دولت، سن ازدواج کودکان را تعیین کرد

روزنامه ایران: دیروز دولت با کلیات لایحه‌ای موسوم به کودک همسری و تعیین حداقل سن برای ازدواج موافقت کرد. در این لایحه که با حمایت اعضای کمیته فرعی کمیسیون لوایح دولت به تصویب رسیده است، حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال تعیین شده است. البته پیش از این نیز لایحه‌ای مشابه در مجلس شورای اسلامی وجود دارد که تاکنون به نتیجه نرسیده و همچنان در مسیر پرپیچ و خم روندهای قانونی باقی مانده است، اما به تازگی از معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهوری خبر می‌رسد که کلیات لایحه جدید در دولت رأی آورده است.

کارشناس ارشد دفتر بررسی‌های امور حقوقی معاونت رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده در این باره به «ایران» می‌گوید: مطالعات آسیب شناسی در حوزه کودک همسری به طور مشخص از سال ۱۳۹۲ یعنی در دولت یازدهم که خانم مولاوردی روی کار بودند، شروع شد و به طور متمرکز به لحاظ برآوردهای آماری جلساتی با وزارت دادگستری به‌عنوان هماهنگ‌کننده ستادی بین دستگاه‌های اجرایی و قوه قضاییه برگزار شد. سرانجام در دولت دوازدهم لایحه تدوین شد و در تاریخ ۶ اسفندماه ۱۳۹۷ تقدیم دولت شد.

زهرا جعفری می‌افزاید: در قوانین حاضر در کشور حداقلی برای سن ازدواج لحاظ نشده است اما در لایحه‌ای که سال گذشته به دولت آمده بود، حداقل سن ازدواج دختران ۱۶ سال و پسران ۱۸ سال تعیین شده بود. البته تبصره‌ای هم لحاظ شده بود که بر اساس آن دختران بین ۱۳ تا ۱۶ سال و پسران ۱۶ تا ۱۸ سال می‌توانستند با اجازه دادگاه و تشخیص مصلحت کودک، ازدواج کنند.

در نهایت این لایحه در کمیته فرعی لوایح دولت رأی نیاورد. وی در ادامه می‌گوید: لایحه، مجدداً در دستور کار معاونت رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده قرار گرفت و این بار حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال تعیین شد. در تدوین لایحه اخیر، به شکل جدی تری تمامی ظرفیت‌های قانونی و مباحث فقهی و جامعه شناختی در حوزه ازدواج کودکان دیده شد و خوشبختانه این بار کلیات لایحه رأی آورد و در حال طی کردن تشریفات قانونی در دولت است.

او با اشاره به اینکه لایحه در کمیسیون اصلی لوایح دولت در نوبت رسیدگی است، می‌افزاید: پس از رسیدگی در دولت، لایحه به مجلس ارسال می‌شود. البته با توجه به نزدیک شدن به روزهای پایانی کار مجلس، بعید است که لایحه در این مجلس نهایی شده و به مرحله اجرا برسد. ان‌شاء‌الله پس از طی مراحل قانونی و تصویب نهایی لایحه، شاهد دستاوردهای بزرگ آن از جمله منع قانونی ازدواج دختران زیر ۱۳ سال خواهیم بود. پس از تصویب لایحه باید با استفاده از تقویت الگوهای فرهنگی و فراهم آوردن زمینه‌های لازم در خصوص ارتقای فرهنگ ازدواج و اصلاح آن بتوانیم آمارهای این قبیل ازدواج‌ها را به صفر نزدیک کنیم.

لزوم رفع خلأهای آماری در حوزه کودک همسری

یک پژوهشگر و فعال حوزه زنان نیز درباره کودک همسری و معضلات آن در جامعه به «ایران» می‌گوید: جدول توزیع سنی زوجین در زمان ازدواج نشان می‌دهد که در سال 1397 تعداد 324 ازدواج کمتر از 15 سال در پسران و تعداد 13 هزار و 54 ازدواج دختران کمتر از 13 سال و تعداد 133 هزار و 86 ازدواج دختران سنین 14 تا 18 سال ثبت شده است. در مجموع ازدواج زیر 18 سال رقمی معادل بیش از 140 هزار را به خود اختصاص داده است.

