ایران منتظر اجرایی شدن اینستکس نمی‌ماند
حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید: «ایران با اروپا برای رسیدن به منافع خویش تعامل می‌کند. اگر ایران با اروپا بر سر اینستکس مدارا می‌کند به خاطر این نیست که دست روی دست گذاشته تا ببیند اقدامات اروپا چه خواهد بود.»
برترین ها - مهناز براتی، خبرنگار: حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید: «ایران با اروپا برای رسیدن به منافع خویش تعامل می‌کند. اگر ایران با اروپا بر سر اینستکس مدارا می‌کند به خاطر این نیست که دست روی دست گذاشته تا ببیند اقدامات اروپا چه خواهد بود.»
در فرودین ماه امسال «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان، تصوری مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی ایران منتظر اینستکس اروپایی مانده است را غیرواقعی دانست و از راه‌اندازی سازوکار‌هایی مشابه با اینستکس با کشور‌های همسایه سخن گفت.
وی در حاشیه رونمایی از پایگاه اینترنتی «دیپلماسی اقتصادی» وزارت امور خارجه و در جمع خبرنگاران در این خصوص گفت: «معتقدیم حالا باید برای مدت زیادی اروپایی‌ها تلاش و فعالیت کنند تا بتوانند تعهداتشان را انجام دهند، بسیار عقب هستند و نباید این گونه تصور کنند که جمهوری اسلامی منتظر آن‌ها می‌ماند. ما بحمدالله روابط بسیار خوبی با همسایگان داریم، سازوکار‌های مشابهی را با بسیاری از کشور‌ها راه‌اندازی کردیم و دارد عمل می‌کند. من نمی‌دانم اروپایی‌ها برای یک سازوکار مقدماتی چقدر وقت نیاز دارند؟»
«محمد نهاوندیان» معاون اقتصادی رئیس جمهوری نیز از توافق تهران و آنکارا برای راه‌اندازی سامانه‌ای به منظور تسهیل مراودات مالی به دور از تحریم‌های اقتصادی امریکا خبر داد.
نهاوندیان با بیان این که سیاست راهبردی دولت برقراری روابط عمیق‌تر با همسایگان است، بیان داشت: «عمیق و گسترده‌تر کردن کار و روابط با همسایگان، مزایای بسیاری دارد که یکی از آن‌ها این است که مراودات مالی دو طرف با مناسبات محلی انجام شود؛ یعنی تعاملات مالی با پول ملی دو کشور و بدون اتکا به دلار صورت گیرد.»
چنین به نظر می‌رسد که تاخیر و تعلل اروپا در اجرایی کردن اینستکس (ابزار پشتیبان مبادلات تجاری) مقامات کشور را به انفعال وانداشته است و حاکمیت از تمامی ابزارهای خود استفاده می‌کند تا با برقراری روابط دیپلماتیک و مراوردات اقتصادی در مقابل فشار‌های ظالمانه امریکا ایستادگی کند.
سفر مقامات ایرانی به عراق، ترکیه، سوریه و برعکس و همچنین سفر عمران خان نخست‌وزیر پاکستان به ایران نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با اقدامات امریکا تنها به وعده‌های اروپا دل خوش نمی‌کند و با ادامه مراوادات با کشور‌های دوست و همسایه، در پی ابقای موقعیت خویش در مبادلات اقتصادی با همسایگانش و خنثی‌سازی تحریم‌های ظالمانه امریکا، برآمده است.
در این رابطه با «حسن بهشتی‌پور» کارشناس مسائل بین‌الملل به گفتگو نشستیم. متن این گفتگو به شرح زیر است:
مقامات ایرانی از تلاش برای دستیابی به ساز و کار‌هایی مشابه با اینستکس سخن گفته‌اند. این ساز و کار‌ها از نظر شما چه هستند؟
در وزارت خزانه‌داری آمریکا، یک بخش مسئول پیگیری دقیق راهکار‌هایی است که ایران در پیش می‌گیرد برای اینکه بتواند با تحریم‌های نفتی امریکا مقابله کند؛ بنابراین مقامات افشای این راهکار‌ها را به صلاح ندانسته‌اند. به همین منظور حتی اروپایی‌ها هم راهکار‌های مالی اینستکس را به طور واضح شرح ندادند. ایران تاکنون با هند، ترکیه، عراق و چندین کشور دیگر نیز توافقاتی را به دست آورده و سازوکار‌هایی را طراحی کرده است، اما این‌ها قرار نیست منتشر شوند که آمریکایی‌ها اقدامات مقابله‌ای انجام دهند. تلاش ایران این است که با رسیدن به این توافقات با تحریم‌های ظالمانه‌ای که امریکا علیه ملت ایران در پیش گرفته‌است؛ مقابله کند.
