جشنواره‌ای که مدام شکل عوض می‌کند

روزنامه اعتماد- تینا جلالی: گويا جشنواره فيلم فجر در عمر سي‌وشش ساله خود قرار نيست سياست و روندي ثابت داشته باشد. امسال هم با حضور دبير جديد و شوراي سياستگذاري اين موضوع شكل متفاوت‌تري به خود گرفته است. چطور ممكن است رويداد مهمي با قدمت سي‌وشش ساله تنها در يك بخش (بدون در نظر گرفتن بخش كودك) برگزار شود؟ يا حداقل در هشت دوره گذشته كه از فيلم اولي‌ها به عنوان شگفتي‌هاي اين رويداد مهم نام‌برده شده و بخش نگاه نو يكي از بخش‌هاي مهم جشنواره به‌يكباره حذف شود و سهميه فيلم‌اولي‌ها از چنين رويداد سينمايي به حداقل ممكن برسد؟ به نظر مي‌آيد جشنواره فيلم فجر مبني بر تنوع بالاي سليقه سياستگذاران است و بايد فكر جدي به حال آن كرد.

دوره سي‌ام جشنواره فيلم فجر به دبيري محمد خزاعي در سال ٩٠ برگزار شد. در اين دوره جشنواره علاوه بر اينكه بخش بين‌الملل جشنواره مجزاي از ملي نبود، بلكه براي بخش بين‌الملل جوايز گوناگوني طراحي شد از جمله جايزه بين‌المذاهب، جايزه ويژه بيداري اسلامي، جايزه حقوق بشر اسلامي، جايزه بيرق طلايي مصطفي عقاد، جلوه‌گاه شرق (سينماي آسيا) سينماي سعادت و جام جهان‌نما. چنين طراحي بخش‌هاي بين‌الملل قطعا خاص نظر محمدخزاعي بوده چرا كه در دوره‌هاي بعدي اين بخش ‌ها حذف شد. اما بخش سينماي سعادت و جام جهان‌نما به قوت خود باقي ماند تا در دوره سي‌وسوم به بخش بين‌الملل رفت؛ بخشي كه كاملا به شكل مستقل برگزار مي‌شود.

در سي امين دوره جشنواره بخش‌هاي سوداي سيمرغ، سينماي مستند و فيلم‌هاي نگاه نو وجود داشت كه رضا عطاران براي فيلم «خوابم مي‌آد» در بخش نگاه نو يا همان فيلم اولي جايزه بهترين كارگرداني را دريافت كرد همچنين نوع كارگرداني پيمان معادي با فيلم «برف روي كاج‌ها» هم موردتوجه منتقدان قرار گرفت.

سال ٩١ دبيري سي‌ويكمين دوره جشنواره فيلم فجر به عهده محمدرضا عباسيان گذاشته شد. در اين سال ٢٩ فيلم در بخش مسابقه مورد داوري قرار گرفتند، ١٧ فيلم در بخش فيلم‌هاي با كارگردان اول، ١٥ فيلم در بخش فيلم‌هاي مستند به نمايش درآمد. سال ٩١ جشنواره فجر، فيلم‌ها را در بخش سينماي سعادت (١٢ فيلم) و جام جهان‌نما (١٦ فيلم) مورد ارزيابي قرارداد و بخش بين‌الملل آن قطور و حجيم همچون دوره گذشته خود نبود. در سي‌ويكمين دوره جشنواره فيلم فجر بود كه ساختار و بازي‌هاي فيلم «روز روشن» به كارگرداني حسين شهابي كه يك فيلم اولي بود موردتوجه منتقدان و اهالي سينما قرار گرفت و احسان عبدي‌پور با ساخت فيلم «تنهاي تنهاي تنها» بهروز شعيبي با فيلم «دهليز» توجه‌ها را به خود جلب كردند. در اين دوره از جشنواره هم بخش فيلم نگاه نو از توجه و اهميت برخوردار بود.

سي و دومين دوره جشنواره فيلم فجر به دبيري عليرضا رضا داد سال ٩٢برگزار شد. ٣٤ فيلم در بخش مسابقه و سوداي سيمرغ، ٢٠ فيلم در بخش نگاه نو يا همان فيلم‌هاي با كارگردان اول كه تعدادي از اين فيلم‌ها همچون «انارهاي نارس» در بخش سوداي سيمرغ هم نمايش داشتند، ١١ فيلم در بخش نوعي تجربه، ٢١ فيلم در بخش سينما حقيقت به نمايش درآمدند. جشنواره فيلم فجر در سي‌ودومين دوره همانند دوره‌هاي گذشته به‌صورت بين‌الملل برگزار شد به همين جهت فيلم‌ها در بخش بين‌الملل، سينماي سعادت و جام جهان‌نما هم نمايش داشتند و در آخر جمشيد محمودي براي فيلم چند «مترمكعب عشق» سيمرغ بلورين بهترين كارگرداني را دريافت كرد.

