تقلب مطلقا ممنوع

هفته نامه همشهری جوان - زهره ترابی: تقلب پا به پای بعضی ها بزرگ می شود. اولش چپ کردن چشم ها برای دید زدن یک جمع دو رقمی از برگه بغل دستی است، بعد می شود پرتاب کردن گلوله های کاغذی مچاله شده ای که در آن فرمول های مثلثاتی نوشته شده.

بعدتر سفارش دادن پروژه های درسی به شرکت های بیرون دانشگاه است و ... خلاصه قضیه آنقدر کش می آید تا می رسد به اینجایی که دیگر ته خط است و بعد از این همه درس خواندن باید مقاله ISI نوشت و تولید علم کرد اما برای کسی که یاران همه یاری کردند تا او به اینجا رسیده، تولید علم خیلی معنایی ندارد. به همین دلیل است که دوباره سر و کله کسانی پیدا می شود که در قبال دریافت مبلغ زیادی پول، مقاله هم می نویسند؛ کاری که آخرین ورژن تقلب است و داد همه را درآورده. این وسط چندتا استاد دانشگاه پایه پیدا شده اند که می خواهند جلوی این رویه غلط را بگیرند.


این روزها دانشجویان کارشناسی ارشد و بالاتر دغدغه جدیدی به نام مقاله ISI دارند. خیلی ها برای گرفتن دانشنامه دکترا، عده ای برای ادامه تحصیل در خارج از کشور و بعضی هم برای سنگین کردن رزومه دنبال نوشتن مقاله ISI هستند. در کنار اینها اساتیدی هم که می خواهند ارتقا بگیرند، به این جور مقالات نیاز دارند. با وجود این عطش ایجاد شده اگر افراد وقت یا دانش کافی برای نوشتن مقاله ISI نداشته باشند، به دم دستی ترین گزینه که همان تقلب است مراجعه می کنند.

تقلب بین دانشجویان امری نسبتا رایج بوده اما قضیه از آنجایی نگران کننده شد که به جز این دانشجویان همیشه متهم، پای اعضای هیات علمی و اساتید هم به این ماجرا باز شد. در واقع همانطور که آمار تولید مقاله بالا می رفت، آمار تخلف علمی و انواع روش های تقلب هم زیاد می شد. آن اوایل قضیه خیلی ساده بود؛ یعنی افراد متقلب مقاله یک نفر دیگر را برمی داشتند و با کپی کردن اسم خودشان به جای اسم نویسنده، تولید علم می کردند.

بعد از مدتی قضیه لو رفت و شیوه کار هم عوض شد. در روش جدید مطالب را از چند منبع مختلف کنار هم می چیدند تا ردیابی آن سخت شود. یک :/. دتی هم روح ذبیح الله منصوری در وجودشان حلول کرده بود و با ترجمه مقالات و پایان نامه های لاتین و کمی دست بردن در محتوای آن، آش شله قلمکاری درست می کردند که دیگر تشخیص راست و دروغ در آن، کار هر کسی نبود.

در کنار اینها موسساتی هم وجود داشتند که در کنار شغل شریف پایان نامه نویسی، مقاله ISI دلخواه را هم تولید می کردند اما پیشرفته ترین روش تقلب که هیچ دستگاهی نمی توانست آن را کشف کند، مربوط به ایمیل هایی بود که به شخصیت های علمی زده می شد. در این ایمیل ها از افراد می خواستند در قبال پول اسم نفرات دوم و سومی را هم به عنوان نویسنده در مقاله ذکر کنند. حالا حساب کنید با وجود این همه پیشرفتی که در انواع روش های تقلب داشتیم، متاسفانه هیچ آیین نامه جامع و کاملی برای برخورد با این قضیه در کشور وجود نداشت.

