فردوسی در تب و تاب فعالیت دلالان ارز

روزنامه قانون نوشت: بازار جذاب ارز در اين روزهاي پاياني سال بازار پرحاشيه‌تر شده است. در هفته‌هاي ‌گذشته صف‌هاي طولاني خيابان فردوسي خبرساز شد، صف‌هايي كه خريداران ارز ساعت‌ها در آن منتظر ماندند. حتي هنوز هم صف‌هاي طولاني خيابان فردوسي ادامه دارد، صرافان روي شيشه مغازه خود چسبانده‌اند: «اكنون دلار و يورو نداريم». جلوي بانك ملت حسابي شلوغ شده است.

البته اين شلوغي‌ها از ميدان فردوسي تا انتهاي خيابان فردوسي ادامه داشت. شهروندان كشورهاي ديگر و توريست‌ها نيز در اين صف ها به چشم مي‌خورند. به يكي از صرافي‌ها نزديك مي‌‎شوم و از فردي كه صف‌ها را اداره مي‌كند، مي‌پرسم دليل اين شلوغي‌ها چيست، مي‌گويد: دلار در بازار وجود ندارد، مردم سرگردان شده‌اند و حدود دو هفته همين وضعيت بر بازار حاكم است. بسياري افراد مسافرند و براي ايام عيد احتياج به دلار دارند. سرش را تكان مي‌دهد و مي‌گويد حالا شهروندان ايراني هيچ، با اين وضعيت آبروي ما جلوي توريست‌هايي كه از شهرهاي ديگر به ايران آمده‌اند، مي‌رود.

از دو روز گذشته، ابلاغيه‌اي از سوي بانك مركزي آمده است و ارز تنها با داشتن ويزا و ساير مدارك(كارت ملي،‌ پاسپورت، ‌بليت و عوارض خروج از كشور) فروخته مي‌شود. سخت تر كردن شرايط خريد دلار به دليل به هم ريختگي بازار و دلال بازي‌ها توسط بانك مركزي اعمال شد. براساس ديده‌ها و شنيده‌ها در گزارش ميداني «قانون» از بازار ارز، روز گذشته خريد و فروش دلار و يورو را تعطيل كردند و صرافی‌های دلار و یورو نمی‌فروختند یا اگر هم فروش داشتند، با نرخ آزاد می‌فروختند. به اين ترتيب بازار ارز دچار تشنج شده و كمبود دلار و يورو در بازار مشخص است. علت صف‌هاي طولاني را برخي‌ها محدودیت در فروش دلار و یورو دانسته‌اند که فقط به چند صرافی محدود شده بود.

حال و هواي اين روزهاي بازار ارز

در هفته‌هاي گذشته برخي دلالان بازداشت و برخي صرافي‌ها بسته شدند. پس از اين اتفاقات اگرچه انتظار مي‌رفت كه دلالان خيابان فردوسي پراكنده و كاهش پيدا كنند اما اين پيش بيني‌ها ناكام ماند. البته در ابتدا اندكي از ميزان دلالان كاسته شد اما پس از چند روز جمع به هم‌ريخته دلالان ارز در خيابان فردوسي به شكل صف‌هاي طولاني درآمد. بنابراين با برخي اقدامات هنوز از جمعيت دلالان فردوسي كاسته نشده است و به قول يكي از راننده‌هاي تاكسي، دلالان فقط محل‌شان جابه‌جا شده اما تعدادشان كاهش نيافته است. برخوردها تنها آرايش بازار دلالان را به شكل منظمي تغيير داد. به اين ترتيب هفته گذشته بازار ارز شرایط خاصی را تجربه کرد و دلار و یورو که در بیشتر صرافی‌ها با محدودیت عرضه مواجه بود با چند نرخ در بازار مشاهده شد. اين اتفاقي بود كه در روزهاي آخر سال ۹۶ به دلال‌بازی‌ها دامن زد. به گفته يكي از صرافي‌ها، چند روز پيش تعدادي اتوبوس از شهرهاي مختلف آمدند و با كارت ملي از آن‌ها دلار خريدند و بازگشتند. اين افراد به شهر خود بازمي‌گردند و دلار را با قيمت بالاتري مي‌فروشند.

