سریال جنجالی را چه کسی تعطیل کرد؟

مجله مهر: نام «سرزمین کهن» این روزها بیشتر از هر سریال دیگری سر زبان‌هاست؛ حتی بیشتر از زمانی که آگهی سریال مرتب از شبکه سه پخش می شد. نه به دلیل کیفیت بالای سریال، که به دلیل اعتراض هایی که بختیاری ها به این سریال دارند و دامنه آن از فیس بوک و تظاهرات خیابانی تا تریبون های رسمی گسترده است. تاجایی که صدا و سیما پخش این سریال را متوقف و ادامه آن را منوط به بازبینی کرده است.

امیر آقایی در نقش اردکانی، معلمی با اندیشه های چپ، رو به بیتا فرهی، در نقش خواهر ناتنی اردکانی، فریاد می کشد و می گوید: «به چه چیز خودتون افتخار می‌کنین؟ به کدوم اصل و نسب؟ به سرپاگرفتن سگ‌های انگلیسی و کاسه‌لیسی کنسول انگلیس؟ می‌خواین فردا سر کلاس برای بچه‌ها قصه اینکه بختیاری‌ها چطور بختیاری شدند رو بگم؟»

و ماجرای اعتراض ها از همین جا شروع شد. بختیاری نام خانوادگی خواهر ناتنی اردکانی است و استفاده از این نام خانوادگی برای بختیاری ها معنای توهین به این قوم را داشت.

در بسیاری از شهرهایی که قوم بختیاری در آن ساکن هستند، موج اعتراض به این سریال راه افتاده است. از اصفهان، ایذه، مسجد سلیمان، اهواز، فارسان، لردگان، الیگودرز تا زرین شهر و دزفول. در بعضی شهرها هم اعتراض ها همراه با تجمع بوده. در الیگودرز حدود ۱۰ هزار نفر از مردم مقابل فرمانداری این شهرستان تجمع کردند و خواستار عذرخواهی متولیان و توقف پخش این سریال شدند. حمل بنرها و پارچه‎ نوشته هایی در وصف قوم بخیاری و تلاش های آنها برای حفظ کشور، نقطه مشترک تمام این تجمع ها بود. در بعضی پارچه نوشته ها هم جمله هایی مثل «مرگ بر کمال تبریزی» دیده می شد.

اعتراض به سریال سرزمین کهن، تنها به مردم محدود نشده است. نمایندگان بختیاری مجلس هم و ائمه جمعه شهرها و استان های محل سکونت بختیاری ها هم جزو معترضان هستند. محمد سادات ابراهیمی نماینده مردم شوشتر در مجلس، نسبت به پخش سریال تلویزیونی «سرزمین کهن» تذکر آیین نامه ای داد و به توهین به قوم بختیاری اعتراض کرد.

او در نطق خود گفت: «قوم بختیاری در برابر رضاخان ایستادگی کردند و در جنگ جهانی اول در مقابل ارتش روس و انگلیس ایستادگی کردند. باید به صدا و سیما تذکر داد تا احساسات این قوم شریف را به بهانه ساخت سریال، خدشه دار نکند.» ضمن اینکه ۶ نماینده مجلس هم در تذکر کتبی خواستار توقف سریال سرزمین کهن و برخورد قاطعانه با سازنده آن شدند.نمایندگان شهرهای مسجدسلیمان، لالی، اندیکا و هفتکل، شوشتر، اهواز، لردگان، فارسان، اردل و کوهرنگ، شهرضا،شاهین شهر، لنجان، درود و ازنا و دزفول، جزو معترضان به این سریال بودند.

پای اعتراض ها به شبکه های اجتماعی هم کشیده شده و بسیاری از بختیاری ها در صفحات خودشان به این سریال اعتراض کرده و خواستار توقف پخش آن و عذرخواهی سازندگان شده اند.
در این صفحات نامه ای منتسب به 60 نماینده مجلس شورای اسلامی در تذکر کتبی به عزت الله ضرغامی رئیس سازمان صداوسیما، منتشر شده و در بخشی از آن آمدهاست: «سریال سرزمین کهن با تحریف تاریخ بختیاری، چهره علی قلی خان سردار اسعد بختیاری و پسرش جعفرقلی خان از رهبران مشروطه خواه ایران را که جایگاه خاصی بین مردم بختیاری دارند و در صف مقدم مبارزه با استبداد قاجار و پهلوی بوده اند، خدشه دار کرده است.

