خرید کلاه ایمنی و کتاب به جای حبس در زندان

روزنامه قانون - محمدرضا حیدری: احکام جایگزین حبس، یکی از راهکارهای مفید و مهمی است که در چند سال گذشته توسط قضات صادر می شود و تاثیر این نوع مجازات ها بسیار بهتر و موثرتر از مجازات حبس بوده است. کاشت نهال، کتابخوانی و خرید کتاب، مشارکت در کارهای عام المنفعه، سرکشی به پدران و مادران سالخورده در مراکز نگهداری سالمندان و خدمت به آن‌ها، خرید کلاه ایمنی برای جلوگیری از مرگ و میر موتورسواران از جمله مجازات های جایگزین حبس بود که دردو سال گذشته توسط قضات دادگاه های سراسر کشور صادر شد و نتیجه آن نیز بسیار مثبت بوده است.

نگاهی به دو حکم جایگزین حبس که توسط قضات دادگاه های شهرستان فسا و گنبد کاووس صادر شد و توانست علاوه بر متنبه کردن فرد خاطی آثار مثبتی نیز برجای بگذارد، اهمیت صدور احکام جایگزین حبس را دوچندان می کند. در یکی از این احکام فرد خاطی به خرید ۱۵۰ کلاه ایمنی برای موتورسواران و متهمان دیگر به خرید کتاب به جای رفتن به زندان محکوم شدند.

کلاه ایمنی به جای زندان

15 سال بیشتر نداشت و شوق موتورسواری و ویراژ دادن در خیابان‌های شهر باعث شد تجربه دردناکی را در این سن کم کسب کند. وقتی سردی دستبند آهنی را دور دستانش حس کرد، باور کرد باید خود را برای رفتن به پشت میله های زندان آماده کند. جایی که تنها در فیلم و سریال ها دیده بود. دست تقدیر او را در مسیری قرار داد تا پرونده قضایی‌اش توسط قاضی بلاغی رسیدگی شود و او با صدور حکم عجیبی مانع از به زندان افتادن مرتضی شود. صدور حکم خرید 150 کلاه کاسکت برای موتورسواران شهر، مجازاتی بود که او و پدرش آن را اجرا کردند و با این کار زندگی را به 150موتورسوار شهرستان فسا بخشیدند.

مرتضی از آن روز و حکمی که مسیر زندگی اش را تغییر داد،‌ این‌گونه می‌گوید:« در شهرستان ما بسیاری از مردم کارگر ساختمانی هستند و 80 درصد آن‌ها سوار موتور می‌شوند و با این وسیله تردد می کنند. روز حادثه با حسین، پسر یکی از اقوام مادری ام سوار بر موتور تصمیم گرفتیم برای تفریح به بیرون از شهر برویم. ناگهان با خودروی نیسانی تصادف کردیم به حدی که حسین دچار آسیب شدیدی شد. هردوی ما رابه بیمارستان منتقل کردند. من زخمی شده بودم و از وضعیت حسین خبر نداشتم. از نگاه نگران اطرافیان متوجه شدم اتفاق بدی برای او افتاده است. دستم شکسته بود و مرا به اتاق عمل بردند و در دستم پلاتين قرار دادند. از اطرافیان سراغ حسین را گرفتم و متوجه شدم وقتی هردو زمین خوردیم، ضربه شدیدی به سر او وارد شده و همین ضربه باعث مرگش شده است.

باور نمی کردم که یک لحظه غفلت باعث مرگ او شده باشد و من در این حادثه مقصر بودم. هردوی ما کلاه ایمنی نداشتیم و من بدون گواهینامه موتورسواری می‌کردم. پرونده در کلانتری تشکیل شد و در اختیار دادگاه قرار گرفت. پدرم تلاش زیادی کرد تا من به زندان نروم. تا مرحله تکمیل تحقیقات با سپردن وثقیه آزاد بودم. هر شب کابوس می‌دیدم و خودم را پشت میله‌های زندان و در میان افراد خلافکار تصور می‌کردم. خوشبختانه خانواده حسین رضایت دادند و اعلام کردند شکایتی ندارند اما به دلیل رانندگی بدون گواهینامه و از جنبه عمومی جرم، محکومیت سنگین زندان در انتظارم بود. پرونده پس از تکمیل تحقیقات در اختیار قاضی بلاغی قرار گرفت. او بسیار قاضی مقتدر و در عین حال مهربانی است.

قاضی بلاغی بعد از جلسه محاکمه به من و پدرم گفت با توجه به رضایت خانواده حسین پرونده از جهت رانندگی بدون گواهینامه بررسی شده و با توجه به مواد قانونی ذکر شده در قانون مجازات اسلامی باید به حبس و جریمه نقدی محکوم شوم. شنیدن نام زندان لرزه به تنم انداخته بود. قاضی دادگاه با توجه به اینکه سوء سابقه ای نداشتم، پیشنهاد جالبی را مطرح کرد. ايشان به من و پدرم گفت با توجه به اینکه شهرستان فسا موتورسواران زیادی دارد و بسیاری از آن‌ها برای رفت‌و آمد از موتور استفاده می کنند به جای حبس، 150 کلاه کاسکت تهیه کرده و آن را در اختیار دادگاه قرار دهیم تا بین موتورسواران شهر توزیع کنند. پیشنهاد خوبی بود ومن و پدرم این حکم را پذیرفتیم و پدر این تعداد کلاه کاسکت را تهیه و بار نیسان کرد و با هم به دادگاه بردیم.

