طرح دوباره واگذاری مجوز کتاب به ناشران

به نام ناشران، به کام نهادهای نظارتی

در همین ۱۰ روز گذشته بود که صحبت دوباره از واسپاری مجوز نشر به ناشران مطرح شد. صحبت از واگذاری مجوز و ممیزی آثار ادبی به ناشران در دهه‌های گذشته به صورت جسته وگریخته توسط برخی از مدیران دولتی مطرح شده است.

روزنامه وقایع اتفاقیه- شهرزاد رویایی: در همین ۱۰ روز گذشته بود که صحبت دوباره از واسپاری مجوز نشر به ناشران مطرح شد. صحبت از واگذاری مجوز و ممیزی آثار ادبی به ناشران در دهه‌های گذشته به صورت جسته وگریخته توسط برخی از مدیران دولتی مطرح شده است. در دولت یازدهم و هنگام سکانداری وزارت ارشاد توسط علی جنتی نیز این پیشنهاد یک‌بار دیگر مطرح شد. پیشنهادی که در همان سال ۹۳ به سبب عدم استقبال ناشران به بایگانی رفت.

بااین‌حال، این روزها و در ماه‌های آغازین فعالیت دولت دوازدهم مجددا زمزمه‌هایی درباره این طرح به گوش می‌رسد. اعطای این مسئولیت به ناشران با هدف کاهش بوروکراسی مطرح شده اما ناشران نسب به این اتفاق رضایت ندارند زیرا نهادهای مختلفی به‌جز وزارت ارشاد در اعمال ممیزی و صدور مجوز نهایی نقش دارند، در نتیجه تغییر مجری صدور مجوزهای فرهنگی نیازمند تصویب قوانین و شرایط روشن و هماهنگی با یک نهاد ثابت و مشخص است. ناشران پیش‌بینی بدبینانه‌ای نسبت به اجرای این تصمیم جدید دارند.

محافظه‌کاری به وجود می‌آید

ناشران اجرای این طرح را مستلزم رعایت مواردی می‌دانند و در این صورت نسبت به کل طرح مسئله‌ای ندارند. فریاد ناصری مدیر انتشارات حکمت کلمه درباره این موضوع به وقایع‌اتفاقیه توضیح می‌دهد: «در صورتی که ناشران بعد از چاپ کتاب مجبور به پاسخ‌گویی به چندین نهاد مختلف نباشند، قطعا رضایت ناشران هم در کاهش مراحل لازم برای کسب مجوز و چاپ کتاب است. اگر ناشر با انجام این مسئولیت دچار مشکلات بیش‌تری نسبت به اکنون شود، محافظه‌کاری به وجود می‌آید و برای فرار از پاسخگویی به نهادهای مختلف مجبور به انتخاب‌های دست به عصا و محتاطانه خواهد شد که در نهایت این رویکرد به ضرر جامعه ادبی تمام می‌شود».

ناصری در ادامه می‌گوید: «اگر ما بعد از چاپ کتاب فقط با ارشاد در تعامل باشیم و در بهترین حالت مجبور به پاسخگویی به هیچ نهادی نباشیم، انجام این اتفاق خوب است. مراحل کسب مجوز در شرایط فعلی متعدد و دشوار است. ناشر در وضعیت فعلی کتاب را از مولف می‌گیرد و بعد از اخذ فیپا به ارشاد می‌فرستد، ممیزی‌ها اعمال می‌شود، مجوز صادر شده و سپس برای اعلام وصول، یعنی کتاب چاپ شده تا چه حد با نسخه مورد تایید برابری دارد، فرستاده می‌شود. حال اگر متولیان فرهنگی چاره‌ای برای کاهش مراحل پیش از انتشار اثر در نظر دارند، باید قوانین و شرایط پیش‌ازاین اجرا را به‌طور قانونی مشخص کنند».

بحث ممیزی همیشه از جمله سردرگمی‌های اهل ادب است و آنها در انتظار تعیین خط قرمزهای مشخص از سوی ارشاد هستند تا تکلیف‌شان نسبت به رعایت موارد، روشن شود. اکنون در صورتی که انجام ممیزی‌ها بر عهده ناشران قرار گیرد، وضعیت سخت‌تری برای ناشران ایجاد می‌شود. مجید ضرغامی مدیر انتشارات سرزمین اهورایی درباره واگذاری ممیزی از سوی ارشاد به ناشران به «وقایع‌اتفاقیه» توضیح می‌دهد: «اساسا ممیزی باید حذف شود و اگر اعمال ممیزی بر عهده ناشران قرارگیرد، وضعیت بسیار بدی ایجاد می‌شود زیرا توپ در زمین بخش فرهنگی می‌افتد. واگذاری ممیزی به ناشران مستلزم تعیین ۲۰ مورد واضح به‌عنوان ممیزی‌های مورد نظر وزارت فرهنگ‌وارشاد است».

این ناشر در ادامه تاکید می‌کند: «در هر حال ممیزی باید بسیار نرم باشد و قوانین سخت‌گیرانه از میان برداشته شود. اینکه مسئولیت به دوش ما باشد اما در نهایت همان نظارت‌ها باقی باشد، منصفانه نیست. امروز یکسری خطوط قرمز برای اکثریت جامعه آشکار است اما باز هم ارشاد ممیزی‌هایی را در نظر می‌گیرد که به فکر هیچ‌کس نمی‌رسد.

من اطمینان دارم که اجرای این تصمیم بدون اجحاف در حق ناشران عملی نیست زیرا درحال حاضر صدور مجوز علاوه بر تایید وزارت ارشاد به نظر نهادهای دیگری نیز بستگی دارد؛ بنابراین اگر ارشاد چنین اجازه‌ای به ناشران بدهد، همچنان نظارت نهادهای دیگر باقی است و این مسئله منجر به دردسرهای مضاعف برای ناشران می‌شود».

ناشران از اعطای این طرح با مسئولیت ناشران و با اجرای ارشاد و سایر نهادها نگران هستند و رضایت آنها نسبت به تصویب این طرح با شفافیت‌سازی نسبت به شرایط قانونی ایجاد می‌شود. همچنین خود ناشران نیز باید در تعیین شرایط ممیزی و مجوز نقش داشته باشند، در غیر‌این صورت چنین تغییری در مراحل صدور مجوز به نام ناشران و به کام نهادهای نظارتی خواهد بود.