰۱۰ ساخته شد. در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۰، ‌جي ۲۰ تحت آزمايش حرکت با سرعت بالا بر روی زمین و در خارج از موسسه طراحي هواپيماهاي جنگنده Chengdu قرار گرفت. در طول این مرحله, هیچگونه آزمایش پروازی تائید شده ای انجام نگرفت. جي ۲۰ اولين آزمايش پرواز رسمی خود را در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۱ انجام داد كه تقريبا ۲۰ دقيقه طول كشيد. مدير سازمان اطلاعات ملي آمريكا, James R در خصوص این آزمایش گفت: مدت زيادي است كه آمريكا درمورد اين پروژه اطلاع دارد و از اين پرواز آزمايشي شگفت زده نشده ایم.


آزمایش پرواز

اولين پرواز جي ۲۰ در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۱ تقريبا ۱۵ دقيقه طول كشيد و در طول پرواز نیز يك فروند جنگنده J-۱۰S ساخت Chengdu آن را اسكورت مي كرد. بعد از اولين پرواز موفقيت آميز مراسمي رسمی برگزار شد. در این مراسم افرادی همچون: خلبان تست کننده جي ۲۰ به نام لي گنگ (Li Gang) و مدير طراحي بانگ وي (Yang Wei) به همراه ژنرال لي آندونگ (Li Andong) (معاون مدير کل دپارتمان ملی تسليحات و مدير كمسيون علم و فناوري دپارتمان تسليحات ملی در PLA از سال ۲۰۰۰ میلادی) حضور داشتند. بدین ترتیب کشور چین بعد از آمريكا و پیش از روسیه به عنوان سومین كشور دنیا که تمام مراحل ساخت و آزمایش پرواز یک جنگنده حقیقی و رادار گریز را خود انجام داده است انتخاب گردید.

روزنامه گاردين گزارش داد: با اين كه كارشناسان از سرعت طراحی و ساخت اين هواپيما شگفت زده شده اند اما با اين حال مي گويند كه هنوز قدرت نظامي چين نسبت به آمريكا عقب است و توان نیروهای نظامي چین تنها بر منطقه تحت سلطه خودشان محدود است . اولين آزمایش پروازی J-۲۰ با تاریخ بازديد وزیر دفاع ایالات متحده Robert Gates از کشور چين همزمان شد. این اتفاق در ابتدا توسط جمعی از مقامات رسمی پنتاگون و كارشناسان رسانه ای آمریکا اینگونه تفسير شد كه ممكن است به عنوان يك اخطار براي هيئت نمايندگان ايالات متحده انجام شده باشد. با اين حال بعد از ديدار با مقامات ارشد چيني از جمله رئيس جمهور چین (Hu Jintao), وزیر دفاع آمریکا اظهار داشت: به نظر میرسد رهبر نیروهای غير نظامي چین با انجام اين آزمایش دنیا را شگفت زده کرده است اما من مطمئن هستم این آزمایش ارتباطی به بازدید من از کشور چین نداشته است.

پروفسور جین کانرونگ (Jin Canrong) استاد دانشگاه Renmin در پكن كه داراي تخصص در روابط چين و ایالات متحده میباشد اظهار داشت: رئيس جمهور هو بي خبر از آنكه اين تست ممکن است سؤالات بسیاری را در خصوص ماهيت غیر نظامی کنترل ارتش چين بالا مي برد، اين آزمایش را انجام داده است. با اين حال میشاییل اسواین (Michael Swaine) به عنوان كارشناس PLA و یک فرد آگاه در روابط نظامي چين و آمريكا گفت: هرچند اين امكان وجود دارد, اما ممکن است مقامات ارشد چيني نمي دانستند كه اين تست پرواز قرار است در اين روز اتفاق بيفتد و به منزله توهين به وزیر دفاع آمریکا نیست و بهتر است رئيس جمهور هو خود را از این بابت نگران نکنند.