اگر ایران به لحاظ دیپلماتیک توانایی ایجاد سازوکار‌های مالی سازنده با همسایگانش را دارد؛ در این صورت چرا باید چشم انتظار اینستکس بود؟
ایران منتظر اجرایی شدن اینستکس نمانده این حرفی است که رسانه‌های مخالف دولت جا انداخته‌اند. ما باید به سرنوشت ایران و کشورمان توجه کنیم. کسانی که می‌گویند ایران منتظر نشسته است تا اینستکس اجرایی شود، صرفا کار تبلیغاتی می‌کنند. هدف آن‌ها خراب کردن موقعیت دولت در افکار عمومی است. ایران با اروپا برای رسیدن به منافع خویش تعامل می‌کند. اگر ایران با اروپا بر سر اینستکس مدارا می‌کند به خاطر این نیست که دست روی دست گذاشته تا ببیند اقدامات اروپا چه خواهد بود. بلکه ایران برای اجرایی شدن اینستکس اقدام‌های متقابلی را در داخل کشور انجام داده است تا اینستکس بتواند اجرایی شود.
ما در این وضعیت باید اوضاع خطیر را به خوبی درک کنیم و اطلاعات دقیق و واقعی به مردم بدهیم نباید با دادن اطلاعات غلط، جبهه امریکا را در عملیات روانی علیه کشورمان تقویت کنیم. این کار خردمندانه‌ای نیست. باید اگر نقدی داریم در کنار پیشنهاد‌هایی که قابل اجراء باشد، به مسئولین ارائه کنیم.
در حال حاضر استراتژی ارتباط با همسایگان به عنوان یک راهکار اصولی برای مقابله با تحریم‌ها طراحی شده است. ایران از طریق همکاری با عراق، ترکیه، افغانستان، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و کشورهایی، چون عمان و قطر در جنوب خلیج فارس، تلاش می‌کند راه‌هایی را باز کند که بتواند با سیاست‌های تحریمی آمریکا مقابله کند. این سیاست ایران منفعلانه نیست. بلکه براساس منافع متقابلا سودمند برای ایران و همسایگانش طراحی شده است.
اگر ما منتظر اجرایی شدن اینستکس نیستیم پس ماندن در برجام چه موضوعیتی دارد؟
در زمان ریاست باراک اوباما عده‌ایی انتقاد می‌کردند که آمریکا بعد از برجام هیچ اقدامی در راستای منافع ایران نکرده است. پس چرا وقتی امریکا از برجام خارج شد اوضاع ایران دچار مشکل شد؟ این نشان می‌دهد که برجام کارکرد دارد. اقدامی که امریکا انجام داده بود تعلیق تحریم‌ها علیه ایران بود. درست است که آنگونه که ایران انتظار داشت، وضعیت اقتصادی ایران بهبود پیدا نکرد، اما برجام توانست به رژیم حقوقی که علیه ملت ایران، تحت فصل هفتم منشور ملل متحد، طی شش قطعنامه در شورای امنیت و دوازده قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تدوین شده بود، پایان دهد.
سوال اینجاست که بیرون آمدن از برجام چه عواقبی برای ایران دارد؟
این اقدام یک جنبه حقوقی دارد؛ یعنی اینکه طبق توافق برجام، برای کسانی که این معاهده را نقض می‌کنند، یک کمیته تشکیل می‌شود و آن کمیته بررسی می‌کند که به عنوان مثال خروج ایران از برجام توام با انجام اقداماتی بوده یا صرفا ازین توافق خارج شده است. اگر اقداماتی از سوی ایران انجام شود مثلا غنی‌سازی ۲۰ درصدی از سر گرفته شود، در این صورت نه تنها از برجام خارج شده‌ایم، بلکه آن را نقض هم کرده‌ایم. نقض برجام باعث می‌شود که ۶ قطعنامه تحت فصل هفتم سازمان ملل، دومرتبه اجرایی شود. اینبار تحریم‌های سازمان ملل برخواهد گشت. در حال حاضر ایران تنها مشمول تحریم‌های امریکاست؛ در صورت خروج از برجام قطعنامه شورای امنیت برای همه کشور‌ها لازم‌الاجراست بنابراین چین و روسیه و سایر متحدین ایران را هم از دست می‌دهیم.
محاصره اقتصادی ایران مربوط به جرای ماده ۴۱ منشور ملل متحد می‌شود؛ که در فصل هفتم این منشور قرار دارد. در حال حاضر امریکا یکطرفه به دنیا زور می‌گوید و دنیا هم به دلیل روابط اقتصادی با امریکا تمکین می‌کند. در صورت خروج ایران از برجام، در عمل برای تحریم ایران یک مجوز بین‌المللی صادر می‌شود؛ بنابراین روسیه، چین، هند و سایر کشور‌ها هم اگر بخواهند با ما همکاری کنند، نمی‌توانند. زیرا مصوبه شورای امنیت سازمان ملل مانع آن‌ها می‌شود.
