بس که فاصله گرفتیم، من به مرگ بر «تو» رسیدم!
«شعار مرگ بر آمریکا» دقیقا کجا زاده شد؟
مرگ بر آمریکا، شعاری که بیش از نیم قرن است که در لایه های مختلف جامعه ما حضور دارد. گاهی زیرپوستی بوده، در سال های حکومت پیشین، و گاهی شفاف و روشن و پرصدا، در سال های پس از انقلاب.
مجله چلچراغ: مرگ بر آمریکا، شعاری که بیش از نیم قرن است که در لایه های مختلف جامعه ما حضور دارد. گاهی زیرپوستی بوده، در سال های حکومت پیشین، و گاهی شفاف و روشن و پرصدا، در سال های پس از انقلاب.
اینک یک «تلفن تاریخی» این شعار را دستخوش تلاطم های جدید ساخته است. گروهی برآنند باید در شرایط جدید این شعار را کنار گذاشت و گروهی برآنند این شعار هرگز نباید از ادبیات سیاسی این جامعه زدوده شود. این گزارش نگاهی گذرا دارد به این شعار تاریخی.
ما ایرانی ها پیوند تنگاتنگی با شعار داریم. در هر کاری، اصلا اگر شعار نداشته باشیم، روزمان انگار روز نمی شود. همین زندگی روزمره را که بخواهیم در نظر بگیریم، هر کداممان n بار روز شنبه داشته ایم که از آن روز، خواسته ایم کاری را انجام بدهیم و البته این فقط یک شعار بوده! حالا از ما، مردمی که نافمان را با سر دادن شعار بریده اند، خیلی بعید است که در سیاستمان (آن هم از نوع خارجی اش) شعار نداشته باشیم.
پر واضح است که شعار داریم و خوب هم داریم؛ «مرگ بر آمریکا» شعار اول این سال های کشورمان بوده. شعاری که به همراه مرگ بر چند کشور دیگر از جمله انگلستان، روسیه، رژیم صهیونیستی به جهانیان عرضه می شده! حالا اما این شعار انگار در حال کمرنگ شدن است. در این گزارش نگاهی انداخته ایم به سیر تبدیل عبارت «مرگ بر آمریکا» به شعار اول کشور.
اولین جرقه های ماجرا از ۶۰ سال پیزش بود، زمانی که نخست وزیر قانونی کشور، طی دو کودتا سرنگون شد. سال ۱۳۳۲، سال خوبی برای ایرانی ها نبود. آن سال ها، شاه مخلوع ایران بعد از جنگ جهانی دوم، دوست تازه ای پیدا کرده بود که در لباس میش، گرگی می کرد!
آمریکا که در ابتدا به علت منفعت کم نفت ایران برای او، از طرفداران محمد مصدق و نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران بود، کمی بعد به تحریک انگلیس ها و ترس از خطر کمونیسم روس ها، از پایه گذاران اصلی کودتا علیه دولت مصدق شد. کودتایی که در ۲۵ مرداد شکست خورد، اما بلافاصله در کودتای دوم در ۲۸ مرداد، مصدق را سرنگون کرد. کودتایی که ۶۰ سال بعد در ۲۸ مرداد ۹۲، آمریکا اسناد همکاری در آن را منتشر و آن را بخشی از سیاست خارجی خود اعلام کرد و البته وزیر خارجه آمریکا در دولت کلینتون از این دخالت آشکار در امور داخلی ایران رسما عذرخواهی کرد.
هنوز سرخوردگی و ناراحتی ناشی از کودتا، در میان مردم ایران فروکش نکرده بود که دوباره سایه سرد و خونین آمریکا و بریتانیا بر ایران احساس شد. ۱۶ آذر ۱۳۳۲ مصادف بود با بازدید ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا از ایران و البته از سرگیری روابط با بریتانیا که پس از ملی شدن صنعت نفت قطع شده بود. به همین مناسبت در دانشگاه تهران، اعتراضاتی صورت گرفت که منجر به درگیری با نیروهای امنیتی شد و در نهایت به کشته شدن سه دانشجو انجامید. روزی که به روز دانشجو تغییر نام یافت، به طور غیرمستقیم ذاتی ضد آمریکایی دارد!