در مقابل تصميم گيري مربوط به توليد، توسعه و آزمايشات هواپيماهاي نظامي به طور معمول توسط مقامات سطح پايين مدیريت مي شود تا توسط رهبران ارشد نظامي و غير نظامي.پرواز آزمایشی دوم اين هواپیما به مدت يك ساعت و ۲۰ دقيقه در روز ۱۷ آوريل ۲۰۱۱ صورت گرفت. در ۵ می سال ۲۰۱۱، ۵۵ دقیقه تست پرواز که شامل جمع شدن ارابه های فرود نیز میشد, انجام گرفت. برنامه كامل تستهاي اوليه شامل ۱۰ الی ۲۰ پرواز است كه انتظار میرود سال ها طول بكشد.


انتقال فناوری

در سایت Globalsecurity.org آمده است كه احتمالا چين مشاركت در توسعه و توليد جنگنده نسل پنجم را با روسيه كاهش داده است ، با توجه به اين كه روسيه براي به دست آوردن منافع بيشتر از مشاركت با چين با آن همكاري مي كرده است. رهبران چين فكر مي كنند كه طراحي جی ۲۰ از PAKFA روسي برتراست. كميته خدمات مسلح هاروارد در مجلس ايالات متحده Mekean در باره جي ۲۰ گفته است: درك من اين است كه آنها جي ۲۰ را مبني بر اطلاعاتي كه از روسيه در مورد يك طرح روسي دريافت كرده اند ساخته اند و اينكه انها قادر به كپي برداري هستند. مقامات نظامي Balkan به خبرگذاري Associated Press گفتند: این احتمال وجود دارد که کشورهای چين و روسيه با اقتباس گرفتن از تکنولوژی هواپیمای رادارگریز F-۱۱۷ nighthawk که در جنگ کوسوو(Kosovo) در سال ۱۹۹۹ توسط ارتش صربستان منحدم شد, جنگنده J-۲۰ را طراحی نموده باشند.

اگر كارشناسان چيني از سيستم پوشش هاي رادارگريز F-۱۱۷ استفاده كرده باشند مي توان نتيجه گرفت كه يك دهه از آمريكا عقبتر هستند. با اين حال خلبان چيني آزمايش کننده Xu Yongling گفته ست كه جي ۲۰ يك شاهكار بومی از علم و فناوري است. او همچنين اظهار داشت كه فناوري F-۱۱۷ بسيار قديمي است حتي در همان زمان هم مورد هدف گلوله قرار گرفت و نمي تواند به عنوان يك هواپيماي رادار گريز نسل بعدي مورد استفاده قرار گيرد. ژنرال بازنشسته نيروي هوايي ايالات متحده Thomas G. McInerney گفته است: احتمالا طراحي پایه جي ۲۰ حاصل جاسوسي های سايبري از پروژه ي FB-۲۲ کمپانی Lockheed Martin می باشد. يك دادستان فدرال حدس میزند کشور چين از تكنولوژي هواپيماي رادارگريز Northrop Grumman B-۲ Spirit كه توسط Noshir Gowadia عرضه شده است استفاده نموده است.

رئيس ستاد نيروي هوايي هند (Pradeen Vasnt Naik) گفته است كه در جي۲۰ به طور كامل از فن مهندسي معكوس استفاده شده است و در این بین بخش تحقیق و توسعه (R&D) کشور چین هیچگونه دخالتی نداشته است و این موضوع به عنوان یک عمل غير اخلاقي مورد سؤال قرار مي گيرد. Ilya Kramnik مفسر ارتش نظامي روسيه حدس زده است كه چین هنوز ۱۵-۱۰ سال از ايالات متحده و روسيه در فناوري هوايي عقب تر است و ممكن نيست بتواند همه مواد مرکب هوایی و سنسورهاي مورد نياز براي هواپيمایش را توليد كند و مي تواند به جاي آن به تأمين كننده هاي خارجي آن خود كمك كند. با اين حال او حدس زده كه چين احتمالا مي تواند جنگنده های نسل پنجم جي۲۰ را با قیمت ۸۰% تا ۵۰% کمتر تر از نمونه هاي نسل پنجم ایالت متحده و روسيه تولید کند و اين موضوع ممكن است موجب جذب مشتريان بالقوه همچون پاكستان و کشورهای شرق آسیا و آمریکای لاتین و جنوب شرقي آسيا و كشورهايي در آفريقا شود.