آیا منافع ملی ما اقتضا می‌کند که چنین اقدامی را انجام دهیم؟ کسانی که موافق خروج از برجام هستند و آن را همسو با منافع ملی ایران می‌دانند باید دلایل خود را توضیح دهند. چرا ایران باید دنیا را با اخروج از برجام علیه خود بسیج کند؟ در حال حاضر امریکا صرفا با زور و قلدری دنیا را با خود همراه می‌کند، اما در صورت اقداماتی خلاف برجام مجوز سازمان ملل را خواهد داشت. باید دید که خروج از برجام آیا منطقی و عقلانی است؟
اما چه فرقی می‌کند وقتی ایران در حال تحریم است چه مجوز سازمان ملل باشد یا نباشد تاثیر اقدام در عمل به زیان ایران نیست؟
در حال حاضر ایران با تمام امکاناتش تلاش می‌کند که با نقشه امریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها مقابله کند. امریکا تلاش می‌کند ایران را در موضع انفعالی قرار دهد و به ایران فشار بیاورد که از برجام خارج شود و در این صورت بتواند دنیا را با خود به صورت قانونی همراه کند. اگر ایران بتواند با کاهش هزینه‌ها و نیز با همکاری همه جانبه مردم تاثیرات منفی تحریم‌ها را کاهش دهد آمریکایی‌ها دیر یا زود مجبور می‌شوند به برجام بازگردند.
علت اینکه آن‌ها این همه بر تشدید تحریم‌ها تاکید دارند این است که سلاح تحریم را کارآمد می‌بینند. اما اگر ایران بتواند بجای خروج از برجام که جبهه مقابل را تقویت می‌کند، از طریق اتخاذ سیاست‌های صحیح در داخل کشور جبهه آمریکا را متفرق و اختلاف‌های آن‌ها را بیشتر کند، در این شرایط بهتر می‌تواند این شرایط تاریخی را پشت سر بگذارد.
عراق و پاکستان در برابر لغو معافیت‌ها چقدر تمکین خواهند کرد؟
پاکستان پروژه گاز خود را با ایران را تحت فشار آمریکا به بهانه اختلاف بر سر قیمت گاز و حق تراتزیت متوقف گذاشته است و در این زمینه با ایران مراوده اقتصادی آنچنانی ندارد. اما اگر بتوانیم مشکل گاز را حل کنیم و از طریق با ثبات کردن مرز‌های مشترک دو کشور امنیت لازم را برای ایجاد بازارچه‌های مرزی بوجود آوریم به راحتی می‌توانیم یک زمینه خوب برای اقتصاد استان‌های مرزی سیستان و بلوچستان و هرمزگان و حتی کرمان بوجود اوریم.
در این میان عراق نقش دوجانبه‌ای را ایفا می‌کند که من به صلاح نمی‌دانم زوایای آن را تشریح کنم. عراق اقداماتی را به نفع ایران انجام می‌دهد. اما این اقدامات قرار نیست رسانه‌ای شود. رسانه‌ای شدن این موضوع هم مانند اینستکس به صلاح نیست؛ چرا که امریکا بلافاصله تلاش می‌کند وضعیت را کنترل کند و جلوی این اقدامات را بگیرد.
عراق رسما اعلام کرده است که کسری بازار نفت را جبران می‌کند. این هم از موضع‌گیری‌هایی است که نشان می‌دهد کشور‌ها بر اساس منافع ملی‌شان عمل می‌کنند. این موضوع دو وجه دارد عده‌ای می‌گویند عراق منافع بلندکوتاه مدت خود را به منافع بلند مدت ترجیح داده است. یعنی ممکن است عراق در مقطعی بتواند نفت بیشتری صادر کند، اما در میان مدت و دراز مدت همچنان به همکاری با کشور همسایه یعنی ایران نیاز دارد و قرار نیست ایران همیشه در تحریم بماند در آن زمان رقابت‌های امروز بر همکاری‌های آینده تاثیر منفی خواهد داشت. البته عده‌ای هم می‌گویند عراق با این موضع‌گیری قصد دارد که رد گم کند و شاید عراقی‌ها حاضر باشند در یک بخشی به جای ایران نفت صادر کنند. تشخیص اینکه آیا موضع اعلانی عراق، موضع واقعی این کشور است قطعا کار راحتی نیست.
نکته بسیار مهم این است که ما در ارتباط با همسایگانمان بجای استفاده از زبان تهدید، می‌توانیم منافع مشترک برای آن‌ها تعریف کنیم و آن‌ها را به ایجاد یک همکاری پایدار و طولانی مدت ترغیب نماییم. به نظر می‌رسد استفاده از زبان تهدید جز آنکه فضا را برای سوء استفاده آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها فراهم کند؛ نتیجه دیگری ندارد.
ایران پتانسیل لازم را دارد تا در مناسبات دو یا چند جانبه با همسایگان خود فصل جدیدی از همکاری‌های اقتصادی محدود را در زمینه‌هایی که کمتر به تحریم‌ها مربوط می‌شود، آغاز کند. افسوس که این زمینه‌ها را در حال حاضر نمی‌شود در رسانه‌ها مطرح کرد بلکه بیشتر باید اجراء کرد.
نظر کاربران
من نمی دونم ایران تنها تو برجام چه کار می کنه
البته به استثنای این یکسالی که گذشت ومنتظر ماند هه