نامه فعالان فضای مجازی درباره فیلترینگ تلگرام

وب سایت خبر فوری: جمعی از فعالان فضای مجازی در نامه ای سرگشاده به اعضای شورای عالی فضای مجازی هفده دلیل درباره شکست پروژه فیلترینگ تلگرام را تشریح کرده و از این شورا خواستند بدون درنظر گرفتن این تجربه، گام تازه‌ای برای افزایش محدودیت‌های تلگرام برندارند.

متن نامه به شرح زیر است:

باسمه تعالی

اعضای محترم شورای عالی فضای مجازی

با سلام و احترام

بیش از یک سال قبل در آستانه فیلتر تلگرام در نامه ای برای اعضای شورای عالی فضای مجازی و برخی دیگر از مقامات مسئول کشور، نوشتیم که به دلایل متعدد، فیلتر تلگرام برای مدیریت فضای نابسامان موجود در فضای مجازی سیاست مناسبی نیست. نوشتیم که استراتژی فیلترینگ، تنها به منزوی شدن رسانه های رسمی و قانونی کشور منتهی شده و فرصتی را در اختیار قانون شکنان می دهد تا با خیالی آسوده از رهاشدگی فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به سود خود استفاده کرده و با قدرت بیشتری به دروغ پردازی بپردازند.

امروز ۱۳ ماه پس از فیلترینگ تلگرام، می توان درباره پیش بینی های ارائه شده آن روز با قدرت بیشتری قضاوت کرد و درباره ادامه این روند و تشدید آن از طریق از بین بردن پوسته های داخلی، هشدار داد.

ما جمعی از فعالان شبکه‌های اجتماعی در کشور که با افتخار، در چارچوب شرع مقدس اسلام، قوانین جمهوری اسلامی ایران و همچنین قوانین حاکم بر مطبوعات کشور به فعالیت در این حوزه پرداخته و محتوای سالم در چارچوب رسالت اطلاع‌رسانی، سرگرمی و آموزشی تولید می‌کنیم و از این رو ادعا نیز داریم که توانسته ایم بازوی نظام در حوزه رسانه باشیم و با اصل شفافیت اطلاعات، فاصله میان مردم و مسئولان را به حداقل برسانیم، بر آن شده‌ایم تا در دومین نامه خود، دلایل هفده‌گانه پیشین خود را در مخالفت با ادامه فیلتر تلگرام با شما اعضای محترم عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیرنده در حوزه فضای مجازی، در میان بگذاریم و بر موضع خود درباره کمک به قانونمند شدن فضای استفاده از تلگرام و پرهیز از رهاشدن این پیام رسان به حال خود برای سوءاستفاده کلاهبرداران، اغتشاشگران و شایعه پردازان تاکید کنیم.

1- تلگرام در اختیار جبهه انقلاب: در حال حاضر بخش مهمی از کانال‌های پرمخاطب در کشور در اختیار روزنامه‌نگاران و فعالانی در فضای مجازی است که پایبند به قانون و آرمان‌های انقلاب اسلامی هستند و تنها معدودی از کانال‌های موجود با حجم مخاطبانی بسیار کمتر، وابستگی سیاسی به ضدانقلاب داشته و یا از نظر اخلاقی به هرزه‌نویسی روی می‌آورند. بنابراین در صورت تداوم فیلتر تلگرام، اهرم مهمی از فرآیند اطلاع‌رسانی از کار افتاده و اتفاقا فضا برای همان معدود شبکه‌های ضدانقلابی مهیا می‌شود که با سوءاستفاده از خلاء رسانه‌ای، راهبردهای خود علیه منافع ملی کشورمان را پیش می‌برند. شاید به همین خاطر است که در ماه های اخیر خبرگزاری های رسمی که تلگرام را ترک کرده بودند، به این فضا بازگشته و دریافتند که در خلاء وجود آنها، بستر برای انتشار محتوای ناسالم مهیا خواهد شد.

