قمار ترامپ بر سر سه شرط‌بندی در تحریم‌ ایران

تابناک: در حالی‌ که از آغاز روز دوشنبه دولت ایالات‌متحده اقدام به وضع مجدد تحریم‌های اقتصادی بر روی ایران کرده است، دونالد ترامپ چند شرط‌بندی اساسی روی این تحریم‌ها کرده است؛ ازجمله این‌که رفتار ایران را تغییر دهد و همچنین متحدان بی‌میل را به همراهی با تحریم‌های اقتصادی مجبور کند.

«دیوید سنگر» در مطلب خود در نشریه نیویورک‌تایمز با اشاره به این مطلب ادامه داد: او بر سر این که حتی با قطع بخش اعظمی از درآمدهای نفتی ایران این کشور به سمت ازسرگیری برنامه غنی‌سازی هسته‌ای خود بازنخواهد گشت، قمار بزرگی کرده است.

او همچنین بر سر این موضوع شرط‌بندی کرده که هرچند کشورهای اروپایی از کاخ سفید به خاطر ترک توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ که ازنظر آن‌ها عملکرد خوبی داشته انتقاد می‌کنند، بااین‌حال بانک‌های اروپایی، کارخانه‌ها و شرکت‌های نفتی ریسک تخطی از تحریم‌ها و خروج از بازار اقتصادی و مالی آمریکا را نخواهند پذیرفت.

و در نهایت ترامپ بر این باور است که دولت ایران تحت‌فشار تحریم‌ها به نحوی خرد خواهد شد که سرانجام مجبور به مذاکره مجدد بر سر موضوع هسته‌ای با آقای ترامپ خواهد بود یا این‌که تحت این فشار دچار فروپاشی اقتصادی شده و صادرات و ارزش پول این کشور در یک حلقه نامتناهی از سقوط و تنزل خواهد افتاد.

هفته گذشته، مایک پامپئو، وزیر امور خارجه دولت ترامپ گفت: ما خواهان بازگشت دموکراسی به این کشور (ایران) هستیم و فکر می‌کنیم، مردم ایران هم همین را می‌خواهند؛ سخنانی که نشانی از بازگشت به مرزهای تغییر رژیم در ایران بود.

بسیاری از متخصصان خارج از دولت آمریکا ـ که برای سال‌ها با موضوعات مربوط به ایران درگیر بوده‌اند ـ بر این باورند، دولت آقای ترامپ در دو شرط اول خود می‌تواند موفق باشد؛ اما بر سر شرط‌بندی سوم شکست خواهد خورد و نمی‌تواند دولت حسن روحانی را خرد کند.

«ریچارد هاس»، رئیس شورای روابط خارجی و از مقامات سابق وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا در چند دولت جمهوری‌خواه می‌گوید: تولید نفت ایران کاهش‌یافته، درآمدهایش تنزل کرده و امروز این کشور بیش از زمان قبل از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در انزوا قرار گرفته است؛ اما هیچ‌ چیزی در تاریخ تحریم‌ها وجود ندارد که نشان دهد این تحریم‌ها می‌توانند یک کشور را به انجام امور بزرگ و دراماتیک مجبور کنند؛ و ایران کشوری است که به ‌هیچ ‌وجه دوست ندارد به‌ عنوان یک کشوری که مجبور به انجام کاری شده دیده شود؛ این برخلاف دی ان ای انقلاب ایران است.

البته که اجبار رهیافت اصلی آقای ترامپ هم در برابر متحدان و هم در برابر رقباست. در این مورد تحریم‌ها اوج قله وعده‌ای است که وی در کمپین‌های انتخاباتی در سال ۲۰۱۶ است که طی آن همواره از پاره کردن توافق «وحشتناک» سخن می‌گفت و با هلهله جمعیت روبه رو می‌شد. امروز آقای ترامپ این اقدام را در فهرست وعده‌های عمل شده خود قرار می‌دهد.

اروپایی‌ها، چینی‌ها و روس‌ها و سایر امضاکنندگان توافق هسته‌ای، وعده داده‌اند در اعمال تحریم‌ها دنباله‌رو آمریکا نباشند و حتی اروپا وعده ایجاد یک سیستم تهاتر را داده است که به آن‌ها اجازه می‌دهد بدون نیاز به مبادله دلاری اقدام به خرید نفت ایران کنند.

