اقدام ترامپ، توهین به وزارت خارجه آمریکاست

خبرآنلاین: مرتضی خوانساری کارشناس مسائل بین المللی در رابطه با تغییر وزیر خارجه امریکا از سوی ترامپ به بررسی تأثیر این موضوع روی برجام پرداخته است.

ترامپ پس از اعلام برکناری تیلرسون به خبرنگاران گفته است: با تیلرسون در موضوعات مختلف از جمله توافق هسته‌ای با ایران اختلاف نظر داشته و دیدگاه‌هایم به پمپئو نزدیک‌تر است. من قصد عقب نشینی و بیرون آمدن از توافق هسته ای را داشتم، اما تیلرسون با من موافق نبود. به نظر من توافق هسته ای به شدت بد بود، اما تیلرسون با نظرم موافق نبود. دربارۀ این موضوع با مرتضی خوانساری کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

آقای خوانساری در ابتدا بفرمایید نظرتان در مورد برکناری تیلرسون از وزارت خارجه آمریکا چیست ؟

ترامپ رئيس جمهور آمريکا تيلرسون را از منصب وزارت خارجه برکنار نکرد، بلکه ترامپ در یک اقدام خارج از عرف سیاسی و غیر حرفه ای دیپلماتیک، رکس تیلرسون را از وزارت خارجه آمریکا اخراج کرد.

اقدام به اخراج آقای تیلرسون، که شخصیت قابل قبولی را از خود در دستگاه هیات حاکمه آمریکا در مقابل بدرفتاری های سیاسی اداری ترامپ ارائه داده بود؛ یک توهین تاریخی به وزارت خارجه آمریکا محسوب می شود؛ و قبل از اینکه درچارچوب اخراج این دیپلمات ارشد آمریکایی بررسی شود، در گام نخست اعتراف آقای ترامپ به شکست برنامه های سیاست خارجی آمریکا طی بیش از یک سال زمامداری او در کاخ سفید است، که خود طراحی کرده بود، اما در قالب سیاست خارجی قابل اجرا نبود.

ترامپ معتقد به اقتصادي کردن سياست خارجي آمریکا بود و اعتقادی به دیپلماسی در پیشبرد اهداف خود نداشت و همان طور که تهديد مي کرد، تلاش داشت با تهدید به افزایش تعرفه ها و عقد قراردادهای بزرگ تجاری به کاهش جهاني سازي روآورد؛ و با ایجاد مناسباتی که اصول آن را تجارت متقابل تعیین می کرد، به تامین منافع آمریکا بپردازد و ماهیت روابط سیاسی و اقتصادی آمریکا را بر محوری استوار کند که تنها منافع حاصل از تجارت خارجی تعیین کننده سطح روابط متقابل باشد.

اما این سیاست با ناکامی مواجه شد و ترامپ برای کسب اعتبار از دست رفته ملزم به تجدیدنظر و بازسازی در سیاست خارجی شد. آقای تیلرسون نه اولین و نه آخرین اخراجی دستگاه هیات حاکمه آمریکا خواهد بود. اینطور که پیش می رود شاید آقای ترامپ در پایان سال دوم ریاست جمهوری اش، مجبور به کناره گیری خود هم شود.

آقای ترامپ با اخراج تیلرسون از یکسو نزد محافل دیپلماتیک و بین الملل وجهه سیاسی آمریکا را بیش از پیش مخدوش کرد، و از سوی دیگر اعتبار و قابلیت های کادر وزارت خارجه آمریکا را زیر سئوال برد.

بنابراین برخورد کارکنان وزارت خارجه با جانشین آقای تیلرسون که قبلا به عنوان رئیس آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا موسوم به "سیا" فعالیت داشت، مانند یک عضو پیوندی است که به عنوان کارگذاری از یک نهاد اطلاعاتی به وزارت خارجه صورت می گیرد و هرگز این عضو پیوندی در وزارت خارجه آمریکا مورد پذیرش واقع نخواهد شد و به عنوان یک درد مزمن باقی خواهد ماند.

حکایت دیگر انتخاب پمپئو از سوی ترامپ به عنوان متصدی وزارت خارجه، این است که دستگاه سیاست خارجی آمریکا پس از شکست دیپلماتیک، قصد دارد با نگاه اطلاعاتی و امنیتی عهده دار سیاست خارجه آمریکا گردد. به عبارتی دیپلماسی می بایست جای خود را با همکاری های اطلاعاتی و امنیتی تغییر دهد و یا با آن همکاری نماید. نتیجه این خواهد شدکه جواهرسازان باید با آهنگران یا همکاری کنند و یا مقابل هم قرارگیرند.

تاثیر برکناری تیلرسون و آمدن پمپئو بر برجام چگونه خواهد بود؟

برکناری وزیر خارجه آمریکا تغییری در وضعیت برجام ایجاد نخواهد کرد. زیرا فرآیند تصمیم گیری در مورد برجام در کنش و واکنش میان رئیس جمهور و کنگره آمریکا رقم خورده است.

البته نظرات مايک پمپئو به ترامپ نزدیکتر از تیلرسون و مخالف توافق برجام است که این میتواند شرایط را پیچده تر کند. اما اگر بخواهیم در مورد پذیرش یا عدم پذیرش برجام از سوی آمریکا سخن بگویم، سرنوشت برجام تا اندازه زیادی به دیدار و مذاکرات ترامپ با رهبر کره شمالی بستگی دارد. اگر مذاکرات آنها به نتیجه قابل رضایت طرفین منجر گردد، ترامپ دلیلی برای حفظ برجام ندارد. زیرا وحشت جامعه بین الملل و کشورهای عضو اتحادیه اروپا این بود که در صورت لغو برجام، معاهدات خلع سلاح و عدم گسترش سلاح های هسته ای آسیب جدی خواهد دید و مسابقه تسلیحات غیر متعارف در جهان آغاز خواهد شد و کره شمالی نیز هرگز آماه مذاکره نمی گردد.

مفروض بگیریم که پمپئو با تجربه و کانال های ارتباطی واطلاعات خود؛ مبتکر، طراح و مجری دیدار روسای جمهوری آمریکا و کره شمالی بوده و اثبات کرده که راه های اطلاعاتی مثمر ثمر تر از دیپلماسی است و توانسته به عنوان تقدیر از سوی ترامپ تصدی وزارت خارجه را بدست آورد.

آینده را چگونه پیش بینی می کنید؟

به هر تقدیر انتخاب پمپئو به عنوان وزیر خارجه احتمالا سبب تقویت سیاست‌های ضد ایرانی دولت آمریکا خواهد شد. اما نباید به پمپئو به ‌عنوان کسی نگاه کرد که وزیر خارجه آمریکا شده است . بلکه باید با این نگاه به او نگریسته شود که او نماینده حاکمیتی است که ۴۰ سال با ایران با پیچیده ترین تحریم ها و فشارهای سیاسی درگیر است و ۴ دهه است که طرفین منافع یکدیگر را به چالش جدی کشیده‌اند و برجام تنها بخشی از این روابط است.