اوپک؛ اجلاسی برای زورآزمایی بزرگان نفتی

علیرضا سلطانی در خصوص اجلاس اوپک در خبرآنلاین نوشت: اجلاس ۱۷۴ اوپک یکی از مهمترین و حساس ترین نشست های این سازمان در چند دهه اخیر به شمار می آید.

این اجلاس در حالی فردا در وین برگزار می شود که مسائل سیاسی مهمی مانند تحریم های جدید نفتی آمریکا علیه ایران پس از خروج این کشور از برجام ؛ جنگ روانی دولت و رئیس جمهور آمریکا علیه اوپک و همچنین آینده همکاری های کشورهای عضو اوپک و غیراوپک بر آن سایه انداخته است. این شرایط سبب گردیده ، اجلاس ۱۷۴ وزیران نفت عضو اوپک ، عنوان سیاسی ترین و سخت ترین نشست این سازمان در سال های اخیر را با خود به همراه داشته باشد.

از این رو بازار نفت و ناظران سیاسی در جهان در انتظار دیدن نتایج این نشست می باشند. نتایجی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر منافع سیاسی و اقتصادی کشورهای نفتی عضو و غیر عضو اوپک و موقعیت و جایگاه حقوقی و اقتصادی اوپک از یک سو تاثیر گذاشته و از سوی دیگر قدرت مانور آمریکا برای مدیریت بازار نفت، تضعیف اوپک و به دنبال آن تضعیف و توقف همکاری های نفتی اوپک با کشورهای نفتی غیراوپک را در چارچوب سیاست های غیرمتعارف ترامپ مورد سنجش قرار می دهد.

اوپک از اواسط سال ۹۵ ، پس از دوره ای پرفراز و نشیب و در شرایطی که در وضعیت ضعیفی به لحاظ مدیریت بازار نفت قرار داشت ، در نتیجه شکل گیری روحیه همکاری و تعامل میان اعضا و با توافق بر سر عدم افزایش تولید نفت ، بار دیگر حیات تازه ای پیدا کرد و با همراه شدن کشورهای نفتی غیرعضو به ویژه روسیه با توافق اعضای اوپک ، شرایط برای نقش آفرینی اوپک در بازار نفت بیشتر فراهم شد. اعضای اوپک به خصوص ایران و عربستان به عنوان دو بال اوپک علی رغم تشدید اختلافات نفتی در آستانه توافق و همچین تشدید چالش های سیاسی دو کشوردر دو سال اخیر، در قالب اوپک و بازار نفت سیاست های مشترک و واحدی را دنبال کردند و بر خلاف تجربه های گذشته به همکاری و تعهدات خود تا کنون پایبند بودند.

همراهی کشورهای نفتی غیر اوپک با سیاست های اوپک، روند نوینی را در بازار نفت پایه گذاشت به گونه ای که برخی ناظران از احتمال تشکیل سازمان جدیدی با حضور اعضای اوپک و غیراوپک خبر می دادند اما ورای این تحلیل ها آنچه اهمیت داشت تداوم همکاری ها میان کشورهای نفتی علی رغم همه مشکلات موجود میان آنها بود که صرفا مبنایی جز منافع مشترک در بهبود سطح قیمت نفت خام در بازار نداشت. در حال حاضر و از نگاه راهبردی ، حفظ این توافق و همکاری ایجاد شده میان اوپک و غیراوپک ، برای همه کشورهای نفتی عضو و غیرعضو اوپک ، امری پذیرفته شده ، است . از دید این کشورها ، این همکاری در شرایطی سخت و با هزینه ای سنگین شکل گرفته است و تکرار آن در صورت برهم خوردن به راحتی امکان پذیر نیست.