اتفاقات قبل از انقلاب اسلامی ایران، مخالفت مردم با شاه و همراهی و نزدیکی دولت آمریکا با محمدرضا پهلوی، سیطره آمریکا بر سیاست ایران، لایحه کاپیتولاسیون و واکنش حوزه علمیه قم به آن، همگی زمینه ساز بروز یک نوع رفتار ضد آمریکایی در بین ایرانیان شدند. رفتاری که در قالب شعار «مرگ بر آمریکا» در میان مردم نمود پیدا می کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی، روابط ایران با آمریکا دستخوش تغییرات گسترده شد و آمریکا نقش متحد اصلی ایران را از دست داد.
فقط کافی بود تا بخشی از سخنان امام خمینی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ معطوف به آمریکا باشد: «من دولت تعیین می کنم، من به پشتیبانی این ملت دولت تعیین می کنم، من به واسطه اینکه ملت مرا قبول دارد. این آقا که خودش هم خودش را قبول ندارد، رفقایش هم قبولش ندارند، ملت هم قبولش ندارد،ارتش هم قبولش ندارد، فقط آمریکا از این پشتیبانی کرده و فرستاده به ارتش دستور داده که از او پشتیبانی بکنید، انگلیس هم از این پشتیبانی کرده و گفته است که باید از این پشتیبانی بکنید. یک نفر آدمی که نه ملت قبولش دارد، نه هیچ یک از طبقات ملت از هر جا بگویید قبولش ندارند، بله چند تا از اشرار را دارند که می آورند توی خیابان ها، از خودشان هست این اشرار، فریاد هم می کنند، از این حرف ها هم می زنند لکن ملت این است، این ملت است (اشاره به حضار).»
اما هنوز مانده تا خوب، رشته روابط دو کشور گسسته شود و شعار مرگ بر آمریکا (که میزان سر داده شدنش، قابل قیاس با انگلیس و روسیه نیست!) به مراسم عبادی - سیاسی روزهای جمعه برسد. ۱۰ ما؛ تنها ۱۰ ماه زمان کافی بود تا سفارت آمریکا در تهران که از آن به لانه ای برای جاسوسی یاد می شد، اشغال شود و ۶۶ دیپلمات حاضر در آن به گروگان گرفته شوند تا روابط سیاسی بین دو کشور قطع شود.
اسناد جاسوسی که از سفارت کشف می شد، صداها هم برای فریاد کردن مرگ بر آمریکا بیشتر به گلو می افتاد. دیگر دستور کار اصلی مرحوم محمود مرتضایی فر (کسی که به دلیل هدایت شعارها، به وزیر شعار مشهور بود) مشخص بود: «بلندبگو: مرگ بر آمریکا».
اما این پایان قصه نبود. آمریکا که از او به عنوان شیطان بزرگ یاد می شد، در جریان جنگ تحمیلی نیز به طور تمام قد پشت صدام ایستاده بود و از حامیان او به شمار می رفت؛ حمایتی که بعضا از پوسته بیرون آمد و با جنگ نفتکش ها در خلیج فارس، به نبرد متقابل با ایران تبدیل شد. همچنین هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری ایران در سال ۶۷ از سوی ناو آمریکایی یو اس اس وینسنس، آتش اختلافات دو کشور را شعله ورتر کرد تا به موازات کمرنگ تر شدن شعار ضد انگلستان و روسیه، آرام آرام این شعار به نوعی به یکی از اصول سیاست خارجه ایران مبدل شود؛ سیاستی که خود را بر در و دیوار شهر نشان می داد. هر ساختمان تازه از دست درآمده ای که یک طرف آنرو به خیابان بود، با طرح های ضد آمریکایی نقاشی می شد. به مناسبت های مختلف از جمله ۱۳ آبان، پرچم کشور آمریکا آتش زده می شد و بیلبوردها، بنرها و پوسترهایی با موضوعات ضد آمریکایی چاپ می شد. «مرگ بر آمریکا» اما فقط در عالم جلوه های بصری نماند و راه خود را به دنیای موسیقی هم باز کرد!