دوره سي و سوم جشنواره فيلم فجر سال ٩٣ مجددا به دبيري عليرضا رضا داد برگزار شد. با رياست هيات داوران مجيد مجيدي، شاهد بخش‌هايي چون سوداي سيمرغ به همراه نگاه نو، نوعي تجربه، سينماي حقيقت و مسابقه مواد تبليغي بوديم. همان سالي كه فيلم افتتاحيه جشنواره محمد رسول‌الله ساخته مجيد مجيدي بود و جالب اينكه حتي داوري بخش نگاه نو از هيات مجزايي برخوردار بود؛ رضا مقصودي كه به عنوان فيلم اولي امسال در سي وششمين جشنواره فيلم فجر حضور دارد، سال ٩٣ به عنوان داور در كنار همايون اسعديان، حسن بلخاري، فرشته طائرپور، محمدمهدي عسگرپور آثار فيلم اولي‌ها را داوري مي‌كردند. همچنين فيلم‌هاي هنر و تجربه يا همان تجربي در اين سال در بخش كاملا جداگانه مورد داوري قرار گرفتند. در بخش سوداي سيمرغ ٢٨ فيلم، ١٣ فيلم در بخش نگاه نو، ١٢ فيلم در بخش هنر و تجربه و ١١ فيلم هم در بخش مستند مورد ارزيابي و نگاه داوران قرار گرفتند. در اين دوره جشنواره بخش بين‌الملل از ملي جدا شد و برگزاري آن به سال بعد موكول شد. سيمرغ بلورين بهترين كارگرداني در سي و سومين دوره جشنواره فيلم فجر به وحيد جليلوند براي فيلم «چهارشنبه ١٩ ارديبهشت» تعلق گرفت.

اما دوره سي و چهارمين دوره جشنواره فيلم فجر سال ٩٤ به دبيري محمد حيدري برگزار شد؛ دوره‌اي كه تقريبا با تكيه بر سياست دوره سي و سوم برگزار شد و تغييرات خاصي نداشت. در اين دوره از جشنواره ۲۲ فيلم در بخش سوداي سيمرغ و ۱۱ فيلم در بخش نگاه نو، ۱۱ فيلم در بخش هنر و تجربه ۱۱ مستند هم در بخش سينما حقيقت حضور داشتند، همچنين جشنواره فيلم فجر در سال ٩٤ براي نخستين‌بار ۸ انيميشن را وارد مرحله رقابتي كرد. تقريبا از همان تصميمات شگفتي كه در دوره‌هاي بعد به آن كمتر پرداخته شد. در سي‌وچهارمين دوره جشنواره فيلم فجر بود كه دو پديده و شگفتي به عنوان فيلمساز به سينماي ايران معرفي شدند (سعيد روستايي «ابد و يك روز» و محمدحسين مهدويان «ايستاده در غبار») فيلم‌هاي اين دوره در ۲۳ سينما و پرديس سينمايي در تهران براي عموم به نمايش درآمد.

محمد حيدري به طور پياپي دبيري سي و پنجمين جشنواره فيلم فجر را برعهده داشت. در اين دوره كارگردانان فيلم اولي حضور فعالي داشتند و باهم ارتباط گسترده‌اي داشتند. كاوه صباغ‌زاده «ايتاليا ايتاليا»، مرتضي علي عباس ميرزايي «انزوا»، ابراهيم ايرج زاد «تابستان داغ»، محمدرضا خردمندان «بيست ويك روز بعد»، منير قيدي «ويلايي‌ها»، محمد حمزه‌اي «آذر» و... به عنوان كارگردانان فيلم اولي در بخش سوداي سيمرغ با كارگردانان حرفه‌اي به رقابت پرداختند و هركدام هم فيلم‌هاي درخور توجه براي سينماي ايران توليد كردند. يكي از اتفاقات نادر در سي و پنجمين جشنواره فيلم فجر بخش چشم‌انداز سينماي ايران بود كه براي اولين‌بار اين بخش راه‌اندازي شد؛ به اين معني كه كليه فيلم‌هاي قابل‌توجهي كه سال ٩٥ توليد شده بودند كه شامل ٤٤ فيلم بودند در اين بخش براي مخاطبان به نمايش درآمدند. از ميان آنها ٣٣ فيلم در بخش سوداي سيمرغ و ١١ فيلم به‌صورت غيررقابتي در معرض ديد مخاطبان قرار گرفت. همچنين ٢٣ فيلم كوتاه و ١١ فيلم مستند هم در اين دوره جشنواره مورد ارزيابي قرار گرفتند. درنهايت منير قيدي با فيلم «ويلايي‌ها» توسط هيات داوران به عنوان استعداد ويژه معرفي شد.