از او مي‌پرسم اين كارنيزبه نوعي دلالي است، مي‌گويد:‌ بله اين هم يك مدل دلالي است. به اعتقاد او بانك مركزي بايد بازار داخلي را متعادل سازد تا مردم به سختي نيفتند و نوسانات ارز ولع دلالان را بيش از پيش نكند. دولت بايد دلار وارد كرده و با كاميون آن را از كشور خارج نكند. بانك مركزي وظيفه دارد در اين وضعيت دلار را به بازار تزريق كند تا جلوي دلال‌بازي‌ها گرفته شود. مردم در اين ايام از سال كه به روزهاي پاياني نزديك مي‌شويم، براي مسافرت‌هاي خارجي خود نياز به دلار دارند و هر روز بايد ساعت‌ها در صف بمانند.

مسافران بيش از دلالان

به نظر شما چند درصد افراد داخل صف دلال و چند درصد خريدار واقعي و مسافرند، اين سوال را از يكي از صرافي‌ها كه مقابل آن صف طولاني كشيده بودندپرسيدم، ‌او گفت: بيشتر افراد داخل صف مسافرند. او جلو رفت و از هر كدام از آن‌ها پرسيد كه از كجا آمده‌ايد،‌ كرج،‌ اصفهان و تهران... بنابراين با نگاه به افرادي كه داخل صف ايستاده بودند، مي‌شد فهميد كه بسياري آن‌ها مسافرند. به گفته برخي صرافي‌ها نيز تعداد مسافران بيش از دلالان است.

از يكي از افراد داخل صف طولاني ارز پرسيدم شما مسافر هستيد؟ گفت: بله و مسافران بسياري در صف‌ها مي‌بينيد كه گرفتار اين شرايط شده‌اند.

از او پرسيدم هر سال وضعيت به همين شكل است، گفت: امسال آمدم اما هر سال خيابان فردوسي در آستانه عيد و سفرهاي نوروزي همين وضعيت را دارد و هيچ اقدامي براي بهبود اين شرايط صورت نمي‌گيرد.

سود بالاي دلالان از بي‌خوابي و انتظار

يكي از شهروندان كه هر روز اين مسير را طي مي‌كرد تا به محل كارش برسد، مي‌گويد:‌ ۱۵ روزی است که وقتی شش و نیم صبح از خیابان منوچهری برای رفتن به محل کار عبور می‌کنم، جمعیت ‌بسياری را می‌بینم که کنار دیوار صرافی‌ها صف کشیده‌اند. چند روز پيش که هواکمی سردتر بود، صفی از خودروهای سواری گاهي پلاک شهرستان، سمت چپ خیابان پارک بوده و افرادی داخل خودرو خوابیده بودند. بعد از ظهرها کنار صرافی بانک ملی و شعبه‌ ارزی بانک ملت و صرافی‌های مجتمع تجاری فردوسی که روبه‌روی دوساختمان ذکر شده در بالا قرار دارند، صفی طویل از مردان و زنان دیده می‌شود. يكي از افرادي كه در داخل صف ايستاده بود، مي‌گفت: ما چهارصبح به اینجا مي‌آييم، بعضي‌ها از شب مي‌آيند و داخل ماشین می‌خوابند، خيلي‌ها هم با چند نفر از اعضای خانواده مي‌آيند. با کارت ملی به هر نفر دو هزاردلار مي‌دهند، بعد از آن دلال‌ها کارت يك صرافی را مي‌دهند و دلارها را از ما خريداري مي‌كنند و به ازای هردلار ۳۰۰تومان اضافه برمی‌دارند. وقتي از او مي‌پرسم آيا اين پول، ارزش این همه بی خوابی و صف را دارد يا خير؟ مي‌گويد: دارد. همین دیروز تا ساعت یک بعدازظهر که از اینجا رفتم ۵۵۰ هزار تومان سود کردم.

معضلي كه دغدغه مسئولان نيست

سوالي كه در اين ميان مطرح مي‌شود، اين است كه تا چه زماني دلالان اين‌قدر آزاد و آسوده به فعاليت خود ادامه مي‌دهند؟ و صف‌هاي طولاني پياده‌روهاي خيابان فردوسي چه زماني به آخر خواهد رسيد؟ اين وضعیت تا چه زماني ادامه پیدا خواهد كرد؟ و تیم اقتصادی دولت چه تصميم اساسي براي آن گرفته است؟ به اعتقاد كارشناسان برخورد با دلالان و بازداشت كردن آن‌ها دردي را دوا نخواهد كرد و بازداشت جمشید بسم‌ا... راه حل آشفتگي بازار ارز نيست. اين مشكلات را بايد به شكل ريشه‌اي و اساسي حل كرد.