2- کمک تلگرام به شفافیت حرکتها: در شرایط فعلی کشور که بعضا آبستن تحولاتی در بستر اجتماعی است، کنترل فضای عمومی و چاره‌اندیشی درباره حوادث پیش‌رو از طریق تلگرام ساده‌تر بوده و در نبود این شبکه پیام‌رسان، همه فعالیت‌ها زیرزمینی شده و به‌گونه‌ای مخفیانه پیش می‌رود. بنابراین تلگرام جامعه را مانند یک اتاق شیشه‌ای، خالی از هرگونه ابهامی کرده که فرصت برای رصد و مطالعه بر روی هر حرکت اجتماعی و یا ضداجتماعی را ممکن می‌سازد. تجربه کاهش نرخ ارز از طریق جریان سازی رسانه های داخلی علیه جنگ روانی خارجی و یا موج محتوای ضدآمریکایی در تلگرام و نیز تجربه کمک به سیل زدگان به خوبی برای همگان روشن کرد و تلگرام می تواند یک اهرم مفید برای شفاف سازی و بسیج عمومی برای رفع چالش های کشور باشد.

3- پیام رسان تلگرام ابزاری برای مهار شبکه های اجتماعی: تلگرام یک شبکه پیام‌رسان است و نه یک شبکه اجتماعی. فیسبوک و یا توئیتر به دلیل امکان تبادل دیدگاه‌ها و عدم امکان مدیریت پیام‌ها از سوی ادمین‌ها، می‌توانست به ابزاری برای پروپاگاندا علیه نظام اسلامی تبدیل شود. با این وجود تلگرام بستری برای اطلاع‌رسانی مدیریت شده است و به‌دلیل قرابت فرهنگی به فرهنگ عمومی ایرانیان، می‌تواند وسیله‌ای مهم برای انتقال اخبار و در عین حال جلوگیری از موج‌آفرینی‌های ضدامنیتی باشد. بدیهی است که اگر فضا برای رشد این پیام رسان محدود شود، دوباره عرصه به دست شبکه هایی خواهد افتاد که جز ناامن سازی روانی افکارعمومی، هدفی ندارند.

4- محدودیت های پیام رسانهای داخلی: بی‌تردید ما فعالان شبکه‌های اجتماعی بر این باوریم که در صورت وجود بسترهای داخلی برای پیام‌رسانی، باید خود را از هرگونه وابستگی به بیرون از مرزها برهانیم. اما در نبود قابلیت‌های تلگرام در شبکه‌های محدود داخلی، به‌نظر می‌رسد حفظ وضع موجود بهتر می‌تواند تامین‌کننده منافع ملی کشورمان باشد. ضعف‌های پیام‌رسان‌های وطنی در جریان فیلتر تلگرام بر همگان روشن شد و در حال حاضر بعید است فرد یا نهادی حاضر به دفاع از اپلیکیشن‌های داخلی باشد. شاید به همین خاطر وزارت محترم ارتباطات مجبور شد از پوسته های داخلی تلگرام استفاده کند. پیشنهاد می شود پیش از هر تصمیم جدید درباره محدودسازی بیشتر تلگرام، قابلیت های پیام رسان های داخلی بار دیگر بررسی شده و پس از اطمینان از توانمندی آنها، راهبرد تازه ای پی گرفته شود.

5- تلگرام در خدمت اشتغالزایی: براساس آمارهای موجود، قریب به ۴۰میلیون ایرانی از بستر تلگرام برای ارتباطات روزمره خود استفاده می‌کنند. برآوردها نشان می‌دهد این فضای عمومی، عامل ایجاد یک میلیون شغل به‌طور مستقیم و ایجاد پنج میلیون شغل به‌صورت غیرمستقیم شده است. مقامات مسئول دولتی و غیردولتی، بارها بر اهمیت فضای مجازی در اشتغال‌زایی تاکید کرده‌اند. در همین راستا به‌نظر می‌رسد که ادامه فیلتر تلگرام و یا کندسازی و ایجاد اختلال در آن، می‌تواند به‌شدت به زیان اقتصاد ملی باشد. مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌دنبال فیلتر تلگرام اعلام کرد که ۹۰۰۰ کسب و کار تلگرامی در پی فیلتر این پیام‌رسان دچار مشکل شده و به اقتصاد کشور ضربه زده است. با اینکه در حال حاضر روند کسب و کار در شبکه های اجتماعی به وضعیت سابق بازگشته اما هر تصمیم جدیدی بدون در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی آن، در اوج جنگ اقتصادی آمریکا، یک خطای استراتژیک به شمار می رود.

