۴ خودرویی که در آلبوم عکس همه ایرانی‌ها جای خاصی دارند

روزنامه خراسان: به‌ بهانه اعلام احتمال توقف تولید پژو پارس از نیمه اسفندماه، از چند خودروی پرفروش و خاطره‌انگیز گفتیم که تولیدشان در دو دهه اخیر متوقف شد اما نقش پررنگی در زندگی ما داشتند.

رئیس سازمان ملی استاندارد گفته که: «ایران‌خودرو برای خودروی پژو پارس که فاقد استانداردهای هشتادوپنج گانه است تا نیمه اسفند امسال مجوز تولید دارد و پس از آن برابر قانون عمل خواهد شد». بنابراین به نظر می‌رسد که این خودرو به پایان راه رسیده و باید کم‌کم با آن خداحافظی کنیم. قبل از پارس، پیکان، پراید و رنو بودند که آن‌ها هم جزو پرطرفدارترین خودروهای زمان خودشان بودند اما بالاخره یک روز از خط تولید خارج شدند.

خودروهایی که خاطرات زیادی برای صاحبان و خانواده‌های‌شان رقم زدند و نقش قابل‌توجهی در زندگی مردم داشتند. به بهانه توقف تولید پژو پارس از نیمه اسفند امسال با خودروهای پراید، پیکان و رنو خاطره‎بازی کردیم و از این گفتیم که از چه سالی تا چه سالی تولید می‌شدند، چند مدل داشتند و چطور در ذهن ما ماندگار شدند؟ با ما همراه باشید.

پیکان| بی‌ادعا، پرکار و با معرفت

هنوز گوشه و کنار شهر دیده می‌شود؛ قوی اما خسته و پرسروصدا. زیبایی ندارد اما خاطره‌انگیز و دوست‌داشتنی است. خودرویی که از سال 46 تا 84 به‌مدت 38 سال در کشورمان تولید شد و روزگاری خودروی غالب خیابان‌ها و جاده‌های کشور بود. ماجرای ورود پیکان به کشورمان که فیس لیفت یا تغییرچهره‌ای به‌روز از خودروی انگلیسی هیلمن هانتر بود، داستان جالبی دارد که از حوصله بحث ما خارج است؛ اما همین‌قدر بدانید که ورود این خودرو به ایران شرکت روتس انگلستان را از ورشکستگی نجات داد.

از پیکان جوانان تا دولوکس و استیشن

هیلمن هانتر یا آرو (Arrow به معنای کمان یا پیکان) خودرویی از شرکت روتس بود که در خود انگلستان تا سال 1979 تولید می‎شد؛ درحالی‌که در کشور ما تا 2005 تولید آن ادامه داشت، یعنی 26 سال پس از توقف تولید در کشور اصلی. پیکان در چند کشور دیگر به جز ایران محبوب بود؛ اما شاید بتوان گفت در هیچ‌جا این‎چنین با اقبال مواجه نشد. همین اقبال باعث شد شاهد عرضه مدل‌های مختلفش هم باشیم. از مدل شیک و جوان‌پسندش یعنی پیکان جوانان تا دولوکس، پیکان کار و پیکان پژویی که بعدها به پیکان استیشن معروف شد و خوراک سرویس مدارس بود.

دستگیره رو برندار

پیکان خودرویی بود که جان می‌داد برای تاکسی و مسافرکشی. راننده‌ها برای آن‌که دسته شیشه ماشین خراب نشود، آن را برمی‌داشتند و باید التماس‌شان می‌کردیم تا آن را بدهند. روزگاری بیشتر تاکسی خطی‌ها پیکان بودند. دونفر جلو سوار می‌کردند و گاهی اوقات حتی 4 نفر عقب. اگر یک پیکان سرویس مدرسه می‌شد تخمین تعداد بچه‌های قد و نیم‌قدی که داخلش جا می‌شدند، سخت بود. کیف، کوله و کاپشن بچه‌ها توسط راننده سرویس داخل صندوق عقب قرار می‌گرفت و به شکل باورنکردنی صندلی‌های ماشین پرمی‌شد از بچه‌ها.