اما در این میان برای برخی کشورها از جمله عربستان سعودی و روسیه ، شرایطی شکل گرفته که آنها را در پارادوکس و وضعیت سخت تصمیم گیری قرار داده است. عربستان در عین اینکه به حفظ توافق و بالابودن قمیت نفت با هدف جبران کسری منابع مالی طرح های سیاسی و اقتصادی خود و همچنین فروش بهینه سهام شرکت آرامکو نیاز دارد در عین حال تعهد سیاسی به آمریکا برای جبران کسری نفت در بازارها در نتیجه کاهش عرضه نفت ایران و ونزوئلا و همچنین نگرانی نسبت به اقتصادی شدن تولید نفت شیل در نتیجه افزایش قیمت نفت، آن را نسبت به تداوم توافق اوپک دچار تردید کرده است. برایند این پارادوکس برای عربستان در آستانه نشست اوپک، ضرورت تجدید نظر در توافق و نه از بین رفتن توافق است. این شرایط برای روسیه نیز قابل تحلیل است. روسها نیز نسبت به توجیه پذیرشدن تولید نفت شیل در امریکا و کانادا و در نتیجه کاهش شدید قیمت نفت در آینده نزدیک نگران هستند و توافق حاضر را در این شرایط نامناسب می بینند.

ایران هم به عنوان یک تولید کننده عمده نفت مانند عربستان و روسیه این نگرانی نسبت به نفت شیل و کاهش شدید قمیت نفت را دارد و مقامات این کشور در گذشته بارها بر ضرورت تثبیت قیمت نفت در محدوده ۶۰ تا ۷۰ دلار تاکید کرده اند اما واقعیت این است که این مساله با توجه به خروج آمریکا از برجام و اعمال سیاست تحریمی این کشور، دیگر در اولویت ایران نمی باشد. توافق کنونی اوپک در شرایط جدید تحریمی ، ابزار مناسبی برای افزایش هزینه های تحریم ایران و بسته شدن دست آمریکا و متحدان نفتی آن مانند عربستان برای اعمال تحریم های نفتی علیه ایران از طریق جایگزینی نفت آن کشور در بازارهای جهانی است. در پرتو این قرارداد کشورهای نفتی اوپک و غیراوپک نمی توانند به راحتی نفت ایران را جایگزین کنند. از این لحاظ ایران به طور قاطع با همراهی کشورهایی مانند عراق ، ونزوئلا ، الجزایز ، لیبی که اهداف خود را دنبال می کنند از تداوم توافق حمایت کرده و مانع از توقف آن می شوند.

ترامپ به مانند دیگر سیاست های تهاجمی خود نسبت به برخی رژیم ها و سازمان های بین المللی ، نسبت به اوپک نیز این رویه را در پیش گرفته و علی رغم بهره ای که از توافق نفتی اوپک و افزایش قیمت نفت می برد ، قصد تضعیف این سازمان و به عبارتی کنترل آن دارد تا سیاست های نفتی و جهانی خود را با هزینه کمتر و با منفعت بیشتر دنبال کند. ترامپ در حالی که در کوتاه مدت از توافق اوپک برای توجیه پذیر شدن تولید نفت شیل آمریکا با افزایش قیمت نفت ، سود می برد اما در میانمدت و بلند مدت از همکاری شکل گرفته میان اوپک و کشورهای نفتی غیراوپک نگران است و قصد دارد این اتحاد را برهم زند. ضمن اینکه توافق نفتی ۲۰۱۶ اوپک، قدرت مانور آمریکا علیه ایران در ماجرای تحریم ها را نیز کاهش می دهد.

با توجه به شرایط گفته شده و با توجه به اینکه توقف توافق نفتی اوپک ، نیازمند رای همه اعضای اوپک است ، لغو این توافق به دلیل وتوی کشورهایی مانند ایران و عراق و ونزوئلا در اجلاس فردا ، ضعیف به نظر می رسد هرچند جداشدن کشورهایی مانند روسیه و دیگر کشورهای نفتی غیراوپک از این توافق غیرمحتمل نیست که این می تواند اساس و بنیاد توافق را برهم بزند و زمینه را برای لغو ان در اجلاس بعدی فراهم سازد. احتمال دیگر در این زمینه ، توافق بر سر بررسی این توافق در اجلاس بعدی و همچنین افزایش سقف تولید اوپک بدون ورود به تعیین سهیمه تولید کشورهای عضو است. به هرحال اجلاس ۱۷۴، میدان جدیدی برای قدرت دیپلماسی نفتی و سیاسی ایران در شرایط جدید است.