6- تقویت اقتصادمقاومتی با تلگرام: در فضای مجازی برندهای داخلی تبلیغ شده و در شرایطی که تولیدکنندگان داخلی مجبور می‌شوند گاهی مخفیانه به‌دلیل افت مخاطب رسانه ملی، به رسانه‌های ماهواره‌ای پناه ببرند، تلگرام می‌تواند عامل رونق فروش کالاهای وطنی باشد. بنابراین، این شبکه پیام‌رسان به‌لطف فعالیت جوانان متخصص در حوزه تبلیغات به یک رکن مهم در اقتصاد مقاومتی تبدیل شده و فیلتر آن، نمی‌تواند در راستای تحقق شعار سال باشد. بنابراین ادامه فیلتر تلگرام نمی‌تواند همخوان با شعار سال باشد. شاید در حال حاضر که واشنگتن به دنبال ایجاد فشار بر مردم ایران و تحریم همه جانبه ملت ایران است، تشدید فیلتر تلگرام هدیه ای به دونالد ترامپ باشد که پازل تحریم را تکمیل می کند.

7- احتمال سرباز کردن بحران های جدید اجتماعی با فیلتر تلگرام: همان‌طور که واقف هستید، بخش مهمی از کاربران در شبکه پیام‌رسان تلگرام، جوانان و نوجوانان هستند و آنها قریب به ۶۰درصد از نیازهای خود به سرگرمی را از طریق تلگرام پوشش می‌دهند. به عبارت دیگر، تلگرام در نبود برنامه‌های غنی برای پر کردن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان به عاملی برای سرگرم‌سازی تبدیل شده و تداوم فیلتر یا اخلال تلگرام می‌تواند انرژی تخلیه نشده دوران جوانی را به ایجاد بحران‌های اخلاقی و یا رشد آسیب‌های اجتماعی در محیط خانواده و جامعه منتهی کند. نویسندگان این نامه بر این باورند که باوجود مشکلات تلگرام در زمینه بحران های موجود سیاسی و اجتماعی، فیلتر این پیام رسان می تواند این بحران ها را از سطح فضای مجازی به فضای واقعی انتقال داده و آسیب های موجود را به خیابانها بکشاند.

8- اعتمادزایی تلگرام: اعضای محترم شورای عالی فضای مجازی به‌خوبی بر این نکته اشراف دارند که حفظ و احیای تلگرام باوجود طرح برخی محتواهای نامناسب و دروغ‌پردازی اندک گروه‌ها و کانال‌های معاند، می‌تواند اعتماد مردم را به نظام افزایش داده و نشان دهد که در ایران محدودیتی برای اظهارنظر و نشر دیدگاه‌های مختلف نیست. این درحالیست که به باور ما نویسندگان این بیانیه، تداوم فیلتر تلگرام می‌تواند به برخی بدگمانی‌ها درباره شبهه فقدان آزادی بیان در کشور دامن زدن به عامل سوءاستفاده رسانه‌های بیگانه شود و این درحالیست که تجربه یک ساله اخیر نشان داده که فیلترینگ این پیام‌رسان در آینده منجر به عدم انتشار محتوا علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی و مقامات عالیرتبه کشور نخواهد شد.

9- آرشیو اسناد خانواده ها در تلگرام: تلگرام به‌دلیل قابلیت‌هایی که دارد، بستری مناسب برای ثبت و آرشیو انبوهی از اسناد و اطلاعات ضروری برای مردم است. از بین بردن تلگرام می‌تواند دسترسی به این اسناد را مشکل کرده و مردم را دچار سردرگمی کند. هرچند ما بر این نکته اذعان داریم که همه این اسناد در بیرون از مرزها توسط سرورهای غیرخودی ذخیره و آرشیو می‌شود و این به‌هیچ عنوان به نفع مردم ایران نیست، ولی در شرایطی که مابه‌ازایی داخلی برای تلگرام تعریف نشده، تداوم اختلال در سامانه اسنادی مردم و خانواده‌ها پیامدهای منفی بسیاری در بر دارد. از یاد نبریم که اگر ذخیره سازی محتوا در تلگرام به سوءاستفاده مدیران این پیام رسان از این محتوا منتهی می شود، فیلتر این پیام رسان و استفاده عمومی از فیلترشکن های خارجی، این محتوا را در اختیار مدیران ده ها شرکت دارنده فیلترشکن بیگانه قرار خواهد داد و مردم را نسبت به فرآیندهای جاسوسی سایبری به شدت آسیب پذیرتر خواهد کرد.

