از جماعت رنگین‌ کمانی در مالزی تا "ای شب عید" مصر

مجله مهر: مصری‌ها «ای شب عید» می‌خوانند. مالزیایی‌ها با لباس‌های رنگی در صفوف نماز عید همچون رنگین‌کمانی دیده می‌شوند. عراقی‌ها رسم دارند که ‌فطریه را به فقرا دهند. و در اکثر کشورهای اسلامی و بخصوص عربی در این عید سعید، «آتش‌بازی» می‌کنند.

مسلمانان جهان پس از یک ماه عبادت و تلاش برای آن که خود را از آلودگی‌ها پاک کنند، در نهایت به عید فطر می‌رسند. نماز صبح عید فطر، مراسم مشترک همه ملت‌های مسلمان است که به نوعی نشانه آغاز این عید بزرگ است. علاوه بر این آداب و مراسم اجتماعی این روز، عید فطر را به جشنی همگانی تبدیل کرده که در کشورهای مختلف، به گونه‌‌ای منحصر به فرد برگزار می‌شود.


مسلمانان کشورهای اسلامی مختلف عید فطر را عید نو شدن دانسته و به بهانه این عید، دست به یک تمیزکاری اساسی خانه و کاشانه زده و برای اعضای خانواده لباس نو خریداری می‌کنند؛ این کارها در ایران در اولین روزهای بهار انجام می‌شود. هر چند نو و تازه شدن لباس و خانه در میان مسلمانان ایرانی یک بار در آغاز فصل بهار و به بهانه «نوروز» انجام می‌شود اما ایرانی‌ها هم «عید فطر» را عید طراوات روح می‌دانند.

اما سایر کشورهای اسلامی بخصوص کشورهای عربی که فرصت نوروز را برای نو شدن خانه و لباس و ... ندارند، «عید فطر» را نه تنها عید طراوات روحانی بلکه فرصتی برای نو شدن وابسته‌های مادی خود برمی‌شمرند.

ویژگی‌های خاص مراسم عیدفطر در نقاط مختلف جهان بخصوص کشورهای اسلامی یا کشورهایی که تعداد مسلمانان آن قابل توجه است در ادامه آمده است:

عید فطر در عربستان

مسلمانان عربستان پس از یک ماه روزه‌داری، نماز عید فطر را با وجود ازدحام شدید در خیابان‌ها، میادین و محله‌های این کشور اقامه می‌کنند. بازارهای عربستان در عید فطر با ازدحام شدیدی روبرو است و برخی از آنها در اماکن خارج از شهر، خیمه برپا می‌کنند یا در کنار ساحل به صید ماهی می‌پردازند. در روز عید سعید فطر همه شهرهای عربستان با چراغ‌های رنگی تزئین می‌شوند و درخت‌های نخل را چراغانی می‌کنند.

برگزاری مراسم خاص فرهنگی اعم از موسیقی محلی، صدقه دادن، انفاق، هدیه به کودکان، برگزاری نمایش، تئتر، آتش‌بازی، مسابقات اسب‌دوانی و برگزاری جلسات شعر از برنامه‌های خاص عید فطر در عربستان به شمار می‌رود. عربستانی‌ها شب قبل از عید فطر یا روز عید را با غذاهای خاصی می‌گذرانند که گوشت پخته و کباب از جمله آنها هستند.

عید فطر در مصر

مسلمانان مصر یک هفته قبل از فرا رسیدن عید فطر به استقبال این روز می‌روند، کودکان و نوجوانان مصری لباس عیدی می‌خرند، شب عید آواز باستانی «ای شب عید» را می‌خوانند، زنان مصری یک روز قبل از عید فطر شیرینی‌های خاصی تهیه و هنگامی که به عید دیدنی می‌روند، آن را هدیه می‌دهند و یا شب عیدفطر به همراه گوشت، میوه، سبزی و شیرینی به خانواده‌های نیازمند تقدیم می‌کنند.

خانواده‌های مصری روز عید را در دامان طبیعت سرسبز و بیشتر در شهرهای ساحلی اسکندریه به تفریح می‌پردازند. برگزاری مراسم عروسی در این روز بسیار دیده می‌شود. همچنین در این ایام بازی‌های مختلف چون بازی با چوب و آتش‌بازی بسیار رایج است.