قاضی بلاغی دستور داد تعدادی از این کلاه کاسکت ها در استادیوم ورزشی شهر بین موتورسواران توزیع شود و تعداد دیگری نیز در اختیار ادارات قرارگیرد تا بین کارمندان و کارگران موتورسوار توزیع کنند. بعد از آن روز پدرم اجازه موتورسواری به من نداد و چند سال بعد نیز مغازه فروش لوازم یدکی اش را تعطیل کرد. تاثیر این حکم را بعد از مدتی با چشم دیدم. دو سال بعد صبح یکی از روزهای تابستان وقتی توی مغازه پدرم نشسته بودم، مرد میانسالی درحالی که کلاه ایمنی ترک خرده ای در دست داشت، وارد مغازه شد . از ما خواست شیشه ترک خورده کلاه ایمنی را تعویض کنیم. پدرم به او گفت چرا این کلاه را تعویض نمی‌کنی؟ مرد در حالی که کلاه را محکم در دست گرفته بود گفت این کلاه ایمنی برای او خوش شانسی آورده و وی را از مرگ نجات داده‌است.

او گفت دو سال قبل دادگاه فسا تعدادی کلاه کاسکت در اختیار موتورسواران قرار داد و او در آن سال چون وضع مالی خوبی نداشته، نمی‌توانسته کلاه کاسکت بخرد. وقتی این کلاه را به او داده‌اند همیشه آن را روی سر می‌گذاشته و رانندگی می‌کرده است. چند شب پیش وقتی از روستا به شهر بازمی‌گشته، خودرویی با سرعت از مقابلش نزدیک شده و نور چراغ های آن باعث شده كه تعادلش را ازدست بدهد و زمین بخورد. وقتی زمین افتاده سرش محکم با جدول کنار خیابان برخورد کرده ولی چون کلاه ایمنی به سر داشته، آسیبی به او وارد نشده و از مرگ نجات پیدا کرده است. شنیدن این جملات برایم خیلی جالب بود و حکم قاضی بلاغی جان یک انسان را از مرگ نجات داد. تاثیر این حکم بسیار بالاتر از زندان رفتن من بود و به طور حتم اگر به زندان می افتادم این‌گونه متنبه نمی‌شدم و ممکن بود دست به کارهای خلاف دیگری بزنم».

کتاب به جای حبس

یکی دیگر از احکام جایگزین حبس که به ابتکار قاضی گنبدی صادر شد، خرید کتاب به جای حبس بود. قاضی خوش ذوق گنبد کاووسی در طرحی ابتکاری برخی مجرمان جرایم خرد را با استفاده از ظرفیت قانون مجازات اسلامی در راستای توسعه فرهنگ مطالعه و نیز ترویج اقدامات فرهنگی، به خرید کتاب به جای تحمل حبس محکوم کرد. سید قاسم نقی‌زاده موسوی، رییس شعبه دوم دادگاه کیفری گنبد کاووس که درطرحی ابتکاری برخی مجرمان جرایم خرد را با استفاده از قانون مجازات جایگزین حبس به خرید کتاب محکوم می‌کند، در این زمینه می‌گوید:« در راستای استفاده از ظرفیت های خوبی که در قانون وجود دارد، در دادگاه کیفری ۲ شهرستان گنبد در هر نامه اعزام متهم به زندان به او اعلام می کنم تا روز جلسه دادگاه، پنج جلد کتاب مطالعه و خلاصه آن را به همراه یک حدیث برای دادگاه ارسال کند تا در مجازات او تخفیف بدهم.

کتاب ها به نحوی انتخاب شده که برای همه زندانیان صرف نظر از میزان سواد و آگاهی و با هر میزان معلومات و برای هر سنی قابل استفاده باشد. کتاب هایی به زبان خیلی ساده تا کتاب های تخصصی که بار علمی بالایی در بر دارند از جمله این کتاب ها هستند». قاضی نقی زاده با اشاره به اینکه حتی کتاب های قصه کودکان خردسال برای استفاده مادران آنان در زندان تهیه شده است، تصریح کرد: به اوراق کتاب ها مهر وقفنامه زده شده تا در حفظ و نگهداری آن دقت بیشتری صورت گیرد. هدف از ترویج فعالیت های فرهنگی از جمله تهیه کتاب را افزایش آگاهی و تقویت روح ایمان و اراده و حل مسائل اجتماعی است.

به نظرم یکی از علل ارتکاب جرم عدم آگاهی است. مطالعه کتاب در زندان علاوه بر مزیت های فردی و اجتماعی، از درگیری زندانیان با یکدیگر جلوگیری می کند. زندان اثرات مادی و روانی جبران ناپذیری بر مجرم و خانواده او می‌گذارد که با مجازات جایگزین حبس می‌توان آن را کاهش داد. فراهم کردن امکان پذیرفته شدن محکومان در جامعه و پیشگیری از رفتار ضد اجتماعی آنان، به حداقل رسیدن حس انتقام در فرد محکوم و کاستن از هزینه نگهداری زندانی شامل پوشاک، خوراک و حفاظت مهم‌ترین مزایای مجازات های جایگزین حبس است». قاضی نقی زاده با بیان اینکه روش های سنتی دیگر پاسخگو نیست، اضافه کرد: مجازات های جایگزین حبس در بیشتر موارد فوری انجام می‌شود و ثمره آن زودتر به بار می‌نشیند و برای جامعه ملموس تر خواهد بود.