اعتراض به توقیف «روز عقیم»

کیانی با نوشتن نامه به مهندس‌پور، دبیر جشنواره سی‌وششم تئاتر فجر اعلام کرد

روزنامه شرق: سرانجام یک شب مانده به اجرا شورای نظارت و ارزشیابی به‌طور قطعی، نمایش «روز عقیم»، کار حسین کیانی را از حضور در جشنواره سی‌وششم تئاتر فجر منع کرد که این قضیه با اعتراض این کارگردان با نوشتن نامه‌ای به فرهاد مهندس‌پور، دبیر این جشنواره، همراه شد.

حسین کیانی دراین‌باره می‌گوید؛ شامگاه یکشنبه، اول بهمن، مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی به او اعلام کرده است «رویدادهای نمایش «روز عقیم» و خط سیر شخصیت‌ها و چارچوب روایی و تاریخی داستان، آن‌قدر تلخ و گزنده است که مناسب اجرا در جشن انقلاب و جشنواره تئاتر فجر نیست». این نمایش قرار بود روز دوشنبه، دوم بهمن، روی صحنه برود.

حسین کیانی پیش از این ماجرا انصراف خود را از جشنواره فجر اعلام کرده بود که بنابر تقاضای دبیر جشنواره، این حضور دوباره مهیا شده بود، اما انگار خواست آن نهاد غیرفرهنگی بر تصمیم و اراده مدیران فرهنگی چیره شده که حکم قطعی بر توقیف روز عقیم دوباره اعلام شده است.

نامه سرگشاده کیانی خطاب به فرهاد مهندس‌پور، درخصوص کنارگذاشته‌شدن «روز عقیم» از این رویداد به این شرح است:

اینجانب حسین کیانی نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تئاتر ایران از روزی که نمایش «روز عقیم» را برای حضور در جشنواره سی‌وششم فجر به دبیرخانه پیشنهاد دادم تا شب پیش از اجرا که خبر تلخ کنارگذاشته‌شدن نمایش را از مدیریت محترم مرکز هنرهای نمایشی شنیدم، ذره‌ای از بابت اجرای این اثر اطمینان‌خاطر نداشتم. چراکه نشانه‌ها و اشاره‌ها و کنایه‌ها از همان ابتدا همه حاکی از این بود که قرار نیست اتفاق خوبی در جشنواره برای نمایش «روز عقیم» بیفتد و دیدیم که چنین هم شد. حالا باید کسانی که نامه اول من به شما و پاسخ محبت‌آمیز شما را جدی نگرفتند و حتی آن را به طنز و شوخی برگزار کردند کمی به خود بیایند و بفهمند که ما با یکدیگر تعارف تکه‌پاره نمی‌کردیم.

ما، من و شما، دقیقا یک چنین وضعیت ناخوشایندی را متصور بودیم و کوشش کردیم زنگ هشداری را به صدا درآوریم که اعلام می‌کند آنکه و آنچه به شکل بی‌سابقه‌ای از اجرای نمایش «روز عقیم» در جشنواره فجر آن‌هم درست یک شب پیش از اجرا جلوگیری کرد حالا دیگر می‌تواند خیلی بلاها بر سر تئاترِ منتقد و متعهد و متفکر ما بیاورد.

شاید به گمان خیلی‌ها اتفاق مهمی نیفتاده باشد اما باور دارم و خوب می‌دانم که شما نیز بر این باورید که اگر این اتفاق در هر فستیوال دیگری در هرجای دنیا می‌افتاد بدون‌شک هنرمندان آنجا واکنش مسئولانه و مؤثری نشان می‌دادند و از حیثیت و شرافت هنری و حرفه‌ای خودشان در قالب حمایت از همکارشان دفاع می‌کردند. همه تئاتری‌ها و ادبیاتی‌ها و حتی اهل سیاست آن خطابه معروف برتولد برشتِ بزرگ را می‌شناسند که می‌گوید (نقل به مضمون): اگر از دیگران به وقتش حمایت نکنی وقتی نوبتِ زدنِ خودت می‌شود کسی نمانده که از تو حمایت کند‌.

استاد عزیزم، من از دلایل و چندوچون کنار گذاشته‌شدن تئاتر «روز عقیم» از جشنواره سی‌وششم تئاتر فجر اطلاع دقیق و پشت‌پرده‌ای ندارم. این را حتما باید مسئولان این اتفاق، مسئولانه پاسخ دهند اما آنچه سربسته به من گفته شد این بود که رویدادهای نمایش «روز عقیم» و خط سیر شخصیت‌ها و چارچوب روایی و تاریخی داستان، آنقدر تلخ و گزنده است که مناسب اجرا در جشن انقلاب و جشنواره تئاتر فجر نیست.

آیا به‌راستی چنین است؟ آیا اگر چنین هم باشد اساسنامه یا دستورالعملی وجود دارد که به صورت موضوعی شرایط انتخاب آثار جشنواره فجر در آن درج شده باشد؟

تا جایی که بر همگان معلوم بوده و هست جشنواره تئاتر فجر، جشنواره‌ای با موضوعات آزاد و خلاقانه بوده است که اگر غیر از این بود ۳۶ سال دوام نمی‌آورد و همانند بیشتر جشنواره‌های موضوعی کم‌رونق پس از چند سال فعالیت محدود فراموش می‌شد و از میان می‌رفت.

بااین‌حال و اتفاق ناخوشایند و تکرار می‌کنم بی‌سابقه‌ای که برای نمایش «روز عقیم» رخ داد احساس می‌کنم تعریف تازه و البته پُرمخاطره‌ای برای جشنواره تئاتر فجر و نیز برای کلیت تئاتر ایران در حال شکل‌گیری است. تعریفی که بی‌شک با تعریف من و شما و دیگرانی که به اصالت ذاتی هنر تئاتر باور داریم کاملا متفاوت است و اصالتی برای تئاتر و وظایف ذاتی آن که تولید اندیشه و ایجاد زمینه‌های انتقادی تعهدآمیز است قائل نیست و تئاتر و درواقع هنر را به‌گونه‌ای خودتفسیرگر و محدود به زاویه فکر خود می‌بیند و می‌خواهد‌ و در این راستا از هیچ کاری هم فروگذار نمی‌کند!

امیدوارم تئاتر ما و جشنواره‌ای که شما با این‌همه سختی و انبوه مشکلات دبیرش هستید سر به سلامت برند و خدمتی درخور به کلیت فرهنگ ایران انجام دهند. امیدوارم شبیه اتفاقی که برای «روز عقیم» ما افتاد هرگز برای نمایش دیگری نیفتد، امیدوارم دیگرِ همکاران، نمایش‌نامه‌نویسان، کارگردانان، طراحان و بازیگران تئاتر ایران متوجه شوند که «روز عقیم» و توقیف تلخش از جشنواره می‌تواند خدای‌ناکرده روزی و قسمت نمایش‌های آنها هم بشود و با آینده‌نگری و موقعیت‌سنجی و مسئولیت‌پذیری حرفه‌ای دست به کُنشی صنفی برنند تا دیگر این‌گونه اتفاقات تکرار نشود و در پایان امیدوار بودم خبر ناخوشایند کنارگذاشته‌شدنِ «روز عقیم» از جدول جشنواره در زمان دیگری به من داده می‌شد نه درست در شب تولدم، دوم بهمن‌ماه. ولی این دیگر امیدی ناامیدشده و بربادرفته است.