عید فطر در مالزی

در ایام عید فطر در مالزی، دانشگاه‌ها و مدارس مالزی یک هفته تعطیل هستند، هر چند ادارات و موسسات دولتی تنها دو روز تعطیل‌اند. پیشتر تعطیلی عید فطر در مالزی، دو هفته بود که به دلیل بعضی مخالفت‌ها به یک هفته کاهش داده شد.

عید فطر در مالزی به نام «هری رایا» معروف است که مراسمی دیدنی دارد. در این روز، مسلمانانی که توانسته‌اند یک ماه تمام را روزه بگیرند، پیروزی‌شان را جشن می‌گیرند.جشن «هری رایا» درست از لحظه رویت هلال ماه شوال آغاز می‌شود.

مسلمانان مالزی، شب عید فطر را در منازل خود سپری می‌کنند و صبح روز عید، اول وقت برای نماز «هری رایا» به مساجد می‌روند. مالزیایی‌ها که با لباس‌های رنگی در صفوف نماز عید فطر می ایستند طیفی از رنگ ها را یادآوری می کنند.

معمولاً در شب پیش از عید فطر، خانواده‌های مالایی، به ویژه زنان خانه‌دار به تهیه غذاها و شیرینی‌های سنتی مخصوص این عید می‌پردازند. از مهمترین این غذاها، رندانگ است که از گوشت گاو و مرغ پخته شده در شیر نارگیل درست می‌شود. دیگر غذای سنتی مخصوص عید فطر در مالزی، کتوفات است که از برنج پیچیده شده در برگ خرما تهیه می‌شود.

آنها سپس با حلقه‌های گل، به مزار عزیزانی می‌روند که این رمضان در کنار ایشان نبوده‌اند و برایشان نماز می‌خوانند. سپس به بازدید بزرگان خانواده می‌روند و صله رحم را به جا می‌‍آورند. آنها همچنین با پخت غذاهای مخصوص، آن را به عنوان خیرات در بین کوچه‌ها و معابر خیرات می‌کنند. پختن شیرینی موزی یکی از رسوم پخت شیرینی عیدفطر در مالزی است است.

آتش‌بازی در شب‌‎ عید فطر در مالزی مرسوم است. هر چند برای آتش‌بازی محدودیت‌های قانونی وجود دارد اما این مراسم به ویژه در بین بچه های مالایی از محبوبیت برخوردار است. آتش‌بازی از روزهای آخر ماه رمضان در مالزی شروع شه و تا یک هفته پس از پاان ماه رمضان نیز ادامه دارد. عید فطر در مالزی، تنها یک عید مذهبی و دینی نیست بلکه عید ملی نیز است و تمام چینی‌های مقیم مالزی و پیروان دیگر ادیان نیز در این جشن شرکت می‌کنند.

عید فطر در عراق

عید فطر در عراق به مدت سه روز تعطیل رسمی است و مردم از چند روز قبل برای آن آماده می‏‌شوند. آنها لباس جدید می‌‏خرند و غذای مناسب آماده می‏‌کنند تا در روز عید مهمان‌نوازی کنند. مردم عراق نوعی کیک که آن را «کلیچه» می‏‌نامند، می‏‌پزند و جشن و شادی همگانی به راه می‏‌اندازند. بعد از نماز عید فطر به دیدار یکدیگر می‏‌روند و بزرگ‏ترها به کوچک‏ترها عیدی می‏‌دهند، همچنین مردم فطریه را نیز به فقرا می‏‌دهند.

عید فطر در اندونزی

عید فطر در اندونزی، «عید الفطری» نامیده می‌شود. به دلیل وجود چند فرقه مختلف در بین مسلمانان اندونزی، اکثر مردم برای پرهیز از اختلاف به زمانی‌که از طرف دولت اعلام می‌شود اقتدا می‌کنند. این روز، یک تعطیلی عمومی است و تعطیلات چند روز قبل از عید آغاز شده و تا چند روز بعد ادامه دارد و مدارس نیز برنامه خاصی برای این مدت در نظر می‌گیرند.