Konstantin Sivkov از آكادمي مسائل ژئوپولوتيک بيان كرد كه ايالات متحده آمريكا از پيشرفت تكنولوژي نظامي چين احساس خطر كرده است. میشاییل پوگوسیان (Mikhail Pogosyan) رئيس سازمان هواپيمايي ايالات متحده ادعا كرده است كه برنامه چين يك تظاهر بوده است و این کشور فاقد زیر ساخت های لازم جهت تكميل پروژه است.


طراحی

مشخصات: جي۲۰ يك هواپيماي تك سرنشين و دوموتوره است كه به نظر مي رسد تا حدي بزرگتر و سنگين تر از Sukhoi T-۵۰ و Lockheed Martin F-۲۲ Raptor است. بیل سوییت من (Bill Sweetman) تخمين مي زند که طول آن در حدود ۷۵ فوت (۲۳ متر) و دهانه بال ها ۴۵ فوت (۱۴ متر) و يا بيشتر است و انتظار مي رود كه در لحظه برخاست توانایی تحمل حداکثر وزن ۷۵۰۰۰ الی ۸۰۰۰۰ پوند (۳۴۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ کیلوگرم ) را دارا باشد. نمونه اولیه با استفاده از موتورهای روسی Saturn ۱۱۷S میتواند قدرتی معادل ۳۲۰۰۰ پوند (۱۵۰۰۰ کیلو گرم) ارئه نماید که به گفته سخنگوی پنتاگون (Col.David Lapan) یکی از نشانه های مشکلات طراحی این هواپیما است.

منابع چینی ادعا کردن که این هواپیما با استفاده از ۲ نوع موتور توربوفن همراه با رانش بالای ۱۳۲۰۰ کیلوگرم و مجهز به نازل های بردار کنترل رانش (TVC) ساخته می شوند که هر دوی آنها در چین ساخته شده اند. با این حال Richard Aboulfia گفته که موتور های WS-۱۰ از ضعف سانحه و احتمال خرابی در آسمان رنج میبرند. جی ۲۰ممکن است در سرعت پایین چابکی کمتری نسبت به Lockheed Martin F-۲۲ Raptor یا PAK-FA داشته باشد، اما همچنین ممکن است از توانایی حمل سلاح بیشتر در داخل محافظ داخلی و همچنین ظرفیت حمل سوخت بیشتر بهره ببرد. جی ۲۰ دارای بدنه طویل و پهن میباشد و همچنین ورودی موتورهای آن به نسبت سایر نمونه ها کوچکتر هستند.

بال ها از نوع مثلثی می باشند و بالچه های تعادلی (Canard) نیز رو به جلو هستند. آسمانه (Canopy) از نوع محدب و همچنین خروجی اگزوزها از نوع متغیر و حلقوی میباشد. بخش جلویی جی ۲۰ شبیه F-۲۲ Raptor و بدنه و دم آن شبیه نمونه اولیه Sukhoi T-۵۰ است. بیل سوییت با توجه به عکس های اولیه معتقد است که طراحی آن احتمالا در رده یک هواپیمای دوربرد و Ground Attack (هوا به زمین) و کاملا" در نقش مخالفGeneral Dynamics F-۱۱۱ Aardvark می باشد. داگلاس بری (Douglas Barrie)، معتقد است بالچه های تعادلی مایل به جلو (Forward Canards) و شیب دار J-۲۰ همانند MiG ۱.۴۲ است.