سرود مشهور «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو ...» که پس از پیروزی تیم ملی فوتبال ایران مقابل آمریکا در جام جهانی ۹۸ فرانسه از تلویزیون پخش شد نیز یکی از جلوه های شنیداری این شعار معروف است ... این سرود از قبل ساخته شده و پخش می شد و البته پس از فوتبال هم پخش شد.
حالا اما بنا به مقتضیات زمانی و مصلحت کشور، بحث های تازه ای در گرفته است. تحریم های اقتصادی علیه کشور، گره خوردن مسئله هسته ای ایران در پا گرفتن این تصمیم بی تاثیر نبوده است. ملت آمریکا همنانی است که بوده و به ظاهر عنادی هم با ملت ایران ندارد اما دیگر سوی ماجرا که همواره مسئله ساز بوده، دولت آمریکاست که این روزها به نظر می رسد به این نتیجه رسیده نمی تواند با زبان زور و تهدید با ایران سخن بگوید.
شاید همین فهم جدید سران آمریکایی از جایگاه ایران است که بزرگانسپهر سیاسیت ایران را به سمت مذاکره - با احتیاط - با آمریکا سوق داده است. مسئله ای که البته با قدم های مشابه از سوی آمریکایی ها نیز همراه بوده. در این میان به نظر می رسد ترک شعار سی و اندی ساله برای برخی دشوار باشد؛ تا جایی که ناگهان بدون هماهنگی هیچ یک از نهادهای مسئول و پس از آنکه در سیاست ایران بر پاشنه بهبود رابطه با غرب و آمریکا می چرخد، سطح شهر پر می شود از بیلبوردهایی تحت عنوان «صداقت آمریکایی»! بیلبوردهایی که ایران را تنها طعمه ای برای آمریکایی ها می داند که می خواهند از طریق مذاکره، به آ« برسند.
اگرچه بیلبوردها به سرعت جمع آوری می شوند اما هر روز از اطراف و اکناف صدایی بلند می شود؛ مرگ بر آمریکا باید باشد، مرگ بر آمریکا نباید باشد؟ دولت به عنوان متوالی رسمی سیاست خارجی کشور، وارد ارزیابی بحث مذاکره مستقیم با آمریکا شده است. مشابه بسیاری از شعارها از جمله مرگ بر روسیه، آلمان و انگلیس که به مرور زمان و بر حسب شرایط حذف شدند به نظر می رسد حذف شعاری که بیش از نیم قرن با تار و پود سیاست این ملت عجیبن شده نیازمند بحث و تحلیل بیشتر است و باید اجازه داد در فضایی آرام و منطقی و بدون اتهام زنی متقابل موافقان و مخالفان آن به بیان دیدگاه های خود بپردازند تا به نتیجه ای معقول و منطقی دست یافت.
اینک یک «تلفن تاریخی» این شعار را دستخوش تلاطم های جدید ساخته است. گروهی برآنند باید در شرایط جدید این شعار را کنار گذاشت و گروهی برآنند این شعار هرگز نباید از ادبیات سیاسی این جامعه زدوده شود. این گزارش نگاهی گذرا دارد به این شعار تاریخی.
ما ایرانی ها پیوند تنگاتنگی با شعار داریم. در هر کاری، اصلا اگر شعار نداشته باشیم، روزمان انگار روز نمی شود. همین زندگی روزمره را که بخواهیم در نظر بگیریم، هر کداممان n بار روز شنبه داشته ایم که از آن روز، خواسته ایم کاری را انجام بدهیم و البته این فقط یک شعار بوده! حالا از ما، مردمی که نافمان را با سر دادن شعار بریده اند، خیلی بعید است که در سیاستمان (آن هم از نوع خارجی اش) شعار نداشته باشیم.