یک رسم دیگر در اندونزی، مودیک(mubik) نام دارد و به معنای بازگشت به سرچشمه است و در طی آن، مهاجرینی که از شهرهایی چون جاوه یا جزایر دیگراندونزی به جاکارتا آمده‌اند، برای چند روز به موطن خود باز می‌گردند و از والدین و اقوام خود دیدن می‌کنند.

عید فطر در سودان

سودان در عید فطر به میادین بزرگ و خیابان‌های اصلی شهرها می‌روند، گروهی نیز موسیقی اصیل محلی اجر می‌کنند. در این جشن قبایل مختلف سودان شرکت می‌کنند که هر یک هنرهایی نظیر رقص‌های محلی، بازی با چوب، آتش‌بازی و موسیقی‌های خاص را اجرا می‌کنند.

کودکان سودانی از سن ۷ سالگی روزه گرته و زنان خانه‌دار، خانه‌های خود را تمیز و با عطرهایی خوشبو معطر می‌کنند، لباس نو می‌پوشند و خود را برای آمدن میهمانان آماده می‌کنند چون افرادی که سالی یکبار به خانه همدیگر می‌روند تنها در روز عید فطر به خانه‌های یکدیگر رفت و آمد می‌کنند.

عید فطر در یمن

شب عید فطر مردم یمن هیزم‌های زیادی جمع‌آوری و کومه‌های آتش درست می‌کنند و رقص‌های ملی می‌کنند. همچنین قربانی کردن و توزیع وشت قربانی میان همسایگان و دوستان از رسوم این عید است. مردم میهمان‌دوست یمن بعد از ادای نماز عیدفطر به دیدار خانواده‌های خود می‌روند و در این دیدار مبلغی پول به عنوان «عواده» به هر زن میزبان که به آنها سلام می‌کنند، می‌دهند.

کودکان به هر خانه‌ای که وارد می‌شوند، از صاحب‌خانه عیدی دریافت می‌کنند، این عیدی ممکن است مبلغی پول یا بازی‌های متنوع باشد. زنان بعد از نماز عصر بهترین و زیباترین لباس‌های خود را بر تن می‌کنند و به مراسم و جشن‌های عروسی می‌روند. زنان به غیر از رفتن به عروسی مانند مردان در کنار هم جمع می‌شوند و علاوه بر تناول شیرینی به صحبت کردن در مورد مسائل مختلف و شادی‌آور مشغول می‌شوند.

عید فطر در ترکمنستان

جشن عید فطر یکی از مراسم دیدنی و زیبا درمیان ترکمن‌های مقیم ترکمنستان است که همراه با رسوم خاصی اجرا می‌شود. اکثر مراسم عروسی و عقدکنان دخترها و پسرها در این روز فرخنده برگزار می‌شود. کوچک‌ترها به دیدن بزرگ‌ترها و ریش‌سفیدهای فامیل می‌روند و با شیرینی و نان‌های مخصوصی که از عسل و شیر تهیه شده پذیرایی می‌شوند. ریش‌سفیدها شروع به آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی مخصوص ترکمن‌ها می‌کنند و کوچک‌ترها نیز آنان را همراهی می‌نمایند.

در میان زنان نیز شور و هلهله‌ای برپا است. آنان با لباس‌های رنگارنگ و طلا و جواهرات خود در این مراسم شرکت می‌کنند و به آماده کردن بساط نهار و شام می‌پردازند. مردم در پایان جشن عید فطر به همسران‌شان هدیه می‌دهند. مسابقه اسب دوانی و کشتی نیز جز مراسم جشن فطر است و برنده از ریش سفید قبیله جایزه دریافت می‌کند و او از آن به عنوان برکت زندگی‌اش یاد می‌کند.

عید فطر در پاکستان

مسلمانان پاکستان نیز مانند دیگر کشورهای مسلمان نشین، روز عید را با اقامه نماز عید فطر و صرف صبحانه ای ساده آغاز می کنند. سپس به دیدار بزرگان خانواده م روند و صله رحم را به جا میآورند.البته جشن واقعی عید فطر در پاکستان، از ظهر آن روز شروع می شود. شوهرها و پدرها به فرزندان و همسرانشان عیدی می دهند و خانم های خانه، غذای خوش طعمی را که به "خرمای شیرین شده" معروف است، آماده می کنند و همگی با هم به هنگام صرف ناهار، روز عید را جشن می گیرند.

