دقیقا ۳۰ سال قبل، BBC این نقشه‌ها را برای جهان ترسیم کرد

برترین‌ها- آرمان رمضانی: داستان نگارش این مقاله به قسمتی از یک برنامه علمی مشهور از شبکه BBC در سال 1995 و پیشبینی‌های جالب کارشناسان مشهور و برجسته این برنامه بازمی‌گردد. 30 سال پیش هنوز پخش برنامه "جهان فردا" از شبکه BBC متوقف نشده بود و این برنامه هرهفته با بهره بردن از کارشناسان و دانشمندان برجسته‌ای چون پروفسور هاوکینگ تماشاگران زیادی را در سراسر دنیا به پای گیرنده‌ها می‌کشاند. تماشاگرانی که تصورات این نخبه‌های علوم مختلف درباره آینده بشر را از طریق این برنامه دریافت می‌کردند و به رویاپردازی درباره جهانی عجیب و غریب در آینده مشغول می‌شدند.

اما اتفاق خاصی که در این قسمت جهان فردا در 30 سال قبل افتاد این بود که سازندگان برنامه از برخی از برجسته‌ترین نخبه‌های علمی آن زمان دنیا خواستند وضعیت انسان و دنیا را در 30 سال بعد یعنی سال 2025 میلادی پیشبینی کنند و ما قرار است در این مقاله ضمن باخبر شدن از این پیشبینی‌ها، بررسی کنیم حدسیات این نخبه‌های بزرگ تا چه اندازه با واقعیت دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم منطبق است.

اینترنت در دام سرمایه‌داران و تظاهرات گسترده

در سال 1995 یعنی زمان ضبط و پخش این قسمت برنامه جهان فردا، اینترنت یکی از داغ‌ترین و جذاب‌ترین موضوعات دنیا بود و اولین پیشبینی‌های مهمانان برنامه هم به آینده این پدیده در آن زمان هنوز گنگ اختصاص داشت. مهمانان برنامه تقریبا مطمئن بودند که سرمایه‌داران و بانک‌ها اینترنت را اسیر خود خواهند کرد و به نفع خود از آن بهره خواهند برد.

از نظر این نخبه‌های علمی بانک‌ها و ثروتمندان اینترنت را تا سال 2000 به نفع خود تغییر خواهند داد و پس از آن شکل متفاوت و غیر آزادی از آن به نام سوپرنت را در اختیار مردم قرار خواهند داد، اقدامی که البته به نظر مهمانان برنامه منجر به افزایش قابل توجه حملاتی سایبری(هک، انتشار ویروس) و تظاهرات و ناآرامی در دنیای واقعی خواهد شد.

اما واقعیت چیست؟

واقعیت این است که اینترنت در طول این 30 سال در اغلب نقاط دنیا آزاد باقی مانده و خبری از به اسارت گرفته شدن این پدیده توسط ثروتمندان دستکم به شکل ادعا شده از طرف مهمانان برنامه نبوده است. افزایش حملات مجازی و اقدامات هکرها و انتشار هدفمند ویروس‌های کامپیوتری اما تقریبا مطابق پیشبینی مهمانان اتفاق افتاد و این موضوع تا جایی پیش رفت که امروز بسیاری از کارکنان بخش‌های امنیتی در کشورهای مختلف سایبرتروریسم را خطر اصلی برای کشورشان می‌دانند.

مهمانان نخبه برنامه البته نتوانستند حدسی درباره پدیده عجیب و خطرناک Nation State Hackers یا هکرهای سازماندهی شده و مورد حمایت حکومت‌ها بزنند. موضوعی که شاید در سال 2025 به مهم‌ترین سرخط خبرهای دنیا تبدیل شود و گروه‌های قدرتمندی از هکرها که توسط حکومت‌هایی چون کره شمالی، روسیه یا چین حمایت و سازماندهی می‌شوند حملاتی گسترده با عواقبی خطرناک را باعث شوند.

معدنکاری روی شهاب سنگ‌ها و یک فوم غول‌آسا برای محافظت از جو زمین

شاید یکی از پیشبینی‌های دور از ذهن و عجیب مهمانان برنامه، رایج شدن صنعت استخراج منابع باارزش از شهاب‌سنگ‌ها باشد. آن‌ها تقریبا مطمئن بودند که طی یکی دو دهه آینده پدیده استخراج فلزات گران‌بها از شهاب‌سنگ‌ها و سنگ‌های آسمانی نزدیک کره زمین به صنعتی بسیار پرسود و رایج تبدیل خواهد شد.