در سریال سرزمین کهن نقش یک خانواده منفی، نوکیسه، سلطنت طلب و فاسد به خانواده ای با نام بختیاری داده شده که به آزار و اذیت یک خانواده روشنفکر، وطن پرست و مظلوم به نام اردکانی می پردازند. در این سریال، افزون بر خانواده بختیاری، از عنوان بختیاری ها در دیالوگ های تند و تحریک آمیز استفاده می شود که برخلاف زندگی مسالمت آمیز اقوام و موازین حقوق بشری مورد نظر سازمان ملل و یونسکو بوده و نقض تعهدات بین المللی توسط صدا و سیما است.»

گویا پیامکی هم به صورت گسترده در چهارمحال و بختیاری منتشر شده که در آن نوشته شده است: «در سریال سرزمین کهن به زن بختیاری گفته می شود که بختیاری ها کاسه لیس انگلیسی های بوده اند.»

محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم جزو معترضان به سریال سرزمین کهن بود. او در گفتگو با عزت اله ضرغامی به تحریف تاریخ دراین سریال تذکرداد و با اشاره به اعتراضات صورت گرفته به متن این سریال و توهین به قوم بختیاری که در همه ادوار تاریخ و به خصوص تاریخ معاصر وطن پرستی و دین داری ایشان بارها به اثبات رسیده ، خواستار تجدید نظر جدی صدا و سیما در پخش این سریال جنجال برانگیز شد.

اعتراض ها وزیر کشور را هم با واکنش واداشت و رحمانی فضلی با بیان اینکه اعتراض ها با آرامش انجام شده است، گفت: «موضوعی که رخ داده به هرحال موجب رنجش خاطر قوم بختیاری شده است که از ایرانیان اصیل و قومی است که همواره همراه انقلاب بوده و هست، و به هر حال باید این مساله به نوعی جبران شود.»

استاندارخوزستان پس از اوج گرفتن این اعتراض ها، معترضان به پخش سریال سرزمین کهن را دعوت به حفظ آرامش کرد و قول داد اعتراض مردم پیگیری شود. عبدالحسن مقتدایی با حضور در جمع معترضان گفت: «قوم بختیاری یکی از اقوام سرفراز و غیور کشورمان است و در طول تاریخ دلیری و شایستگی زنان و مردان آن همواره نمایان بوده است. مطمن باشید انتقادهای وارده توسط ما و سایر مسولان مرتبط در استان پیگیری و گزارش خواهند شد وهرجا که توهینی صورت گرفته باشد مقصران ملزم به عذرخواهی خواهد بود.

محمدرضا باهنر هم پس از تذکر یکی از نمایندگان مجلس به رسانه‌ ملی تاکید کرد که در پخش سریال‌هایی که به مسائل اقوام می‌پردازد باید دقت کنند.

سرزمین کهن نیمه تمام ماند

اعتراض مردم به سریال سرزمین کهن به صدا و سیما هم کشیده شد. در اصفهان بختیاری‌ها مقابل صدا و سیمای این استان تجمع کرد‌ند و در شهر دزفول هم تجمع مشابهی مقابل ساحتمان صدا و سیمای این شهر انجام شد و شایعه توقف سریال قوت گرفت.

در واقع پس از این اعتراض ها و با اینکه کمال تبریزی درباره استفاده از نام خانوادگی بختیاری در سریالش توضیح داد، پخش سریال متوقف شد. کمال تبریزی در یادداشتی که در پاسخ به انتقادات از سرزمین کهن منتشر کرد، با ابراز احترام به نقش همه اقوام کشور در مبارزات انقلاب اسلامی، نوشت: «اسامی شخصیت‌های این سریال صرفا نام خانوادگی افراد است و اشاره‌ای به هیچ یک از اقوام غیور و دلاور کشور ندارد. قهرمان اصلی سریال که نقش مهم و موثری در نهضت خرداد و همراهی با روحانیت و امام دارد،‌ از همین خانواده بختیاری است و قضاوت درباره شخصیت‌های مثبت و منفی این سریال به صبر و حوصله بیشتری احتیاج دارد.»

