کاخ سردار ماکو در آستانه تخریب...

خبرگزاری ایسنا: داربست‌ها کاخ سردار ماکو در دوره قاجار را محاصره کرده‌اند، داربست‌هایی که بیش از ۱۵ سال است برای بخشیدن جان دوباره به این میراث هنر و معماری اصیل ایرانی نصب شده‌اند اما دریغ از اعتباری که آغازگر این حرکت باشد، می‌ترسم قبل از جان بخشیدن دوباره، این بنا نفس‌های آخرش را هم بکشد و آنچه با دستان هنرمندان ایرانی بیش از یک قرن پیش به زیباترین شکل خلق شده است زیر تلی از خاک مدفون شود.

باغچه‌جوق در جوار دامنه‌های کوه شهر ماکو در آذربایجان‌غربی قرار دارد این باغ بزرگ با وسعت ۱۱ هکتار که ساختمانی مجلل و تاریخی دارد قصر سردار ماکو است. این قصر توسط اقبال‌السلطنه ماکویی از حکام مقتدر اواخر دوره قاجاریه و یکی از سرداران مظفرالدین شاه قاجار در سال ۱۳۲۴-۱۳۱۳ ه.ق بنا شده است، قدمت این ساختمان ۱۳۰ سال و بر اساس اسناد موجود احداث آن ۳۰ سال به طول انجامیده است.

این کاخ باشکوه با زیربنایی حدود ۲۵۰۰ متر مربع در داخل باغ بزرگی با انواع درختان میوه و زینتی و چشمه‌ای که در آن جاری است، قرار دارد. ساختمان این امارت باشکوه به چهار بخش تقسیم شده است.

بخش اول یعنی ورودی ساختمان دارای هشتی نسبتا کوچکی است که روی سقف آن نقاشی بسیار زیبایی حک شده است، نقاشی‌ای که در آن زمان و حتی هم‌اکنون بی‌نظیر است، حصار اندرونی، تراس، باغچه، آب‌نما و نرده‌های چدنی در بخش اول ساختمان جای دارند.

بخش دوم، ساختمان مرکزی و کاخی در دو طبقه با دو پیش‌آمدگی قرینه و سقف‌های شیروانی است، تالار مرتفع، کشیده، آئینه‌کاری و گچبری شده مهم‌ترین قسمت کاخ است که حوضخانه نیز در این قسمت قرار دارد، این بخش دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است و معماری ایرانی و فرنگی بخصوص هنر ساختمانی روسیه در اواخر قرن ۱۹ در این بخش به اوج خود می‌رسد.

در بخش سوم ساختمان، آشپزخانه‌ کاخ از جنس سنگ مرمر قرار دارد.

در بخش چهارم ساختمان‌های گلخانه، حمام، انباری و نگهبانی قرار دارد که به دلیل عدم توجه به صورت نیمه مخروبه درآمده است.

نقاشی‌های رنگ روغن بسیار زیبا، گچبری‌ها،‌ آئینه‌کاری‌ها تالار حوضخانه، طاق‌نماهای تزئینی، ارسی‌ها - منبت‌کاری با شیشه‌های رنگی -، کاغذ دیواری‌های گران‌قیمت که برخی از مخمل و دارای گل و بوته‌های زیباست، پرده‌های اشرافی و گل‌های طبیعی خشک شده که درون قاب‌های شیشه‌ای روی دیوارهای کاخ به نمایش گذاشته شده است هنوز رنگ طبیعی خود را از دست نداده‌اند؛ اما متاسفانه این معماری مورد بی‌توجهی مسئولان قرار گرفته و به دست فراموشی سپرده شده است. بخش‌هایی از سقف این قصر باشکوه بر اثر بارندگی فروریخته و دیوار‌های گچی و آینه‌کاری آن در حال تخریب است، متاسفانه وضعیت این ساختمان به گونه‌ای است که زلزله‌ای با کمترین ریشتر آن را با خاک یکسان می‌کند.

تعدادی از بازدیدکنندگان به محض عبور از هشتی اول و تماشای نقاشی بسیار زیبا در سقف ورودی به وجد آمده بودند و این کاخ زیبا را با کاخ سعدآباد مقایسه می‌کردند، آنها که از دیدن این همه هنر شگفت‌زده شده بودند از بی‌مهری‌هایی که نسبت به این امارت شده احساس ناراحتی می‌کردند.

یکی از گردشگران که بازدید خود را به پایان رسانده بود ضمن ابراز نگرانی از وضعیت کنونی کاخ باغچه‌جوق، با بیان این‌که از ارومیه برای بازدید این کاخ آمده‌اند، به خبرنگار ایسنا گفت: آخرین بازدیدم از این امارت حدود ۵ سال پیش بود که آن زمان هم وضعیت بهتر از امروز نبود. بعضی از چیزها هنوز تغییر نکرده، مانند اتاقی که آن زمان هم بسته بود و روی آن با فونت درشت نوشته شده بود «در دست مرمت» و یا داربست‌هایی که آن‌قدر حضورشان در اینجا طولانی شده که آدم فکر می‌کند اینها هم جزئی از بنا هستند اما بعضی چیزها هم تغییر کرده مثل تخریب دیوارها، سقف، آئینه‌کاری‌ها، نقاشی‌ها و وسایل زینتی و ...

وی افزود: واضح است که در این ۵ سال هیچ اقدامی صورت نگرفته است، البته در بخش‌هایی از این ساختمان مرمت‌ها‌ی غیرکارشناسانه و حتی مخرب صورت گرفته است که گفته‌ شود کاری انجام شده است! اما با این‌گونه اقدامات غیراصولی و عجولانه نمی‌شود کاری انجام داد و این کارها تنها پاک کردن صورت مسئله است؛ اما اگر صورت مسئله پاک شود دیگر اثری از این همه هنر و معماری ایرانی نمی‌ماند.

این گردشگر ادامه داد: اگر شما به کشور ترکیه که تنها حدود ۲۰ کیلومتر از اینجا فاصله دارد سفر کنید خواهید دید که این کشور از مکان‌هایی که شاید اصلا سابقه فرهنگی و تاریخی هم ندارد چگونه در راستای جذب توریست و گردشگر استفاده می‌کند، آنها حتی کمترین و کوچکترین مکان‌ها را تبدیل به قطب گردشگری می‌کنند.

این امر موجب رونق گردشگری، ورود ارز و ایجاد اشتغال برای مردم این کشور شده است اما در ایران مکانی مانند کاخ موزه باغچه جوق با این همه هنر، معماری، قدمت و زیبایی در شهر ماکو غریب است؛ اگرچه وجود چنین مکان‌ایی مانند شناسنامه معرف هنر و معماری اصیل ایرانی است.

در ادامه این گزارش خبرنگار ایسنا برای پیگیری‌ این وضعیت به سراغ مسئولان این کاخ موزه رفت اما آنها به دلیل هماهنگ نبودن با مقامات بالاتر از مصاحبه خودداری کردند.

مسئولان عزیز اگر به داد این مجموعه تاریخی نرسید در آینده‌ای نزدیک صدای فروریختنش گوش جانتان را آزرده می‌کند. کاش به جای این‌که دستور دهیم لباس بر تن مجسمه‌های این کاخ کنند قدری به فکر پوشاندن ترک‌های آن باشیم.