پیکان سفید یخچالی

پیکان نارنجی تاکسی بود؛ پیکان سفید یخچالی برای خودش بروبیایی داشت. گاهی رنگ‌های دیگری هم پیدا می‌شد اما طرفدار نداشت. داشبورد ماشین جادار بود. یک سی‌دی از آینه آویزان بود. اگر پیکان تاکسی شده بود در خیلی از شهرها چیزی به‌نام «تاکسی‎متر» در آن قرار داشت که در واقع جنبه نمادین هم داشت و کمتر راننده‌ای کرایه‌اش را برمبنای آن حساب می‌کرد. طراحی پیکان زمخت و بی‌روح بود. چیزی شبیه بازی یک هافبک دفاعی در تیمی که تهاجمی بازی می‌کند. هافبکی که زحمت می‌کشد و می‌جنگد اما چون بازی‌اش فانتزی نیست به چشم نمی‌آید. تودوزی‌های پیکان‌ها هم برای خودش عالمی داشت. عکس خواننده‌ها، هنرپیشه‌های قدیمی، گاهی ورزشکاران و اواخر عکس شیلا خداداد بازیگر سریال «مسافری از هند». کسی که در فک و فامیل پیکان داشت محبوبیتش بالا می‌رفت چون می‌توانست بعد از یک مهمانی خیلی‌ها را تا خانه‌شان برساند. برخلاف رنو و پراید که چندان جادار نبودند.

پراید| رفیق روزهای خوب‌و‌بد اما فاقد ایمنی!

هرچند چندسالی می‌شود که خط تولید پراید به آخر رسیده است اما هنوز در کوچه و خیابان، کم نیستند پرایدهایی که درحال تردد هستند. نام اولیه این خودرو، «مزدا 121» بود. شاید ندانید اما پراید در اصل ژاپنی است و طراحی و تولید آن در ژاپن، از سال 1986 میلادی شروع شد و تا سال 1993 ادامه داشت. همان روزها، در آمریکای شمالی هم این خودرو را شرکت اسم و رسم‌دار «فورد» با نام «فورد فستیوا» تولید می‎کرد و می‎فروخت. منتها بعد از آمریکاگردی، این خودرو دوباره به آسیا برگشت و تا سال 2000 در شرکت «کیاموتورز» کره‌جنوبی تولید می‌شد. در اوایل دهه 70 شمسی، یک نقل و انتقال تاریخی رخ داد: پراید از کره به ایران آمد و خط تولید آن به «سایپا»ی خودمان منتقل شد و از آن روز به بعد با سبقت گرفتن از پیکان، به خودروی پرکاربرد ما ایرانی‌ها تبدیل شد تا این شرکت خودروسازی ایرانی، نزدیک به دو دهه به تولید این خودرو ادامه دهد.

از سال ۷۲ تا ۹۹

اواسط سال 72، زمانی که پراید وارد بازار ایران شد، شاید کمتر کسی فکرش را می‌کرد که این خودروی کم مصرف و ارزان قیمت، بتواند پیکان دوست‌داشتنی آن روزگار را از دور خارج کند و کم‌کم به انتخاب اول خانواده‌های ایرانی در زمینه خرید خودرو تبدیل شود. این خودرو ابتدا با قیمت 5 میلیون تومان عرضه شد و توانست با قابلیت‌هایی مثل کم‌صدا و کم‌خرج بودن، خودش را به خانواده‌هایی با درآمد متوسط، بقبولاند. خیلی از عشق خودروها که با دیدن کولر قدرتمند و شیشه بالابر برقی پراید هیجان‌زده شده بودند، دوست داشتند برای یک بار هم که شده سوار این خودرو شوند و اهل محل آن‌ها را پشت فرمان این خودرو ببینند! آخرین پراید مدل 131 در سال 99، پراید ۱۱۱ هم در همین سال و پراید ۱۳۲ در سال ۹۸ تولید و سپس خط تولید این خودرو به طور کامل متوقف شد.

نسیم و صبا تا ۱۳۱، ۱۴۱ و ...

پراید در سال‌هایی که تولید می‎شد با تغییرات معمولا جزئی، یک مدل جدید راهی بازار می‌کرد و قیمت جدیدی بر آن می‌گذاشت! اولین مدل‌های آن، همان «صبا»(صندوق‌دار) و «نسیم»(هاچ بک) بود. پس از آن سایپا 132، سایپا 131، سایپا 111، سایپا 141، سایپا 151 و وانت سایپا هم توسط این شرکت تولید و عرضه شد.