پر واضح است که شعار داریم و خوب هم داریم؛ «مرگ بر آمریکا» شعار اول این سال های کشورمان بوده. شعاری که به همراه مرگ بر چند کشور دیگر از جمله انگلستان، روسیه، رژیم صهیونیستی به جهانیان عرضه می شده! حالا اما این شعار انگار در حال کمرنگ شدن است. در این گزارش نگاهی انداخته ایم به سیر تبدیل عبارت «مرگ بر آمریکا» به شعار اول کشور.
اولین جرقه های ماجرا از ۶۰ سال پیزش بود، زمانی که نخست وزیر قانونی کشور، طی دو کودتا سرنگون شد. سال ۱۳۳۲، سال خوبی برای ایرانی ها نبود. آن سال ها، شاه مخلوع ایران بعد از جنگ جهانی دوم، دوست تازه ای پیدا کرده بود که در لباس میش، گرگی می کرد!
آمریکا که در ابتدا به علت منفعت کم نفت ایران برای او، از طرفداران محمد مصدق و نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران بود، کمی بعد به تحریک انگلیس ها و ترس از خطر کمونیسم روس ها، از پایه گذاران اصلی کودتا علیه دولت مصدق شد. کودتایی که در ۲۵ مرداد شکست خورد، اما بلافاصله در کودتای دوم در ۲۸ مرداد، مصدق را سرنگون کرد. کودتایی که ۶۰ سال بعد در ۲۸ مرداد ۹۲، آمریکا اسناد همکاری در آن را منتشر و آن را بخشی از سیاست خارجی خود اعلام کرد و البته وزیر خارجه آمریکا در دولت کلینتون از این دخالت آشکار در امور داخلی ایران رسما عذرخواهی کرد.
هنوز سرخوردگی و ناراحتی ناشی از کودتا، در میان مردم ایران فروکش نکرده بود که دوباره سایه سرد و خونین آمریکا و بریتانیا بر ایران احساس شد. ۱۶ آذر ۱۳۳۲ مصادف بود با بازدید ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا از ایران و البته از سرگیری روابط با بریتانیا که پس از ملی شدن صنعت نفت قطع شده بود. به همین مناسبت در دانشگاه تهران، اعتراضاتی صورت گرفت که منجر به درگیری با نیروهای امنیتی شد و در نهایت به کشته شدن سه دانشجو انجامید. روزی که به روز دانشجو تغییر نام یافت، به طور غیرمستقیم ذاتی ضد آمریکایی دارد!
اتفاقات قبل از انقلاب اسلامی ایران، مخالفت مردم با شاه و همراهی و نزدیکی دولت آمریکا با محمدرضا پهلوی، سیطره آمریکا بر سیاست ایران، لایحه کاپیتولاسیون و واکنش حوزه علمیه قم به آن، همگی زمینه ساز بروز یک نوع رفتار ضد آمریکایی در بین ایرانیان شدند. رفتاری که در قالب شعار «مرگ بر آمریکا» در میان مردم نمود پیدا می کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی، روابط ایران با آمریکا دستخوش تغییرات گسترده شد و آمریکا نقش متحد اصلی ایران را از دست داد.
فقط کافی بود تا بخشی از سخنان امام خمینی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ معطوف به آمریکا باشد: «من دولت تعیین می کنم، من به پشتیبانی این ملت دولت تعیین می کنم، من به واسطه اینکه ملت مرا قبول دارد. این آقا که خودش هم خودش را قبول ندارد، رفقایش هم قبولش ندارند، ملت هم قبولش ندارد،ارتش هم قبولش ندارد، فقط آمریکا از این پشتیبانی کرده و فرستاده به ارتش دستور داده که از او پشتیبانی بکنید، انگلیس هم از این پشتیبانی کرده و گفته است که باید از این پشتیبانی بکنید. یک نفر آدمی که نه ملت قبولش دارد، نه هیچ یک از طبقات ملت از هر جا بگویید قبولش ندارند، بله چند تا از اشرار را دارند که می آورند توی خیابان ها، از خودشان هست این اشرار، فریاد هم می کنند، از این حرف ها هم می زنند لکن ملت این است، این ملت است (اشاره به حضار).»