حتی محمودرضا تخشید مدیر گروه فیلم و سریال شبکه سه، محمد مسعود تهیه‌کننده سریال، عباس سلیمی نمین مشاور تاریخی پروژه همراه کمال تبریزی، نامه ای خطاب به ضرغامی نوشتند: «بی‌تردید دست‌اندرکاران این سریال به هیچ‌وجه حتی در تصورات ذهنی خویش قصد کوچک‌ترین بی‌احترامی به ساحت مردم شریف و پرافتخار بختیاری را نداشته‌اند. مشاهده قسمت‌های آتی این مجموعه تلویزیونی موید این واقعیت خواهد بود. با این وجود چنانچه پخش قسمت‌های اولیه این مجموعه موجب رنجش خاطر هموطنان عزیز بختیاری شده است،‌ مراتب عذرخواهی خود را اعلام می‌کنیم.»

پس از این نامه و شدت گرفتن اعتراض ها، عزت الله ضرغامی نامه ای به دارابی، معاون سیما، نوشت و از او خواست اطلاع‌رسانی تصویری در مورد حوادث قسمت‌های آینده سریال درباره شخصیت قهرمان سریال را که یک بختیاری اصیل است در دستور کار شبکه قرار دهد و در برنامه‌های تحلیل هفتگی این سریال، با دعوت از کارشناسان حوزه تاریخ پرافتخار قوم بختیاری، مردم کشورمان را با فداکاری و سلحشوری‌های آنان بیشتر آشنا کنند.

اما این نامه نگاری ها بی فایده بود و بالاخره امروز صبح خبری مبنی بر توقف پخش «سرزمین کهن» منتشر شد. سیدتقی سهرابی مدیرکل روابط عمومی صداوسیما ضمن اعلام این خبر گفت که هیاتی به نمایندگی از عزت الله ضرغامی برای بررسی و بازخورد پخش این سریال راهی برخی استان های مربوط با موضوع خواهد شد و ادامه پخش این سریال منوط به نتیجه تحقیقات و تحقق کامل دستورات قبلی ضرغامی خواهد بود. او گفته است که ضرغامی دستور داده تا گروهی به عنوان ناظر قسمت‌های آتی سریال «سرزمین کهن» را ببینند و با بازبینی کامل این سریال روی آنتن برود.

وقتی همه شغل ها و شهرها اعتراض دارند

سرزمین کهن اولین سریالی نیست که به آن اعتراض می شود. معمولا پس از پخش بیشتر سریال ها و برنامه های تلویزیون، شاهد اعتراض هایی هستیم. گاهی مشاغلی که سوژه سریال یا برنامه ای بودند اعتراض می کنند و گاهی قوم ها و شهرهای مختلف. مسئله ای کارگردانان و تهیه کنندگان مختلف را به چالش کشیده و آنها بارها اعلام کرده اند که نمی دانند درباره چه موضوعی می توانند برنامه بسازند و اینکه معمولا نگران این واکنش ها هستند.

اعتراض مازندرانی ها به سریال پایتخت به دلیل لهجه و آنچه تمسخر لهجه مازندرانی اعلام شد، اعتراض فوتبالیست ها به سریال طنز پژمان به دلیل ارائه چهره متفاوتی از فوتبالیست ها، اعتراض پرستاران به سریال بچه های نسبتا بد به دلیل نشان داده رشوه گرفتن یک پرستار و اعتراض روانپزشکان به سریال ساحتمان پزشکان، تنها گوشه ای از اعتراض هایی است که در یکی دو سال گذشته به سریال های تلویزیون انجام شده است و اگر آنها نتوانستند سریال ها به تعطیلی بکشانند، بختیاری ها توانستند سرزمین کهن را تعطیل کنند تا همه چیز به بازبینی و بررسی بیشتر سریال موکول شود.