در نهایت همه این قضایا دست به دست هم داد تا چندتا از اساتید کاردرست بهترین دانشگاه های کشور دور هم جمع شوند و با این تقلب علمی که بلای جان دانشگاه ها شده بود، مبارزه کنند. سایت استادان علیه تقلب را هم به خاطر پیگیری همین دغدغه سال ۸۷ راه اندازی کردند و تا الان به طور مرتب آن را به روز می کنند. هر چند که اسم سایت به تنهایی مشخص می کند قضیه از چه قرار است اما با اینحال در صفحه اصلی هم توضیحات کاملی گذاشته اند و هدف شان را مشخص کرده اند: «ما با هرگونه تقلب مخالفیم و سکوت در برابر آن را هم جایز نمی دانیم. در این بلاگ قصد داریم برخی موارد و روش های تقلب را بیان و ضمن آموزش به دانشجویان و تلاش برای اشاعه اخلاق و آداب حرفه ای در جمع خودمان، مسوولان را وادار کنیم به مشکل تقلب و ریشه های آن واکنش جدی نشان دهند.»

یکی مرد جنگی به از صد هزار

«وزیر دفاع آلمان، کارل تئودور زوگوتنبرگ، به دلیل کپی کردن قسمت هایی از پایان نامه اش کناره گیری کرد. ایشان که تا این اواخر کاندیدای احتمالی صدارت عظمی به شمار می رفت، از مدرک PhD هم محروم شده است. او در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که از کلیه سمت های دولتی اش کناره گیری می کند.»


این قسمتی از یک پست قدیمی سایت است که به خاطر جالب توجه بودنش، هنوز در اسلایدشوی صفحه اصلی قرار دارد. در واقع سایت استادان علیه تقلب حواسش به همه جا هست و تمام رویدادهایی که کلمه کلیدی با عنوان تخلف علمی داشته باشند را انعکاس می دهد. حالا گاهی اوقات این اتفاقات فقط ارزش خبری دارند؛ مثل همین شاهکار وزیر آلمانی. خیلی وقت ها هم مطالب سایت جنبه آموزشی دارد و راهکاری پیش پای دانشجویان قرار می دهد.

جدای از اینها نویسندگان سایت اتفاقاتی که در ظاهر ربطی به موضوع سایت شان ندارد را هم بررسی می کنند و متناسب با هدف سایت نتیجه مورد نظرشان را می گیرند؛ مثلا بعدا از موفقیت مریم میرزاخانی و جایزه گرفتنش، سایت استادان علیه تقلب فهرستی رو کرد از تعداد مقالات میرزاخانی و اینکه خانم ریاضیدان بعد از این همه افتخارآفرینی تعداد انگشت شماری مقاله منتشر کرده.

نکته بامزه قضیه این است که میرزاخانی زمانی که در دانشگاه استنفورد به عنوان استاد استخدام شد، هیچ مقاله ای نداشت. بعدها هم با داشتن یک رزومه به ظاهر لاغر با تعداد کمی مقاله، در همان دانشگاه به درجه پروفسوری رسید. حالا هم جایزه فیلدز را با داشتن همان رزومه گرفته.

نویسنده مطلب بعد از انتشار فهرست مقالات میرزاخانی در فهرست اسکوپوس نتیجه گرفته که تعداد مقاله ملاک برتری نیست؛ وگرنه خیلی افراد داخل کشور با آن رزومه های چند کیلویی شان بسیار شایسته تر از میرزاخانی برای دریافت جایزه هستند. اصلا به خاطر همین حرف هاست که تیتر مطلب شان این شعر فردوسی است که: «سیاهی لشکر نیاید به کار/ یکی مرد جنگی به از صد هزار»

مثل وزیر دفاع آلمان

سایت در زمینه آموزشی و اطلاع رسانی دست پری دارد و توانسته کاری کند که خیلی از دانشگاه ها فهرستی از مجلات نامعتبر تهیه کنند؛ اتفاقی که باعث شد خود وزارت علوم هم لیستی منتشر کند که در آن نشریات کم اعتبار را معرفی کرده است اما یکی دیگر از خواسته های اصلی موسسان سایت این است که آیین نامه جامع و کاملی برای موارد مختلف تقلب و تخلف تنظیم شود، بعد هم در وزارت علوم و وزارت بهداشت یک دفتر حقوقی باز شود که کارش رسیدگی به این تقلب ها و صدور حکم برای آن باشد.