مشکل فقط آمار بالای کودک همسری نیست بلکه طلاق این افراد نیز معضلی است که سال‌هاست دامن این عروس‌های کوچک را گرفته، ثبت 11 هزار و 535 طلاق در سنین 14 تا 18 سال در سال گذشته کار را از نگران شدن گذرانده و کم کم به بحرانی اجتماعی تبدیل شده است. رایحه مظفریان در ادامه می‌افزاید: نواقص قانونی در این حوزه بسیار زیاد است.

به‌عنوان مثال اگر کودکی پیش از 15 سالگی ازدواج کند و پس از آن سن، توان پرداخت مهریه را نداشته باشد، مسئولیت این دین به عهده چه کسی خواهد بود؟ یا در خصوص دختران محول کردن مسئولیت‌هایی مانند تمکین یا حقوق انتخابی مانند طلاق، مسکن، حضانت و غیره بدون پرسشی از کودکان چگونه در نظر گرفته می‌شود؟

او به نمونه دیگری از نقص قانون در زمینه کودک همسری اشاره کرده و اضافه می‌کند: در قانون مشخص نشده که اگر ازدواج با کودک بدون اذن دادگاه صورت بگیرد، چه مجازاتی دارد و اصلاً مجازات دارد یا خیر؟ این نمونه‌ها تنها چند مورد از اشکالات قانونی در این خصوص بود و خلأهای قانونی همچنان بلاتکلیف هستند. اثرات ازدواج کودکان را می‌توان به 5 دسته تقسیم کرد: کودک همسری، کودک مطلقگی، کودک بیوگی، کودک والدی و کودک سرپرستی از جمله این اثرات هستند. البته در حالی که گزارش‌های رسیده حکایت از زندگی پردرد و رنج دخترانی دارد که در کودکی مجبور به ازدواج شده‌اند اما نباید سهم پسران را هم از آسیب‌های این معضل اجتماعی فراموش کرد.

این فعال و پژوهشگر اجتماعی که در خصوص خلأها و مشکلات موجود در آمارهای ارائه شده در حوزه کودک همسری پژوهش‌هایی انجام داده می‌گوید: در سال‌های اخیر پژوهشگران به تفکیک هر استان آمارهای تحلیلی از ازدواج و طلاق کودکان در کشور ارائه می‌دادند. اما در حال حاضر این اتفاق نمی‌افتد. به عبارتی دیگر آمارهایی از ازدواج‌های ثبت نشده، کودک بیوه‌ها، تعداد دفعات ازدواج، کودکان ترک تحصیل داده شده مزدوج و نظایر آن وجود ندارد و از این موارد می‌توان به‌عنوان خلأهای آماری نام برد و به قول سالنامه آماری، رویدادهای ثبتی عموماً با مشکل کم‌پوشانی روبه‌رو هستند.

تا سال 1394 جداول به گونه‌ای بود که جزئیات آماری ازدواج و طلاق دختران از سنین کمتر از 10 سال و پسران از سنین کمتر از 15 سال به فاصله 5 سال به 5 سال طبقه‌بندی و گزارش می‌شد و به‌عنوان سندی ارزشمند در اختیار پژوهشگران و تحلیلگران قرار می‌گرفت اما متأسفانه در سالنامه آماری 1397 تمام جداول استانی به تفکیک شهرستان حذف شدند و فقط آمار کلی از کشور ارائه شد. متأسفانه در خصوص آمارهای اخیر این نقد وجود دارد و باید مانند سال‌های قبل آمارها به تفکیک شهرستان و با عدد و رقم ارائه شوند و راه تحلیل برای پژوهشگران باز شود. انتظار می‌رود سازمان‌های مربوطه در این زمینه گام‌های بلندتری بردارند.

نیم نگاه

کارشناس ارشد دفتر بررسی‌های امور حقوقی معاونت رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده: حداقل سن ازدواج برای دختران 13 سال و برای پسران 15 سال تعیین شد

یک پژوهشگر و فعال حوزه زنان: جدول توزیع سنی زوجین در زمان ازدواج نشان می‌دهد که در سال 1397 ، در مجموع ازدواج زیر 18 سال رقمی معادل بیش از 140 هزار را به خود اختصاص داده است

آمارهایی از ازدواج‌های ثبت نشده، کودک بیوه‌ها، تعداد دفعات ازدواج، کودکان ترک تحصیل داده شده مزدوج و نظایر آن وجود ندارد و از این موارد می‌توان به‌عنوان خلأهای آماری نام برد