توصیه به شورای نگهبان درباره احراز صلاحیت‌ها

غلامرضا ظریفیان؛ استاد دانشگاه در روزنامه ایران نوشت: مهم‌ترین عامل کارآمدی مجالس در ایران، حضور نمایندگانی است که فرآیند سنجش شایستگی آنان برای پذیرش وکالت ملت، مسیر کاندیداتوری تا صندوق رأی را بدون حب و بغض‎های سیاسی طی ‌کند.

آنانی که در پایان این مسیر ردای نمایندگی مردم را بر تن می‎کنند، نه تنها از تخصص لازم در عرصه‎های قانونگذاری و نظارت برخوردار هستند بلکه در عین حال جسارت و توانایی بیان نظرات و انتقال خواست مردم را هم دارند. وجهه همت این نمایندگان برای رسیدن به پارلمان، نه دستیابی به شهرت و منافع مالی حاصل از رانت، بلکه برآورده ساختن نیازهای مردمی است که نمایندگان‎شان را زبان گویا و چشم بینای خود می‎دانند.

این تنها معادلات ذهنی حضور یک نماینده شایسته در پارلمان است و آنچه در ادوار گذشته اتفاق افتاده، فاصله معناداری با این تصویر دارد. چراکه هربار افرادی حائز شرایط فوق اعلام کاندیداتوری کردند و به دلایل واهی و جناحی از دور رقابت‎ها حذف شدند. این شکل از تصمیم‎گیری‌ها سبب شد تا در انتخابات یازدهمین دوره مجلس هم شاهد باشیم که تعداد زیادی از افراد ذیصلاح، به این دلیل که فکر می‎کنند احراز صلاحیت‎ها، از مکانیزم مناسبی برخوردار نیست یا این احساس را دارند که حتی اگر با انتخاب مردم به مجلس بروند هم تأثیر لازم را در نقشی که باید ایفا کنند نخواهند داشت، از حضور در انتخابات پرهیز کردند.

اما انگار این میزان از پرهیز هم کافی نبود. با اعلام نتایج بررسی صلاحیت‎های کاندیداهای یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، از سوی هیأت نظارت استانی، مشخص شد که طیف زیادی از اصلاح‎طلبان باز هم گرفتار نظارت استصوابی شدند. هرچند سخنگوی شورای نگهبان از آمار ۱۷ نفر برای هر صندلی پارلمان می‎گوید اما به گفته رئیس جمهوری، مهم این است که این افراد از کدام جناح سیاسی هستند. با نگاهی به انتخابات سال‎های گذشته، جریان اصلاحات همواره بیشترین آمار ردصلاحیت‎ها را به خود اختصاص داده است.

مجلس شورای اسلامی یکی از مراکز حکمرانی خوب است. اگر این فرصت فراهم آید که از حداکثر نیروهای توانمند و متخصص کشور استفاده شود و از توانایی جریان‎های سیاسی فعال کشور به شکلی عادلانه استفاده شود، حکمرانی خوب هم حاصل خواهد شد. اما مسئولان امر دقت کافی به این موضوع ندارند. در شرایطی که نیاز به همبستگی اجتماعی وجود دارد و لازم است که به دلیل وجود مشکلات عدیده‎ای که در داخل با آن روبه‎رو هستیم و از خارج از کشور نیز به ما تحمیل می‎شود، تصمیمات درستی اتخاذ کنیم، با کنار زدن بسیاری از چهره‎های سیاسی آن هم از یک جریان خاص اوضاع را بدتر از قبل کرده‌ایم.

وقتی می‎دانیم که بسیاری از دشمنان خارجی منتظر وقوع بحران در ایران هستند، حداقل در فضای سیاسی داخل کشور این انتظار می‎رفت که تأیید صلاحیت کاندیداها با نگاه ملی و حداکثری صورت بگیرد. در اعلام نظر شورای نگهبان کمترین توجهی به مسأله حق‎الناس وجود ندارد. آنها با رد صلاحیت نیروهای توانمندی که خود را آماده نمایندگی ملت می‎کردند، حق بزرگی را از مردم سلب کرده‎اند. متأسفانه در حالی که نیاز به حفظ همبستگی اجتماعی بیش از پیش احساس می‎شود درک درستی از حق‎الناس در ماجرای تأیید صلاحیت‎ها وجود نداشته و بخش مهمی از نیروها کنار زده شدند.

نکته قابل توجه، واکنش عباسعلی کدخدایی به موضع رئیس جمهوری در جلسه دیروز هیأت وزیران بود. او با این جمله که «جنجال برای تأیید افراد فاقد صلاحیت تازگی ندارد، اما پیشگامی رئیس جمهوری در این پروژه ضدملی تأسف‌بار است. البته نمی‎دانستیم عدم تأیید بستگان به معنی حذف جناح‌های دیگر است»، چهره دیگری از شورای نگهبان نشان داد.

حکومت و مدیریت جامعه یک امر بشری است نه فوق بشری. اگر حکومت‎ها در ساحت و اندازه‎های بشری ظاهر نشوند و تلقی معصومیت به آنان دست داده باشد، دچار خطای بزرگی شده‎اند. لازم است که شورای نگهبان، حداقل به هشدارهای حضرت امام(ره) در ارتباط با توجه این شورا به مصالح کشور دقت لازم را داشته باشد.

هرچند این نهاد از جایگاه وسیعی در کشور برخوردار است اما بهتر است مراقبت کند تا اقداماتش همچون رد صلاحیت‎های گسترده توان و قدرت کشور را دچار خدشه نسازد. بخشی از مشکلات موجود به مراحلی که برای تأیید صلاحیت‎ها اندیشیده شده باز می‎گردد. اقدامی که کشور را از افراد توانمند شجاع و پاکدست محروم کرده است، مردم را هم برای انتخاب افراد اصلح دچار مشکل ساخته است. حاصل تصمیم‎گیری‌های این شورا، کاهش حضور نمایندگان واقعی ملت در پارلمان است.

چنین شرایطی بر مشارکت مردم و انگیزه آنان برای حضور در پای صندوق‎های رأی هم تأثیرگذار خواهد بود. نظام جمهوری اسلامی براساس سند بالادستی، یک نظام مردم‌سالار است و یکی از ارکان مهم این نظام هم مردم و نقش آنان در تعیین سرنوشت خود است. هر عملکردی در این مسیر که موجب شود انگیزه و شوق مردم برای شرکت در انتخابات از بین برود، آسیب‎های جبران‎ناپذیری به وجود خواهد آورد.