همچنین مردم پاکستان در این ایام این است که دامادهایی که هنوز عروسی نکرده اند، به همراه خانواده و فامیل برای عروس عیدی می برند. ونیز تازه عروس ها وتازه دامادها به دیدار خانواده های خود می روند. همچنین طبخ غذاها و شیرینی های مخصوص از دیگر رسوم مردم این کشور در عید سعید فطر است.

تعطیلات عید فطر در پاکستان سه روز است و در آن، مدارس و اداره ها تعطیل می شود و همه به تفریح و شادی می پردازند و بیشتر وقت خود را با اقوام و آشنایان می گذرانند.

عید فطر در هندوستان

مسلمانان کشور هندوستان نیز در روز عید فطر آداب ویژه ای دارند. پس از نماز، بزرگترین فرد خانواده در منزل به انتظار اقوام و آشنایان می ماند و برای پذیرائی از آنها، غذای عید فطر را تهیه می کند. کوچکترها با حلقه های گل به دیدار ریش سفید خانواده می روند و ظهر عید فطر را با هم می گذرانند. در این روز، موسیقی سنتی هندی در کوچه و بازار نواخته می شود و مردم لباس های نو به تن می کنند.

در حقیقت نمایش نمادهای سنت و فرهنگ اصیل هندی، بخشی از جشن عید فطر را به خود اختصاص می دهد; به طوری که بدون آن، عید مفهومی ندارد و با آن، رنگ و بوی دیگری می گیرد. از این رو جشن عید فطر، در میان مسلمانان هندی به دلیل سبک خاص فرهنگی که دارند، اندکی متفاوت است.

عید فطر در ژاپن

مسجد جامع توکیو هر ساله شاهد برگزاری عیدفطر و نماز فطر می باشد. مسلمانان ساکن در توکیوهمه ساله قبل از طلوع آفتاب به سوی مسجدجامع توکیو می آیند تا در نماز فطر شرکت کنند.این مسجد یکی از زیباترین و بزرگ ترین مساجدژاپن به شمار می رود. خادمین و بانیان ودست اندرکاران این مسجد اهل کشور ترکیه می باشند.

این مسجد دارای دو طبقه است وحیاطش در طبقه دوم قرار دارد. مسلمانان در هردو طبقه به جماعت می ایستند. امام جماعت مسجد نیز از اهالی ترکیه است و به ترکی صحبت می کند، اما گفته های او به انگلیسی و ژاپنی هم ترجمه می شود. به طور کلی مراسم عید فطر دراین مسجد حدود ۲ ساعت برگزار می شود. پس ازنماز به نمازگزاران صبحانه مفصلی داده می شود وبا شکلات و شیرینی از آنان پذیرایی می شود.مسلمانان در ژاپن که از کشورهای مختلف بانژادهای گوناگون هستند این مراسم را در مسجدبرپا می کنند و آن روز به سرکار نمی روند ومرخصی می گیرند تا در خانه نیز به جشن ادامه دهند.

عید فطر در چین

منطقه خودمختار (هوی نینگ شیا) بزرگ‌ترین منطقه مسلمان نشین چین است. از میان جمعیت ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفری این منطقه، (هوی‌ها) یک سوم آن را تشکیل می‌دهند. بقیه جمعیت این شهر را نیز مسلمانان تشکیل می‌دهند. این مسلمانان در (نینگ شیا) بیش از سه هزار مسجد ساخته‌اند. مسجد (تون شین) یکی از مساجد تاریخی و بزرگ این منطقه است که نماز عید فطر در آنجا برگزار می‌شود.

هنگامی که عید فطر فرا می‌رسد مقامات این شهر برای تبریک به مسلمانان و دیدار از روحانیان به این مسجد می‌آیند و نشست‌های مذهبی برگزار می‌کنند و در این منطقه فعالیت‌های مذهبی منع ندارد و مردم مسلمان می‌توانند به راحتی در خیابان‌ها جشن بگیرند. آنان در خیابان هاشکلات و شیرینی‌های خانگی پخش می کنند وسپس به دیدن بزرگ ترها می روند و صله رحم انجام می دهند.