موسسان سایت برای عملی کردن این خواسته شان قبلا به وزیر علوم و وزیر بهداشت نامه نوشته اند و هر چند جوابی نگرفتند اما همچنان امیدوارند که با پیگیری هایشان این اتفاق بیفتد.

به جز اینها سایت کارکردهای جالب تری هم داشته است. هر چند که موسسان آن معتقدند هدف از ایجاد سایت مچ گیری و مشخص کردن شخص متقلب نبوده اما طی این چند سال اتفاقی از این دست هم برایشان پیش آمده. نمونه اش پستی بود که در آن مقاله تقلبی را معرفی کردند که نویسنده اش معاون یکی از دانشگاه های کشور بود.

آقای معاون اول از در ارعاب و تهدید درآمد و سایت را متهم به مخالفت با تولید علم کرد اما وقتی دید این سیستم جواب نمی دهد و کسی برای این حرف ها تره هم خرد نمی کند، مسئولیت اشتباهش را پذیرفت. بعد هم برای اینکه آبرویش بیشتر از این نرود، خواهش کرد که پست مربوط به مقاله او را حذف کنند اما بعد از کش و قوس های زیاد، نویسندگان سایت، پست را حذف نکردند، فقط آن را طوری اصلاح کردند که دیگر ارجاع مستقیم به آن شخص نداشته باشد. در نهایت هم چون بار کج هیچ وقت به منزل نمی رسد، بعد از مدتی شخص مذکور از کار برکنار شد و به آغوش گرم خانواده اش برگشت؛ درست مثل وزیر دفاع آلمان.

مقاله ISI چیست؟

ISI مخفف Institute for Scientific Information است که ترجمه تحت اللفظی اش می شود موسسه اطلاعات علمی. این موسسه یک بانک اطلاعاتی جامع دارد که در آن مجلات معتبر همه رشته ها را جمع آوری کرده است. اینطوری که کار پژوهشگران برای اعتبارسنجی مقالات راحت تر می شود چون همانطور که علامت استاندارد ایران نشانه مرغوبیت کالاست، علامت ISI هم نشانه کیفیت بالای مجله است و محققان به صرف ISI بودن یک مجله می توانند به آن استناد کنند.


در واقع آن چیزی که باعث اعتبار ISI شده، مراحل ارزیای متنوعی است که برای مجلات در نظر گرفته است. سیستم کار موسسه این است که تمام مجلات را طبق قوانین امتیازدهی خودش می سنجد و آن مجلاتی که حد نصاب را کسب کنند، در لیست ISI قرار می گیرند. خوبی این لیست این است که هر سال آپدیت می شود و یک مجله بسته به عملکردش و بار علمی که داشته، می تواند به لیست اضافه یا از آن حذف شود.

استادان موسس سایت چه کسانی هستند؟

دست های پشت پرده
9Xh);یکی دیگر از قابلیت هایی که سایت فراهم کرده، امکان حمایت کردن از آن است. با این کار شما حامی سایت می شوید و اسمتان در لیست ثبت می شود. برای حامی شدن حتما باید سایت داشته باشید. بعد نام و آدرس سایت تان را ایمیل کنید تا شرایط تان بررسی شود. با وجود این مراحل نسبتا پیچیده استادان علیه تقلب تا حالا حدود 350 تا حامی برای خودش دست و پا کرده که خیلی از آنها از لحاظ جایگاه شغلی و علمی هم تراز استادان موسس هستند.

حامیان به تفکیک خود سایت چهار دسته اند؛ اساتید و پژوهشگران داخل کشور، اساتید خارج از کشور، دانشجویان حامی و حامیان دیگر.

لیست زیر هم اسامی استادان موسس سایت و حوزه فعالیت شان است. یک بار که آن را مرور کنید می فهمید قضیه چقدر جدی است که این اساتید دست به کار شده اند.

ایوب ترکیان: مدیر انستیتو آب و انرژی دانشگاه شریف، پژمان خدیوی: استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه صنعتی اصفهان، شادرخ سماوی: استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه صنعتی اصفهان، قاسم جابری پور: استداد دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه شهید بهشتی، کیارش بازرگان: استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه مینسوتا، محسن شریفی: استاد دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه شریف، میرعباس جلالی: استاد دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه شریف.