در یادداشت های بری آمده است که تفاوت های اصلی در میان J-۲۰ و MiG ۱.۴۲ عبارتند از: بدنه مایل به جلو و طراحی تیز زوایای حمله در کنار طبف موتورهای مختلف قرار گرفته در داخل بدنه که موجب کاهش ضریب دید راداری میگردند. به نظر میرسد که چینی ها با جاسوسی سایبری از برخی پیمانکاران مختلف پروژه F-۳۵ توانسته اند به برخی نکات در طراحی J-۲۰ دست یابند. جی ۲۰ دارای ۲ سکان عمودی با قابلیت حرکت در تمام جهات و آرایش Swept Back همچون F-۳۵ می باشد و از این لحاظ شباهتی به جنگنده هایی همچون F-۲۲ و PAK-FA که دارای دم ذوزنقه و بالچه های تعادلی ثابت هستند ندارد.

این هواپیما همچنین در بخش دماغه به سبک F-۲۲ است. در حالیکه شیب دماعه F-۳۵ از نوع Dropped و یا همان "کاهنده" می باشد. ورودی موتورها به شکل مستقیم در زیر دماغه و با قابلیت مافوق صوت به روش DSI به همراه Canopy یک تکه می باشند. در نوامبر ۲۰۰۶ گزارش شد که J-۲۰ های دارای موتورهای WS-۱۵ قادر به ایجاد نسبت پیشرانش به وزن (Thrust to Weight) معادل ۱۰/۱۷۰۰۰ کیلوگرم (۳۷۰۰۰ پوند) می باشند. اولین نمونه تولیدی با نام اختصاصی ۲۰۰۱-۱# به موتورهای AL - ۳۱F مجهز گردید و نمونه دیگر تحت عنوان ۲۰۰۱-۲# به موتورهای توسعه یافته WS-۱۰G همراه با نازل های دارای قابلیت کاهش ضریب RCS و تشعشع امواج مادون قرمز در جهت پنهانکاری و رادار گریزی بیشتر, مجهز گردید.

ممکن است جی ۲۰ تبدیل به اولین هواپیمای عملیاتی و دارای قابلیت انجام ماموریت های جنگی شود که میتواند در طول ماموریت های خود به مقدار کافی سوخت حمل نماید و نیازی به سوخت گیری هوایی نداشته باشد. جف مورل (Geoff Morrell) سخنگوی پنتاگون, گفته است تا پیش از موعد رونمایی جنگنده جی ۲۰ نمی توان در خصوص قابلیت های رادار گریزی و همچنین صحت نسل پنجم بودن آن سخن گفت.


سامانه های الکتریکی و الکترونیکی

احتمال میرود در تولید جی ۲۰ از سامانه کنترل پرواز با سیم (Fly by Wire یا همان FBW) به همراه سامانه یکپارچه کنترل آتش (Fire Control) در کنار سامانه هوشمند کنترل موتورها بهره گیری شود. همچنین پیش بینی می شود در بخش رادار کنترل آتش, J-۲۰ از یک عدد رادار Type ۱۴۷۵/KLJ۵ با تکنولوژی آرایه فازی (AESA) بهره ببرد. با توجه به تصاویر جدید اینترنتی, دو پنجره کوچک و دارای محافط دودی به شکل الماس در دو طرف دماغه دیده میشوند که احتمال دارد حاوی سنسورهای الکترو اوپتیکی یا همان EO همچون نمونه های گرمایاب MAWS و یا جستجوی مادون قرمز IRST باشند. همچنین ۲ پنجره دیگر در قسمت تحتانی بدنه و ۲ عدد در قسمت فوقانی بالچه های تعادلی (Canard) دیده میشوند که ممکن است حاوی نوعی سنسور مشابه نمونه آمریکایی EODAS نثب شده بر روی F-۳۵ باشند که در اینصورت قابلیت اسکن ۳۶۰ درجه را به J-۲۰ اعطا می نمایند.