حضور يك مسئول سابق

در ميان اين گفت‌وگو و صحبت‌ها با صرافان و مردم متوجه حضور علي عسگري، معاون وزير اقتصاد و دارايي سابق و رييس سازمان امورمالياتي شدم. به سمت او رفتم و دليل حضورش را در بازار ارز پرسيدم، او گفت: آمدم سري به بازار بزنم و از وضعيت آن جويا شوم. از او در خصوص وضعيت و شلوغي بازار پرسيدم، اوگفت: اعلام مدارك براي فروش دلار راه درستي براي كنترل بازار نيست. اين اتفاق تقاضاي كاذب در بازار ايجاد كرده است،‌ بسياري افرادي كه اكنون اينجا حضور دارند، مسافر نيستند. اگرچه اعلام كردند كه تنها با مدارك به افراد ارز تعلق مي‌گيرد اما هيچ سفارتي ‌پنج روزه به كسي ويزا نمي‌دهد و كساني كه از قبل مقدمه چيني كردند، براي دلالي اين كار را انجام دادند. اكنون در بازار محدوديت دلار وجود دارد. در حال حاضر كاري نمي‌توان انجام داد. او در پاسخ به پرسش ديگري مبني بر اينكه دولت و بانك مركزي براي بهبود اين وضعيت چه سياست‌هايي را بايد دنبال كنند، گفت:‌ نبايد كاري كنند كه ارز يك شبه گران شود. ارز را بايد در طول سال مديريت كرد تا به اين وضعيت دچار نشود. بازي با ارز راه درستي نيست و نتيجه آن اين اتفاقاتي مي‌شود كه امروز در بازار ارز مي‌بينيم. زماني كه برنامه‌ريزي صورت نگيرد، (در برخي ايام سال مانند اين روزها كه نياز به دلار افزايش پيدا مي‌كند) به همين شكل مردم مجبورند در صف‌هاي طولاني منتظر بمانند. اين‌ اشكالات و معضلات يكي دو سال نيست كه اتفاق مي‌افتد، هر سال اين اتفاقات تكرار مي‌شود و در واقع مردم متضرر مي‌شوند.

بستن صرافی‌ها، بازار ارز را كنترل نمي‌كند

مجیدرضا حریری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران نيز در انتقاد به اين وضعيت گفته است: ارز به جای بانک‌ها در صرافی‌ها جابه‌جا می‌شود، بدون اینکه هیچ‌گونه کنترل و نظارتی بر این اقدامات صورت گیرد. بازداشت کردن یک عده دلال و بستن برخی صرافی‌ها و گرفتن امثال جمشید بسم‌ا... چاره کنترل نابسامان ارز نیست بلکه راه نجات ما از این چرخه معیوب، شفاف شدن نقل و انتقالات ریالی و ارزی در شبکه بانکی است. ما نفت را با دلار به دنیا می‌فروشیم اما دریافتی ما از کشورهای مختلف دلار نیست و می‌تواند براساس ارزهای دیگر باشد. ممکن است در مواردی برای تبدیل ارز به ارزی دیگر ناچار باشیم که هزینه تبدیل پرداخت کنیم اما این مساله عمومی نیست.

واقعیت ها را به مردم بگویيم

باید با مردم با صداقت رفتار کرد. حرف زدن با مردم و گفتن واقعیت‌ها می‌تواند جلوی التهابات ارزی و جو روانی ایجاد شده را بگيرد. دولت‌های مختلف هر از گاهی برای کنترل بازار ارز این کار را کرده‌اند، به زوری که چندی پیش به هر فرد متقاضی ‌پنج هزار دلار و اکنون یک‌هزار دلار فروخته می‌شود؛ در حالی که سوال اینجاست که اگر کمبود منابع ارزی وجود دارد، چرا اقدام درستي صورت نمي‌گيرد؟ يكي از صرافي‌ها مي‌گويد ما هزار دلار مي‌توانيم به مسافران هوايي و ۵۰۰ دلار به مسافران زميني بفروشيم. اما صرافي بانك ملت سه هزار دلار مي‌فروشد، به همين ‌دليل مقابل اين بانك جمعيت بسياري در صف ايستاده‌اند. به گفته او، نمايندگان بانك مركزي ‌نيز براي نظارت بر اين وضعيت در بازار و صرافي‌ها حضور دارند و اجازه نمي‌دهند غير از مسافران افراد ديگر اقدام به خريد ارز كنند.