10- کاهش هزینه های ارتباطی خانوار ایرانی: از یاد نبریم که تلگرام، هزینه‌های ارتباطی مردم را به شدت کاهش داده است. هزینه مکالمه تلفن، رفت و آمد و حتی پیامک، به‌دلیل پیام‌رسانی از طریق تلگرام کاهش یافته و با توجه به وضعیت مالی خانوارهای ایرانی که چندان مناسب نیست، ادامه فیلتر تلگرام می‌تواند از نظر اقتصادی نیز مردم را ناراضی کند و یا آنها را به سمت پیام‌رسان‌های بیگانه‌ای که به روش‌هایی نامناسب این هزینه را کاهش می‌دهد سوق دهد. در واقع از بین بردن پوسته های داخلی تلگرام بدون اقناع افکارعمومی، می تواند به ضد خود بدل شود.

11- سوءاستفاده بدافزارها از فیلتر تلگرام: ما بر این نکته اذعان داریم که تلگرام می‌تواند باعث سوءاستفاده اطلاعاتی بیگانگان و حتی طراحی عملیات‌های خرابکارانه در کشور شود، اما در نبود تلگرام نیز نرم‌افزارهای جاسوسی دیگری فعال خواهد شد که شناسایی آن زمان بیشتری برده و می‌تواند کنترل محتوا را از دست نظام اسلامی خارج کند و فعالان فضای مجازی در جبهه انقلاب را به حاشیه براند. این اتفاقی است که در ماه های اخیر رخ داده است و موجی از شایعه پردازی علیه رسانه هایی به راه افتاده که همواره در چارچوب قانون عمل کرده اند.

12- شبکه های ماهواره ای، آلترناتیو کانالهای تلگرامی: هر زمان که خلاء رسانه‌ای در کشور پدیدار می‌شود، رسانه‌های معاند این خلاء را پر می‌کنند. نمونه‌اش رسانه‌های ماهواره‌ای که بلافاصله در افول محبوبیت مطبوعات، پیش‌قراول شایعه‌پراکنی علیه کشورمان شدند. ما از این موضوع بیم داریم که تداوم فیلتر تلگرام نیز بار دیگر به معاندان فرصت دهد تا دست برتر را در حوزه رسانه‌ای در اختیار داشته باشند. از یاد نبریم که با استفاده از تلگرام، بخش عمده‌ای از تولیدات رسانه ملی در کانال‌های تلگرامی منتشر می‌شد و در نبود تلگرام به‌جای این محصولات، شاهد عرض‌اندام شبکه‌های ماهواره‌ای بیگانه هستیم. همچنین دیگر شبکه های اجتماعی که به مراتب بیش از تلگرام دخیل در بحران سازی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی هستند، از این فضا برای بحران سازی بیشتر استفاده منفی خواهند کرد.

13- رشد فیلترشکن‌ها در سایه فیلترینگ تلگرام: فیلتر تلگرام، بخش عمده‌ای از مردم را به‌سمت قانون شکنی و نصب فیلترشکن‌ها سوق داده که خود، بحران‌های امنیتی بسیاری در پی خواهد داشت. از یاد نبریم که به گفته معاون وزیر اطلاعات دولت دهم، در زمان فیلتر «وی‌چت»، ۸۰درصد از هشت میلیون نفر مخاطب ایرانی این نرم‌افزار به نصب فیلترشکل روی آوردند. این اتفاق برای تلگرام تکرار شد و تخمین ما نشان می‌دهد محدودسازی این پیام‌رسان منتهی به نصب بالغ بر ۳۰میلیون فیلترشکن شده که نگران کننده است و به این معنی است که جمعیتی ۳۰میلیونی از قانون‌شکنان جدید در کشور داریم. جمعیتی که به‌راحتی به هر محتوای غیراخلاقی، ناسالم و جاسوسی دسترسی خواهند داشت.

