انقلاب بی‌سابقه زنان در بازار کار عربستان

روزنامه دنیای اقتصاد: زندگی بیشتر زنان در عربستان سعودی شبیه زندگی منال غزوان و دو همکار دیگرش نیست. غزوان ۳۰ ساله است و فوق‌لیسانس مدیریت امنیت غذایی دارد. او مدیر یکی از شاخه‌های استارباکس در ریاض است. این برند یکی از مهم‌ترین برندهای آمریکایی در قلب عربستان سعودی است.

به گزارش سی‌ان‌ان، غزوان می‌گوید: هر دو دختری که برای من کار می‌کنند مدرک کارشناسی دارند اما آنها برای کار کردن در یک کمپانی چند ملیتی مانند استارباکس با چالش‌هایی روبه‌رو هستند.

این زنان کسانی هستند که توانسته‌اند براساس آزادی‌هایی که به بخش‌خصوصی اعطا شده است وارد بازار کار شوند و نقش‌های جنسیتی را به چالش بکشند. برای سالیان سال حکومت عربستان اجازه اداره کار به شکل مختلط را در محیط‌های کاری نمی‌داد. اما غزوان و تیم او بی‌همتا هستند و آنها برای هر دو نوع مشتری زن و مرد سرویس می‌دهند.

بدرالجلاجل که مغازه خود را در سال ۲۰۱۶ در ریاض افتتاح کرد، می‌گوید: اخیرا یک پذیرش نسبی و ضمنی در مورد حضور مختلط نیروهای کار در عربستان به‌وجود آمده است. فروشگاه الجلاجل توسط ۵مرد اداره می‌شود اما وی در نظر دارد تا به زودی شعبه دوم مغازه خود را افتتاح کند و قرار است مغازه دوم به‌‌وسیله زنان اداره شود.

صاحب این فروشگاه می‌گوید: زنانی که رزومه کاری خود را برای ما می‌فرستند، می‌دانند که قرار است در یک محیط مختلط کار کنند.

قوانین مردسالارانه برای سالیان سال در این کشور حکمفرما بوده است. در سال ۲۰۱۱ اما قانونی تصویب شد که کالاهای مربوط به زنان باید تنها توسط فروشندگان زن ارائه شود. این درحالی است که در سال ۲۰۱۶ فروشگاه‌هایی مانند داروخانه‌ها و عینک‌فروشی‌ها می‌توانستند با ارائه درخواست، اجازه استخدام زنان را دریافت کنند، با این حال حتی در این فروشگاه‌ها محل خرید زنان و مردان از هم جدا بود. عربستان سعودی براساس چشم‌انداز ۲۰۳۰ خود حرکت می‌کند، زمانی که براساس طرح‌های محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان قرار است میزان مشارکت زنان در محیط‌های کار از ۲۲ درصد به ۳۰ درصد در همه بخش‌ها (خصوصی و دولتی) برسد. خالد البخالی، سخنگوی وزارت کار و توسعه اجتماعی می‌گوید: «درحال‌حاضر ۶۰۰ هزار زن در محیط‌های کاری فعالیت دارند. ۳۰هزار نفر از این آمار در ماه اکتبر به این گروه افزوده شدند.» به گفته وی این رقم در سال ۲۰۱۱ تنها ۹۰ هزار نفر بوده است. البته این تنها شامل زنان نمی‌شود که جذب بخش‌خصوصی شوند.

مردان زیادی نیز در این اواخر به بخش‌خصوصی پیوسته‌اند. بنابر آخرین گزارش‌ها نرخ بیکاری در این کشور ۷/ ۱۲ درصد بوده، اما بنا بر اصلاحات مدنظر محمد بن‌سلمان قرار است.

بخش‌خصوصی قدرت بیشتری پیدا کند تا از این طریق میزان بیکاری در این کشور کاهش پیدا کند. با توجه به چشم‌انداز ۲۰۳۰، عربستان سعودی قصد دارد نرخ بیکاری را تا این سال به ۷ درصد برساند. الجلاجل می‌گوید: وقتی ۱۰ سال پیش به دانشگاه رفتم از پدرم خواستم که به من اجازه دهد به‌صورت پاره وقت در یک کافی‌شاپ کار کنم. اما پدرم گفت کار کردن پسرم در یک کافی‌شاپ به شرمندگی‌اش منجر می‌شود و گفت که به اندازه پولی که قرار است از شغل نیمه‌وقت درآمد کسب کند پول توجیبی می‌دهد تا فقط روی درس خواندنش تمرکز کند. البته این مقاومت فقط محدود به خانواده‌ها نبود.

کارفرمایان هم ترجیح می‌دادند تا به جای استخدام یک عربستانی، از نیروهای کار خارجی استفاده کنند که خواستار حقوق کمتری بودند و ۶ روز هفته را نیز کار می‌کردند. برای مثال اگر یک غیرعربستانی در یک کافی‌شاپ کار کند به‌طور متوسط دریافتی‌اش ۱۶۰۰ دلار خواهد بود. برای پاره وقت برای یک حراجی این مقدار به ۵۳۳ دلار در ماه می‌رسد. اما اگر یک عربستانی مشغول به کار شود میزان دریافتی او در ماه به ۲۶۷۰ دلار خواهد رسید. برای همین کمپانی‌ها و بخش‌های دیگر مایل به استخدام نیروهای کار خارجی بودند اما دولت برای اینکه مانع چنین اقدامی شود برای استخدام نیروهای کار خارجی مالیات تعیین کرد. درحال‌حاضر هر کمپانی براساس استخدام هر خارجی ۱۰۷ دلار پرداخت می‌کند و این رقم هر سال شکلی صعودی خواهد داشت.

با این حال در عربستان هنوز در مورد حضور زنان در کار چالش‌هایی وجود دارد. درحالی‌که بخش‌خصوصی سعی می‌کند آنها را در محیط‌های کاری‌شان حفظ کند اما مشکلات دیگری برای آنها پیش می‌آید. رضوان الجلوه که در سال ۲۰۱۶ دفتر مشاور استخدامی افتتاح کرده است، می‌گوید: زنان فقط چند ماه در محیط‌های کاری باقی می‌مانند و بعد از آن به‌دلیل درخواست و فشار از سوی خانواده مجبور به ترک کار می‌شوند. افزون بر این هنوز درخواست استخدام برای مردان در عربستان بالاتر از زنان است و میزان بیکاری زنان آماده کار در این کشور نزدیک به ۳۵درصد است.