اما هنوز مانده تا خوب، رشته روابط دو کشور گسسته شود و شعار مرگ بر آمریکا (که میزان سر داده شدنش، قابل قیاس با انگلیس و روسیه نیست!) به مراسم عبادی - سیاسی روزهای جمعه برسد. ۱۰ ما؛ تنها ۱۰ ماه زمان کافی بود تا سفارت آمریکا در تهران که از آن به لانه ای برای جاسوسی یاد می شد، اشغال شود و ۶۶ دیپلمات حاضر در آن به گروگان گرفته شوند تا روابط سیاسی بین دو کشور قطع شود.
اسناد جاسوسی که از سفارت کشف می شد، صداها هم برای فریاد کردن مرگ بر آمریکا بیشتر به گلو می افتاد. دیگر دستور کار اصلی مرحوم محمود مرتضایی فر (کسی که به دلیل هدایت شعارها، به وزیر شعار مشهور بود) مشخص بود: «بلندبگو: مرگ بر آمریکا».
اما این پایان قصه نبود. آمریکا که از او به عنوان شیطان بزرگ یاد می شد، در جریان جنگ تحمیلی نیز به طور تمام قد پشت صدام ایستاده بود و از حامیان او به شمار می رفت؛ حمایتی که بعضا از پوسته بیرون آمد و با جنگ نفتکش ها در خلیج فارس، به نبرد متقابل با ایران تبدیل شد. همچنین هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری ایران در سال ۶۷ از سوی ناو آمریکایی یو اس اس وینسنس، آتش اختلافات دو کشور را شعله ورتر کرد تا به موازات کمرنگ تر شدن شعار ضد انگلستان و روسیه، آرام آرام این شعار به نوعی به یکی از اصول سیاست خارجه ایران مبدل شود؛ سیاستی که خود را بر در و دیوار شهر نشان می داد. هر ساختمان تازه از دست درآمده ای که یک طرف آنرو به خیابان بود، با طرح های ضد آمریکایی نقاشی می شد. به مناسبت های مختلف از جمله ۱۳ آبان، پرچم کشور آمریکا آتش زده می شد و بیلبوردها، بنرها و پوسترهایی با موضوعات ضد آمریکایی چاپ می شد. «مرگ بر آمریکا» اما فقط در عالم جلوه های بصری نماند و راه خود را به دنیای موسیقی هم باز کرد!
سرود مشهور «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو ...» که پس از پیروزی تیم ملی فوتبال ایران مقابل آمریکا در جام جهانی ۹۸ فرانسه از تلویزیون پخش شد نیز یکی از جلوه های شنیداری این شعار معروف است ... این سرود از قبل ساخته شده و پخش می شد و البته پس از فوتبال هم پخش شد.
حالا اما بنا به مقتضیات زمانی و مصلحت کشور، بحث های تازه ای در گرفته است. تحریم های اقتصادی علیه کشور، گره خوردن مسئله هسته ای ایران در پا گرفتن این تصمیم بی تاثیر نبوده است. ملت آمریکا همنانی است که بوده و به ظاهر عنادی هم با ملت ایران ندارد اما دیگر سوی ماجرا که همواره مسئله ساز بوده، دولت آمریکاست که این روزها به نظر می رسد به این نتیجه رسیده نمی تواند با زبان زور و تهدید با ایران سخن بگوید.
شاید همین فهم جدید سران آمریکایی از جایگاه ایران است که بزرگانسپهر سیاسیت ایران را به سمت مذاکره - با احتیاط - با آمریکا سوق داده است. مسئله ای که البته با قدم های مشابه از سوی آمریکایی ها نیز همراه بوده. در این میان به نظر می رسد ترک شعار سی و اندی ساله برای برخی دشوار باشد؛ تا جایی که ناگهان بدون هماهنگی هیچ یک از نهادهای مسئول و پس از آنکه در سیاست ایران بر پاشنه بهبود رابطه با غرب و آمریکا می چرخد، سطح شهر پر می شود از بیلبوردهایی تحت عنوان «صداقت آمریکایی»! بیلبوردهایی که ایران را تنها طعمه ای برای آمریکایی ها می داند که می خواهند از طریق مذاکره، به آ« برسند.