14- کمک تلگرام به انسجام درونی جامعه: تلگرام به‌دلیل اشتراک‌گذاری تجربه‌های مشترک افراد، عامل افزایش انسجام داخلی کشور بود. در نبود تلگرام، هر شهروند براساس تجربه شخصی خود به‌گونه‌ای فردگرایانه رفتار کرده که می‌تواند به فروپاشی اجتماعی منتهی شود. ما بر این باوریم که استفاده از تلگرام و اشتراک‌گذاری محتواهای سالم در آن، می‌تواند خاطره جمعی مشترک ایرانیان را حفظ کرده و به استحکام درونی کشور منتهی شود. از یاد نبریم که هیچ آلترناتیوی برای محتواهای کنونی تولید شده وجود نداشته و از بین بردن بستر تلگرام، به پراکندگی و سردرگمی فکری و اطلاعاتی بیش از ۴۰میلیون ایرانی می‌انجامد.

15- تشدید جرایم رایانه ای با فیلتر تلگرام: فیلتر تلگرام، به موجی تازه از رونمایی از نرم‌افزارهای ناشناخته منتهی شده که می‌تواند به‌شدت حجم جرایم اینترنتی را افزایش دهد. ضعف سواد رسانه در کشورمان، این آسیب را گریزناپذیر می‌کند. این درحالیست که با وجود ابررسانه‌ای به‌نام تلگرام، در حال حاضر این دست بدافزارها امکان سوءاستفاده ندارند.

16- سوءاستفاده باندهای قدرت و ثروت از فیلتر تلگرام: با توجه به تاکید مقام معظم رهبری بر نظارت مردمی بر عملکرد مسئولان و حرکت‌های فرهنگی آتش‌به‌اختیار جوانان ارزشی، به‌نظر می‌رسد که تلگرام فضایی مناسب برای مبارزه با فساد ایجاد کرده بود و در نبود آن، ممکن است برخی باندهای قدرت و ثروت، با آزادی بیشتری به سوءاستفاده بپردازند. در ماه های اخیر، برگزاری دادگاه های مبارزه با مفاسد اقتصادی بدون کمک شبکه های اجتماعی، بازتاب کافی را نداشت. بنابراین از بین بردن این بستر که حتی رئیس محترم قوه قضائیه نیز بر اهمیت آن تاکید دارند، می تواند به روند شفاف سازی پرونده های مافیایی ضربه بزند.

17- بهترین سنگر برای جنگ نرم: در نهایت باید این نکته را خاطرنشان کرد که به‌نظر ما فعالان فضای مجازی در جبهه انقلاب، تلگرام به‌دلیل سابقه مطلوب در مقاطع مختلف، هنوز بهترین ابزار در دست افسران جبهه جنگ نرم است و فیلتر آن می‌تواند دست فرزندان انقلاب را در دفاع از ارزش‌های انقلابی، از یک ابزار مهم رسانه‌ای کوتاه کند.

براساس این ۱۷ دلیل، ما نویسندگان این بیانیه، ضمن مخالفت با ادامه فیلتر تلگرام خواهشمندیم، شورای محترم عالی فضای مجازی، ضمن بررسی بیشتر در خصوص مدیریت نرم‌افزارهای پیام‌رسان موبایلی، همچنان از تولید محتوا در بستر تلگرام دفاع کرده و مانع از آن شود که برخی سوءاستفاده‌ها و کاستی‌ها در این بستر، باعث از بین بردن یک فضای مفید جهت دروازه‌بانی تولید و کنترل پیام در کشورمان شود.

در پایان لازم است یادآور شویم، برای فرهنگ‌سازی در هر زمینه‌ای باید مکانیزم‌های مرتبط با آن را در نظر گرفت. در یک ساله اخیر، نبود مدیریت موثر و ثبت قانونی فعالیت های تلگرامی، رسانه های شایعه ساز و مجموعه های کلاهبرداری رشد کرده اند که با ناامن سازی فضای تلگرام، از بلاتکلیفی سیاستی در این عرصه استفاده ابزاری کرده و به سودهای کلان رسیده اند. بنابراین بیم آن می رود که با قطع فعالیت پوسته های داخلی تلگرام و تشدید سیاست های محدودسازی، در نهایت فضا برای شایعه پراکن ها و دشمنان مردم فراهم شده و رسانه های غیرحرفه ای بتوانند در انزوای رسانه های مسئول، فضای مجازی را بیشتر از قبل دچار حاشیه کنند.

پیشاپیش از عنایت شما سپاسگزاریم