کابین خلبان

این هواپیما از یک کابین تماما" دیجیتال به همراه ۲ عدد صفحه نمایش کرستال مایع (LCD) بزرگ در کنار تعداد زیادی نمونه های کوچکتر به همراه نمایشگر سر بالای عرض (HUD) با تکنولوژی هولوگرافیک و تفکیک رنگ بالا بهره میبرد.بسیاری از این قبیل سامانه های اصلی, پیش از این بر روی هواپیماهای J-۱۰B مورد آزمایش قرار گرفته اند و به همین دلیل سرعت توسعه J-۲۰ نسبت به سایر نمونه ها بالاتر است.جنگ افزارها (Armament): J-۲۰ دارای مخازن داخلی بزرگ جهت حمل انواع موشک های هوا به هوای کوتاه برد و برد بلند همچون PL-۱۰ وPL-۱۲C/D و PL-۲۱ به ۲ محفظه جانبی جهت حمل موشک های کوتاهبرد PL-۱۰ میباشد.

خصوصیات رادار گریزی

کارلو کوپ (Carlo Kopp) معقد است که قابلیت خفای کلی در شکلگیری J-۲۰ بطور قابل توجهی بهتر از F-۳۵ و PAK FA است، اما او با برخی نظرات دیگران موافق است، کارلو مانند Shih Hiao-wei از ماهنامه دفاعی بین المللی و Bill Sweetman از موسسه Aviation Week معتقد است که برخی از قطعات جی ۲۰ ممکن است قابلیت های اختفای آن را به چالش بکشد. به عنوان مثال: قسمت های در بر گیرنده موتور, ساختمان سکان عمودی و نازل غیر متقارن موتورها از جمله مواردی هستند که با قابلیت پنهانکاری, سازگاری ندارند. اما ممکن است این قبیل مشکلات تا پیش از ارائه نمونه نهایی مرتفع گردند. در ژانویه ۲۰۱۱ مشخص گردید که نازل موتورها فاقد قابلیت پنهانکاری میباشند واین موضوع ممکن است به این دلیل این باشد که نسل پنجم این موتورها هنوز کامل نشده است.

با این حال، یکی از نمونه های اولیه با استفاده از موتور های WS-۱۰G به همراه نازل های پنهانکار و لبه های ناهموار و دندانه ای عرضه شد که پیش بینی میشود کلیه این خصوصیات موجل کاهش ضریب RCS به میزان نمونه هایی همچون F۱۱۹ و F۱۳۵ نمیشوند. رابرت گیتس نیز در مورد برخی قابلیت های رادار گریز J-۲۰ تردید دارد ولی در مقابل معتقد است که توسعه ی جی ۲۰ از توان بالقوه ای برخوردار است که برخی از قابلیت های ما را در خطر قرار داده است و ما مجبوریم به آنها توجه کنیم و ما باید پاسخ مناسبی به برنامه های آنها با برنامه های خود بدهیم. کوپ و گوون بیشتر بر این باورند که جی ۲۰ طراحی شده است برای اینکه در نقش یک رهگیر سنگین و از بین برنده AWACS و هواپیما های سوخت رسان هوایی فعالیت کند.


اگر این موضوع درست باشد, J-۲۰ میتواند بیشتر شبیه به یک فرورند MIG-۲۵ با قابلیت پنهانکاری باشد. سوییت من موافق است که به احتمال زیاد این نقش برای چنین هواپیمایی با ابعاد بزرگ و نسبت قدرت به وزن کم میتواند برخی قابلیت های آن را در خصوص سرعت و برد کاهش دهد. لوییس پیج معتقد است: بعید است که چین به این زودی موفق به ساخت یک هواپیمای رادار گریز همه جانبه با قابلیت رهگیری به سبک نمونه های آمریکایی شده باشد و بنابر این جی ۲۰ بیشتر در خصوص انهدام اهداف زمینی مورد استفاده قرار خواهد گرفت ودر خصوص نقش عملیاتی خود نیز محدود خواهد بود به نسل قبلی هواپیما های رادارگریز آمریکایی مانند Lockheed F- ۱۱۷Nighthawk، با اینحال انتظار میرود J-۲۰ از یک رادار AESA بهره ببرد.