اقتصاد شفاف

به گفته كارشناسان در مقاطع مختلف از جمله سال‌های ۸۹ و ۹۰ نيز این قبیل اقدامات صورت گرفته است؛ به‌گونه‌اي كه این اقدامات موجب افزایش قیمت دلار از یک‌هزار تومان به بیش از سه هزار تومان شد. به اعتقاد آن‌ها هیچ راهی برای اقتصاد ما نیست، مگر اینکه اقتصاد شفاف، آزاد و رقابتی شود. باید جلوی خروج ارز غیرقانونی از کشور گرفته شود. همين حالا كه اين گزارش را مي‌خوانيد، در خیابان فردوسی میلیون‌ها دلار ارز به واسطه مردم از صرافی‌ها بدون اینکه کسی متوجه شود، از کشور خارج می‌شود که این امر نشان می‌دهد به بهانه تحریم‌ها، نظارت و شفافیت را از مبادلات ارزی برداشته‌ایم.

ارز چند نرخي

در هفته گذشته به طور مشخص دلار و یورو، دو نرخ در بازار آزاد داشت؛ نخست، نرخی که روی تابلو اعلان قیمت‌ها درج شده‌بود که حدود ۴۴۶۰ تا ۴۴۷۰ تومان در طول هفته نوسان داشت و دیگری، دلار آزاد با نرخ ۴۷۰۰ تا ۴۸۰۰ تومان بود که در واقع با این قیمت در اختیار متقاضیان قرار گرفت.اگر ملاک را نرخ دلار بانکی در نظر بگیریم، دلار هفته با ثباتی داشت و تنها ۱۰ تا ۱۵ تومان در طول هفته در نوسان بود. اما دلار آزاد، نوسان بیشتری داشت و حدود ۱۰۰ تومان در همین بازه زمانی در تغییر بود. افرادی که برای خرید دلار و یورو در صف می‌ایستادند، به دو دسته تقسیم می‌شدند؛ عده‌ای مسافر بودند و برای تهیه ارز مجبور شدند در صف‌های طولانی منتظر بمانند و عده‌ای دیگر، کسانی بودن که برای کسب سود و خرید ارز با قیمت ارزان‌تر و فروش آن با قیمت بالاتر در صف‌ها حضور داشتند. همچنین در هفته گذشته وضعیت یورو مانند دلار بود و با دو نرخ در بازار مشاهده شد. یورو روی تابلو اعلان قیمت‌ صرافی‌ها حدود ۵۴۰۰ تومان درج شد اما قیمت واقعی و آزاد آن حدود ۵۹۰۰ تومان بود.

انتقاد از بانك مركزي

بررسی بازار ارز، حاکی از آن است که در دو هفته گذشته در میدان فردوسی تهران و مرکز تجارت جهانی فردوسی فقط دو صرافی زیرمجموعه بانک‌ها دلار داشتند و عرضه می‌کردند که آن‌ها نيز آن‌قدر با صف‌های طولانی و ازدحام مردم و دلالان مواجه بودند که ماموران نیروی انتظامی به این مساله ورود کرده تا به این وضعیت سامان دهند که البته با برخورد و بازداشت‌هایی همراه شد. در این شرایط ماموران نیروی انتظامی به صورت مستقیم و غیرمستقیم، مسئولان دو صرافی زیرمجموعه بانک را مجبور می‌کردند که برای لحظاتی نيز که شده، تعطیلی خود را اعلام کنند تا صفوف متقاضیان خلوت‌تر شود و بتوانند به خیابان و پیاده‌روی میدان فردوسی نظم بیشتری بدهند.

صرافان مي‌گويند بانک مرکزی به ما دلار نمی‌فروشد. تنها دو صرافی در میدان فردوسی تهران ارز بانکی داشتند که آن‌ها نيز با صف‌های طولانی و تنش‌های بسیاری در خرید و فروش همراه بودند. در بازار ارز، صرافی‌ها از این مساله گله‌مند بودند که چرا بانک مرکزی به آن‌ها ارز به ویژه دلار واگذار نکرده و بازار ارز را به چند صرافی زیرمجموعه خود سپرده است؟ به گفته آن‌ها مشخص نیست، چرا بانک مرکزی دلار را به شكل انحصاري در اختیار چند صرافی زیرمجموعه خود قرار داده است و به ما دلار نمی‌دهد؟ این اتفاق فقط باعث آشفتگی بیشتر بازار می‌شود و به نوسانات و گرانی آن دامن می‌زند.