چرایی محبوبیت پراید بین خانواده‌ها

پراید هرچند از لحاظ امنیت، هر نوع عیب و ایرادی را داشت و تا مدت‌ها تولیدش از ایربگ محروم بود و در تصادفات هم ابتدا به سرنشین آن ضربه وارد می‎شد و سپس به بدنه خودرو، اما ارزان بود. خرید آن در دوره طلایی‌اش یعنی دهه هشتاد، 7 یا 8 میلیون تومان بیشتر هزینه برنمی‌داشت و خودروی کم مصرفی بود. هزینه نگهداری‌اش هم زیاد نبود و اگر قطعه‌ای از آن خراب می‎شد، با قیمت مناسب قابل تعویض بود. قدرت ماشین هم خوب بود و کمک‌هایش هم برخلاف ظاهرش جوری بود که بعضی خانواده‌ها تا 10 نفرسبک وزن  را هم سوار این ماشین می‎کردند و به بیرون شهر می‌رفتند! البته چنین راننده‌هایی همیشه یک 4 لیتری در صندوق داشتند که به‌محض داغ کردن موتور آن، حالش را با آب خنک سرجایش بیاورند. پراید یک خوبی دیگر هم داشت که اگر وسط خیابان یا جاده خراب می‎شد، هنوز به یک ثانیه نکشیده، چندین نفر می‌آمدند و تعمیرش می‌کردند. خیلی‌ها مکانیک نبودند اما این خودرو را مثل کف دست‌شان بلد بودند.

رنو| فسقلی و محبوب

رنو۵ یک خودروی هاچ‌بک شهری ساخت کارخانه رنو بود که در سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۶ تولید می‌شد‌. رنو۵ یکی از انقلابی‌ترین مدل‌های رنو در زمان خود محسوب می‌شد که در طراحی آن توجه اصلی به هزینه پایین و ابعاد کوچک‌تر معطوف بود. در ایران، سایپا مونتاژکننده رنو۵ بود تا این که در سال ۱۳۷۸ خط تولید رنو۵ را شرکت پارس‎خودرو خرید و این خودرو را با نام سپند وارد بازار کرد. دو سال بعد سپند۲ و سپند جوانان با تغییراتی جزئی تولید شدند. در سال ۱۳۷۹ این خودرو با موتور ۱۳۰۰ سی‌سی پراید و طراحی جدید با نام رنو پی‌کی وارد بازار شد. از اواسط سال ۱۳۸۵ تولید این خودرو در ایران متوقف شد و با نیو پی‌کی جایگزین شد. تولید نیو پی‌کی هم یک سال بعد متوقف شد. نکته جالب این که در اوایل دهه ۷۰ خورشیدی، قراردادی بین سایپا و رنو بسته شد که در آن سایپا تعدادی رنو۵ با سانروف، برف پاک‎کن‌های متفاوت، سپرهای همرنگ بدنه و برف‌پاک‎کن شیشه عقب برای صادرات به کشورهای همسایه از جمله ترکیه بسازد که به دلیل کمبود کیفیت، در همین کشورمان فروخته و به رنو صادراتی معروف شدند!

خودرویی جذاب و اقتصادی

«سلام. من رنو ۵ هستم، مردم مرا ابرخودرو هم صدا می‌زنند.» این جمله‌ای بود که در یکی از تبلیغات رنو۵ گفته می‌شد. این آگهی تبلیغاتی به اندازه خود رنو۵ بامزه و نوآورانه بود. شاید روزی که «میشل بویی» در اوقات فراغت خود و خارج از وظایف سازمانی‌اش مشغول طراحی رنو۵ بود، به ذهنش هم خطور نمی‌کرد که محصولش تبدیل به یکی از مهم‎ترین و محبوب‌ترین تولیدات شرکت فرانسوی رنو شود. اما این خودرو بیش از آن که فقط محبوب باشد، به معنای واقعی مقرون به‌صرفه، سرگرم‌کننده، همه‌کاره و مناسب برای هرگونه استفاده و همه کاربرانش بود. رنو۵ تبدیل به موفقیت تجاری بزرگی برای شرکت خود شد و توانست جایگاه دومین خودروی پرفروش اروپا را از آن خود کند. این خودرو به همان اندازه که مناسب استفاده شهری بود، برای جاده‌ها هم کاربردی بود.