مهمانان برنامه البته پیشبینی دیگری هم در حوزه فضا داشتند و آن‌ها معتقد بودند تا سال 2025 زباله‌های فضایی و اجسام رها شده در فضا توسط انسان آن‌قدر زیاد خواهد شد که حیات فضانوردان و حتی انسان‌های روی کره زمین را به خطر خواهد انداخت. این دانشمندان البته راه حلی عجیب هم برای این مشکل ارائه دادند و به نظر آن‌ها استفاده از نوعی فوم یا کفِ غول‌آسا برای محافظت از زمین در مقابل این زباله‌ها الزامی خواهد بود.

اما واقعیت چیست؟

همان‌طور که خودتان می‌دانید در سال 2025 نه خبری از فوم غول‌آسا است و نه ساخت معدن روی شهاب سنگ‌ها که البته دومی ممکن است دچار تغییر شود. در مورد زباله‌های فضایی باید گفت هرچند بسیاری از دانشمندان و سازمان‌های فضایی مانند ناسا درباره خطر این پدیده برای ماهواره‌ها، ایستگاه‌های فضایی و حتی جو زمین هشدار داده‌اند اما به نظر می‌رسد بشر هنوز چند دهه‌ای تا بحرانی شدن خطر زباله‌های فضایی فاصله دارد. فاصله‌ای که البته با نگله به عملکرد بشر در چنین زمینه‌هایی دور از ذهن نیست که مانند برق و باد طی شود و بشر با بحران زباله‌های فضایی روبرو شود.

درباره پدیده استخراج منابع از سنگ‌های آسمانی هم باید گفت هرچند هنوز بشر از نظر علمی و تکنولوژی با عملی شدن این موضوع فاصله دارد اما مطابق نظر بسیاری از کارشناسان آن روز چندان دور نیست. برای نمونه تام چیزرایت معتقد است:"به نظر من بشر کم‌کم به راه‌های در دسترس و به صرفه‌ای برای این کار می‌رسد و از نظر تکنولوژی هم ممکن شدن استخراج منابع از شهاب سنگ‌ها حتی برای بشر امروز هم ممکن است."

ابرجراح‌ها و روبات‌های مقلدشان

شاید جالب‌ترین بخش پیشبینی‌های مهمانان برنامه جهان فردا به حوزه پزشکی مربوط شود. مهمانان برنامه معتقد بودند تا سال 2004 قانونی در تمام بریتانیا رایج خواهد شد که هر بیمارستان را ملزم خواهد کرد جدولی مانند جدول مسابقات فوتبال اما برای جراحان داشته باشند. در این جدول تعداد و پیچیدگی عمل‌ها و البته مهم‌تر از هر چیز درصد موفقیت هر جراح درج خواهد شد و جراحان صدرنشین در این جدول‌ها از محبوبیت و درآمد بسیار زیادی بهره خواهند برد.

دانشمندان مهمان برنامه BBC همچنین پیشبینی کردند که برای جراحان موفق دیگر منطقی نخواهد بود که برای دسترسی به بیماران سفر کنند و این مشکل را تکنولوژی هولوگرام و روباتیک حل خواهد کرد. به نظر آن‌ها در سال 2025 به جای خود بیمار، هولوگرامِ بدنِ او به جراح خواهد رسید و جراحان با استفاده از نوعی خاص از دستکش‌ها درواقع عمل‌های جراحی پیچیده را روی هولوگرام انجام می‌دهند. طبق این ایده نوعی خاص از روبات‌های مقلد عین حرکات دست جراح‌ها را روی بدن بیماران انجام می‌دهند و به این ترتیب جراح‌های حاذق قادر خواهند بود از اتاقشان به هر بیماری در هر جای کره زمین دسترسی داشته باشند.

اما واقعیت چیست؟

واقعیت این است که مهمانان نخبه برنامه جهان فردا گویی نگاه چندان واقع‌گرایانه‌ای به سرعت پیشرفت علم و تکنولوژی نداشته‌اند و هرچند در حال حاضر از روبات‌ها و علم روبوتیک استفاده‌هایی در زمینه پزشکی و به خصوص جراحی می‌شود اما بشر تا به حقیقت پیوستن پیشبینی مهمانان برنامه(اگر هیچ‌وقت به حقیقت بپیوندد) دهه‌ها فاصله دارد.