با این ‌حال آقای ترامپ از عذاب دادن اروپایی‌ها آشکارا لذت می‌برد. او در ماه می و برخلاف انتظار رهبران اروپایی گفت، از توافق هسته‌ای خارج خواهد شد. اروپایی‌ها حتی در ساعت‌های پایانی این اعلام انتظار آن را داشتند که ترامپ به سمت رهیافت دیگری از جمله ماندن در توافق و مذاکره برای شروط جدید بر سر برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران حرکت کند. درحالی‌که آمریکا به چین، کره جنوبی، ژاپن، هند، عراق و برخی دیگر از کشورها معافیت تحریمی داده، اروپایی‌ها از این معافیت محروم مانده‌اند.

روز جمعه دونالد ترامپ با انتشار یک توییت، پوستری شبیه به تم «بازی تاج‌وتخت» را نشان داد که عکسی از وی در آن بود و پایین آن نوشته بود، «تحریم‌ها در راه است». این جمله برگرفته‌ای از یک دیالوگ معروف در این سریال از شبکه HBO است که می‌گوید «زمستان در راه است». شبکه HBO در واکنش به این اقدام در یک بیانیه نوشت: ما از این پیام آگاه نبودیم و ترجیح می‌دهیم که سمبل‌های تجاری ما برای اهداف سیاسی دچار سوءاستفاده نشود.

هنوز مشخص نیست، آیا آقای ترامپ موفق خواهد شد تا زمستان را به اقتصاد ایران بیاورد یا نه؛ اما یک شروع قوی داشته است. اقتصادی که در اوایل سال جاری رو به توسعه بود اکنون انتظار سقوط به رکود را می‌کشد. بااین‌حال مقامات ایرانی تأکید کرده‌اند که قصد عمل به توافقی را دارند که در سال ۲۰۱۵ با وزیر امور خارجه قبلی جان کری برای محدودیت پانزده ساله در برنامه هسته‌ای خود بسته‌اند. آقای روحانی در دیدار با خبرنگاران در نیویورک در ماه سپتامبر اعلام کرد: آمریکا توان رساندن فروش نفت ما به صفر را ندارد و گفت، ایران تحریم‌ها را ناکارآمد می‌کند.

اما یکی دیگر از شرط‌های ترامپ در این میان موفق بوده است: درحالی‌که دولت‌های اروپایی و دیگر دولت‌ها گفته‌اند تا زمانی که ایران به توافق هسته‌ای پایبند باشد، با ایران همراه خواهند بود، شرکت‌های تجاری از ایران خارج ‌شده و می‌شوند. بوئینگ قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری برای فروش هواپیما به ایران را لغو کرده است، غول نفتی فرانسوی یعنی توتال از قرارداد توسعه میادین نفتی ایران بیرون رفته و همچنین غول ترابری دریایی «مائرسک» نقل‌وانتقال کالاهای ایرانی را متوقف کرده است. اوضاع‌واحوال بر خلاف سه سال پیش است که آقای کری به اروپا سفر کرد تا شرکت‌های اروپایی را مجاب به تجارت با ایرانی کند که موافقت کرده بود تا ۹۷ درصد از ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را از کشور خارج کند.

اما با وجود اعمال سخت تحریم‌ها در روز دوشنبه، بسیار بعید است ایران به سمت یک مذاکره مجدد با آمریکا حرکت کند. آقای روحانی طی سفر خود به نیویورک تأکید کرد، اول ایالات‌متحده باید به توافق هسته‌ای بازگردد.

اما آقای ترامپ هم در این میان با دو چالش اساسی روبه روست: اول توجیه فشار بر ایران درحالی‌که متحد درجه اول آمریکا در منطقه یعنی عربستان سعودی به قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی اعتراف کرده است و همچنان از بمباران یمن دست برنمی‌دارد.

پامپئو بیان کرده که ماجرای خاشقجی را به هرکجا که برسد دنبال می‌کند اما دیپلمات‌های آمریکایی گفته‌اند که وی از عنوان این عمل به شکل یک عمل تروریستی سرباز می زند. اما ایران چیزی دیگر نصیبش می‌شود: روز یکشنبه پامپئو ایران را به قتل و ترور در اروپا متهم کرد تا دلیلی بر گفته خود بیاورد که ایران بزرگ‌ترین حامی تروریسم در جهان است.

دومین و بزرگ‌ترین چالش آقای ترامپ در بلندمدت این است که تشریح کند چگونه تحریم‌ها بر روی ایران را مجدداً فعال کرده است - در جایی که آژانس انرژی اتمی پایبندی ایران به تعهدات خود را تأکید کرده است - و درعین‌حال بیان می‌کند که کره شمالی «دیگر یک تهدید اتمی نیست». بر خلاف ایران، کره شمالی از قبل سلاح اتمی داشته و نهادهای اطلاعاتی آمریکا همچنان گزارش می‌دهند این کشور در مسیر توسعه سلاح‌های اتمی خود گام برمی‌دارد.