هرچند رادارهای نصب شده بر روی F-۳۵ و F-۲۲ توانایی جنگ الکترونیک و رهگیری هم زمان را دارا میباشند و این قابلیت ها برای J-۲۰ چندان کافی نخواهد بود. Loren B. Thompson معتقد است که ترکیب بخش جلوی J-۲۰ دارای قابلیت های پنهانکاری میباشد و این موضوع باعث میشود تا این جنگنده بتواند اهداف زمینی خود را نابود سازد در حالی که ایالات متحده فاقد پایگاه های کافی برای F-۲۲ ها برای مقابله با حملات اینچنین است و متحدان آمریکا هیچ هواپیمای قابل مقایسه ای را ندارند. تامپسون همین طور گفته است که هواپیماهای دوربرد دریایی ممکن است باعث مشکلات بیشتری نسبت به نمونه های کوتاهبرد و برتری هوایی همچون F-۲۲ برای ایالات متحده شوند.بالچه های تعادلی نصب شده بر روی بدنه J-۲۰ در هر ۲ رده سرعتی مادون و مافوق صوت دارای کارایی میباشند (این قبیل بالچه ها بیشتر در رده های مافوق صوت مفید هستند) اما مشخص نیر آیا چین در این خصوص از تکنولوژی به کار رفته در Eurofighter Typhoon استفاده نموده است یا خیر ؟ در غیر اینصورت ممکن است قابلیت های پنهانکاری این بخش نیز به زیر سوال برود.

Richard Aboulafia تحلیلگر گروهTeal در خصوص استفاده به جا از Canard ها در J-۲۰ تردید دارد و معتقد است این بخش از بدنه را نمیتوان از دید رادارهای شناسایی پنهان نگه داشت و همچنین او معتقد است راه های بهتری نیز وجود داشتند. همچنین Aboulafia معتقد است کشور چین در ساخت بسیاری از بخش های J-۲۰ از قطعات غیر مطابق ااستفاده نموده است و این موضوع این پرسش را به وجود می آورد که آیا براستی کشور چین دارای تکنولوژی ساخت جنگنده های نسل پنجم میباشد با خیر ؟ با این حال Canard ها میتوانند موجب افزایش قابلیت مانور پذیری هواپیما نسبت به نمونه های بهره گیرنده از بال های مثلثی شوند. سوییت من در یادداشت های خود میگوید که Canardهای مثلثی تنها در هواپیمای بزرگ و مافوق ثوت کاربرد دارند و همچنین این موضوع در کنار ورودی های DSI و مافوق صوت موتورها, باعث میگردند تا حد اکثر سرعت J-۲۰ به میزان ۲ ماخ محدود گردد.


J.D.McFarlan از Lockheed Martin میگوید که ورودی های DSI در جی ۲۰ بسیار شبیه به F-۳۵ هستند اما معلوم نیست که چینی ها آن را خودشان طراحی کرده اند یا نه. Kanwa Andrew Chan سردبیر خبرگزاری نظامی هنگ کنگ، میگوید که صحت خفای جی ۲۰ در میان پارامتر های دیگر نیز مورد پرسش قرار میگیرد، و همچنین او معتقد است J-۲۰ با رقبای آمریکایی و روسی خود همچون F-۲۲ و T-۵۰ همخوانی ندارد و این موضوع را میتوان از طریق عواملی همچون: ضعف قدرت موتورها, عدم توانایی پرواز در سرعت های مافوق صوت به مدت طولانی و همچنین صعف های ساختاری در سامانه های رادار و پنهانکاری آن جستجو نمود. بنابراین او معتقد است J-۲۰ در نسل +۴ قرار میگیرد.