یک بلندگوی هوشمند و یک کله معلق در هوا

در بخشی از برنامه 30 سال قبل جهان فردا، سازندگاه برنامه طبق تصورات مهمان‌ها تصویری از انسان‌های 30 سال بعد(یعنی در سال 2025) را به نمایش گذاشتند. یک مرد و زن مجهز به هدست‌های وی‌آر(واقعیت افزوده) به همراه یک کودک که در خیابان‌های لندن مدرن قدم می‌زنند. در بخشی از این نمایش ناگهان شمایلی از سر یک زن از بلندگوی هوشمند بیرون آمده و در حالی که در هوا معلق است به مرد یادآوری می‌کند که از آخرین سفر او به "ایندو دیزنی" بیش از یک سال می‌گذرد. سر معلق مرد و خانواده‌اش را تشویق می‌کند که در تعطیلات آخر سال از طریق شاتل‌های سریع‌السیر در عرض 40 دقیقه به بانگالور بروند.

اما وقعیت چیست؟

واقعیت این است که هرچند سفرهای سریع‌السیر هنوز بسیار دور از دسترس بشر به نظر می‌رسد اما باقی پیشبینی‌های این برنامه در این بخش در دنای امروز ما به وقوع پیوسته است. هولوگرام(سر معلق در هوا)، تلفن‌های همراه و اسپیکرهای هوشمند و هدست‌های VR همه و همه در دسترس اگر نه همه بلکه دستکم بسیاری از انسان‌هاست و شیوه توصیه سر معلق به زن و مرد هم ما را به یاد استفاده بسیاری از کاربران از دستیاران شخصی هوشمند مانند سیری(Siri دستیار شخصی هوشمند اپل) و انبوه سرویس‌های مشابه می‌اندازد.

بانک‌ها و کارگذاشتن میکروچیپ در دست کاربران

در بخش دیگری از برنامه جهان فردا ما تصویری از بانکداری مدرن در سال 2025 را تماشا می‌کنیم. زنی وارد یک بانک مربوط به آینده می‌شود و ضمن غر زدن بابت در دسترس نبودن انسان‌ها در بانک و خودکار شدن همه چیز، درخواست برداشت 100 یورو از حسابش را می‌کند. سیستم خودکار بانک هم پس از اسکن کردن دست زن به او 100 یورو پرداخت می‌کند.

اما وقعیت چیست؟

حدس مهمانان برنامه درباره رفتن سیستم‌های بانکی به سمت هرچه بیشتر خودکار شدن درست است و این رویه‌ای است که بسیاری از بانک‌های مهم دنیا در دو دهه گذشته از آن پیروی کرده‌اند. درباره استفاده از میکروچیپ‌های کار گذاشته شده در بدن اما باید گفت هرچند این موضوع به واقعیت پیوسته و برای بسیاری از ما حتی در دسترس و به صرفه هم هست اما در جهان واقعی امروز استفاده از اثر انگشت و اسکن چشم و صورت بسیار کاربردی‌تر از میکروچیپ‌هاست و بعید است به این زودی‌ها بانکی شبیه به بانک برنامه جهان فردا را در واقعیت ببینیم.

مجری برنامه جهان فردا و برخورد سخت با واقعیت

یکی از مجریان برنامه جهان فردا، مجری مشهور بریتانیایی یعنی مانتی دان بود و او در بخشی از این برنامه تصویر خودش از 30 سال بعد زمین را ارائه داد، تصویری که البته خود او در حال حاضر آن را رویایی می‌داند. مانتی دان در برنامه 30 سال قبل BBC پیشبینی کرد که به سبب پیشرفت‌های بشر در زمینه‌هایی چون مهندسی ژنتیک بشر در 30 سال آینده قادر خواهد بود همه حیوانات و موجودات منقرض شده از جمله خرس قهوه‌ای را دوباره به حیات بازگرداند.

وقتی امروز با مانتی دان درباره پیشبینی‌هایش در سال 1995 صحبت شد او کاملا فروتنانه تصورات خود از آینده را ساده انگارانه و البته آرمان گرایانه توصیف کرد و درباره 30 سال بعدِ بشر یعنی سال 2055 بسیار محتاطانه حرف زد. او ضمن ابراز امیدواری درباره دغدغه نسل‌های جدید در مورد محیط زیست و مسائلی چون گرمایش زمین گفت:"امیدوارم تا سال 2055 بشر حسابی از خراب کاری‌هایش درباره محیط زیست درس گرفته باشد و دیگر این روند همیشگیِ بدتر کردن اوضاع را ادامه ندهد. امیدوارم بشر تا آن زمان یاد گرفته باشد که به جای تلاش برای تغییر و کنترل طبیعت با آن همکاری کند."