ریزه میزه باکلاس

رنو5 در دنیا معروف به خودروی روشنفکران بود. شاید دلیل این نام‌گذاری استفاده آن توسط دانشگاهیان، معلمان و خبرنگاران فرانسوی و دیگر کشورها بود. در ایران هم این خودرو به ماشین فرهنگیان مشهور شد. بچه‌های دهه شصتی حتما یک یا چند تا معلم داشته‌اند که سوار رنو5 می‌شدند! جمع و جور بودن، ارزانی و البته زیبا و خوش‌دست بودنش باعث شده بود تا همه عاشق آن شوند. به مرور زمان خانم‌ها هم طرفدار این خودرو که تقریبا کوچک‌ترین خودروی ایرانی بود، شدند. در مقایسه با ژیان که ظاهری زمخت داشت و البته رانندگی با آن قلق خاصی داشت و فولکس هم که ماشینی حرفه‌ای بود، رنو5 بهترین گزینه برای بانوان بود. هرچند بعدها و با گران شدن انواع خودروها، دیگر هرکسی که وسعش می‌رسید، رنو می‌خرید و طبقه‌بندی‌اش از بین رفت.

پژو پارس| محبوب مدیران و میان‎سالان شیک‌پوش!

گفته می‌شود احتمال دارد که در ماه پایانی امسال، جشن بازنشستگی پژو پارس برگزار  و این خودرو از خط تولید خارج ‌شود. پژو پارس در ابتدا با نام پرشیا در سال ۱۳۷۹ توسط شرکت ایران‌خودرو به بازار معرفی شد. این خودرو از یک پلتفرم مشترک با ۴۰۵ بهره می‌برد که به واقع هم‎اکنون قدیمی‌ترین پلتفرم ایران خودرو به حساب می‌آید و سال‌هاست که تاریخ انقضای‌شان گذشته است.

از پارس ساده و سال تا اتومات و TU۵

در 20 سال اخیر، ایران‌خودرو بارها و بارها با تغییراتی در ماشین پارس، مدل‌های جدیدی از آن را راهی بازار کرده است. ابتدا پارس ساده، سپس پارس سال و پارس لیموزین که این مدل خاص تنها طی چند سال کوتاه در دهه ۸۰ در تعداد محدود تولید شد که 6در داشت. پارس ELX، پارس اتوماتیک از سال 88 که مورد استقبال قرار نگرفت و پارس TU5 هم از مدل‌های دیگر پژو پارس است. فقط نکته باورنکردنی این است که در حالی که پژو پارس تا پایان سال از خط تولید خارج خواهد شد، به‌تازگی ایران‎خودرو قیمت آن را حدود ۴۰ میلیون افزایش داده؛ یعنی قیمت آن از ۲۷۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به ۳۱۴ میلیون و ۲۹۶ هزار و ۹۰۰ تومان رسیده است!

چرایی پرطرفدار بودن پژو پارس

ظاهرا این خودرو از طراحی به‌روز، لوکس و جوان‌پسندتری نسبت به 405 برخوردار بود و همین مسئله باعث شد تا از همان ابتدا، بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. کابین جادار و صندلی‌های راحت آن، این خودرو را برای سفرهای بین‌شهری به یکی از گزینه‌های محبوب خانواده‌های ایرانی تبدیل کرد، به‎خصوص صندوق عقب پژو پارس هم عمق زیادی دارد و می‌توان وسایل زیادی را در آن جا داد. با این حال، طراحی داخلی و بیرونی این خودرو به گونه‌ای بود که بیشتر مورد توجه مدیران و افراد میان‎سال شیک‌پوش قرار گرفت. البته یک‎سری جوانان هم که اهل رفیق‌بازی بودند، پژوپارس را به بقیه خودروها برای دور‌دورهای شبانه ترجیح می‌دادند. نکته آخر هم این‎که، فراوانی قطعات یدکی این خودرو و بازار دست‎دوم پررونق آن، باعث شد تا در همه این سال‌ها، پژو پارس یکی از خودروهای باکلاس و پرطرفدار در بازار به شمار بیاید.