اگرچه بیلبوردها به سرعت جمع آوری می شوند اما هر روز از اطراف و اکناف صدایی بلند می شود؛ مرگ بر آمریکا باید باشد، مرگ بر آمریکا نباید باشد؟ دولت به عنوان متوالی رسمی سیاست خارجی کشور، وارد ارزیابی بحث مذاکره مستقیم با آمریکا شده است. مشابه بسیاری از شعارها از جمله مرگ بر روسیه، آلمان و انگلیس که به مرور زمان و بر حسب شرایط حذف شدند به نظر می رسد حذف شعاری که بیش از نیم قرن با تار و پود سیاست این ملت عجیبن شده نیازمند بحث و تحلیل بیشتر است و باید اجازه داد در فضایی آرام و منطقی و بدون اتهام زنی متقابل موافقان و مخالفان آن به بیان دیدگاه های خود بپردازند تا به نتیجه ای معقول و منطقی دست یافت.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
باشه پدران و پدربزرگهای ما این شعار رو آفریدندو ادامه دادند وبه ما ارث رسید ماهم اونو ادامه میدیم اما در کنارش دلمون میخواد به روسیه هم مرگ برروسیه بگیم چرا؟ چون این روسیه کمونیست سالها پیش به ایران و آذربایجان حمله ها کرده و بسیاری از عزیزان ایرانی و فامیلهای ما روکشته ، ازطرفی کارشکنی های زیادی هم درطول تاریخ طی معاهدات ننگینی برما روا داشته که حق داریم به سردادن این شعار، یا دلمون میخواد مرگ برعربستان بگیم چون دولت عربستان به مقدسات ما شیعیان توهین ها کرده اند، چون بسیاری از حجاج ایرانی رو چندسال پیش درمراسم برائت ازمشرکین به خاک وخون کشید مزارشون هم دربهشت زهراست هرکی خواست می تونه برای فاتحه خوانی و مرگ برگفتن به اونجا سری بزنه ، دوست داریم به چین هم مرگ برچین بگیم چون سالهاست از جمعیت زیادش سواستفاده می کنه و با حقوق کمی که بهشون میده کارهای بزرگی رو انجام میده، کارهایی مثل مشابه سازی بسیاری از محصولات کشورهایی ازجمله خودمون، حتی مهر و تسبیحی هم که ما باهاش عبادت می کنیم اونم ازنوع عبادت اسلامی و از روی خداپرستی توسط چینی هایی ساخته میشه که کمونیست هستند و به خیلی اعتقادات ما عقیده ندارند تازه بعد ازساعت کاریشون هم به مشروب فروشی ها وکافه ها میرن و به سلامتی ایرانیها که باهاشون رفیقند وکلی پول نصیبشون کردن می می خورند ازطرفی بسیاری از محصولات بی کیفیتشون مثل لاستیک و قطعات ماشین باعث وبانی کشته شدن خیلی از عزیزانمون درایران شده، اگه بخوام کشورهای دیگه ای رو هم نام ببرم باید به اندازه یک کتاب مطلب بنویسم که امکان پذیرنیست
«ما ایرانیها پیوند تنگاتنگی با شعار داریم»
اما ای کاش در شعارهایمان شعور رو هم رعایت میکردیم
یه مقاله احساسی و بازی با کلمات قشنگ بود.
آمریکا خیلی سالها قبل از انقلاب هم علیه ما توطئه می کرد و یادمون نمیره دوران پهلوی چه بر سر مردم آورده بود.
آمریکا نه فقط با ما که با همه کشورهای جهان دشمنی داشته و داره. بحث شنود مکالمات رییس جمهورهای جهان را دست کم نگیرید