برجام، منجی مالی ایران در حادثه سانچی

خبرگزاری ایسنا: اگر برجام نبود اکنون ایران نه تنها متحمل خسارات جانی و انسانی متاثر از حادثه سانجی می‌شد بلکه میلیون‌ها دلار خسارت ناشی از سوختن میعانات گازی و از دست رفتن نفت‌کش متعلق به کشوری دیگر را نیز در کنار از دست رفتن اعتبار بین‌المللی‌اش در دنیا می‌پرداخت.

بر اساس هشتمین گزارش سه‌ ماهه اجرای برجام که از سوی وزارت امور خارجه در اجرای تبصره ۱ قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» تهیه و به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ارایه شده، آمده است: پوشش P&I کشتی سانچی متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران که اخیرا در برخورد با کشتی چینی دچار حادثه شده است، توسط کلوپ بین‌المللی Steamship از اعضای کلوپ IG صادر شده است که در نتیجه مسئولیت پرداخت خسارت تحت پوشش (Protection and Indemnity (P&I کلوپ‌های بین‌المللی (با مشخص شدن مقصر حادثه) خواهد بود.

۵۱ فروند از ۷۳ فروند شناورهای ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران و تعداد ۶۴ فروند از ۱۳۷ فروند شناورهای ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های تابعه موفق به دریافت پوشش بیمه‌ای از کلوپ‌های‌ بین‌المللی‌ IG شدند. در سال ۱۸ - ۲۰۱۷ نیز تعداد ۱۱ فروند از ۷۲ فروند شناورهای شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تحت پوشش کلوپ‌های بین‌المللی قرار گرفتند.

هم‌چنین موسسه‌های‌ بیمه‌ متقابل کیش و قشم که کلوپ‌هایP&I ایرانی به شمار می‌آیند موفق به اخذ مجوزهای لازم برای تردد شناورهای تحت پوشش خود به اکثر بنادر اروپایی شده‌اند.

پس از اجرایی شدن برجام، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با اخذ پوشش از کلوپ‌های بین‌المللی به عضویت سه کلوپ Skuld ،West of England و Steamship درآمده است که تا میانه سال ۹۶، ۷۷ فروند کشتی از ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت کشتیرانی والفجر در این کلوپ‌ها تحت پوشش بیمه مسوولیت (بیمه محافظت و پرداخت خسارت) P&I قرار گرفته‌اند.

بنا بر این گزارش، حدود ۹۰ درصد کشتی‌هایی که در آب‌های بین‌المللی تردد می‌کنند تحت پوشش بیمه‌ای ۱۳ کلوپ بین‌المللی هستند. توانمندی این کلوپ‌ها هزینه‌های خسارتی را تا سقف میلیاردها دلار برای ناوگان عضو، پوشش می‌دهد بنا بر این حضور ایران در چنین ساختاری در کنار دیگر شرکت‌های کشتیرانی مطرح دنیا موفقیت بزرگی است که ناشی از توافق هسته‌ای به دست آمد.

بر اساس اعلام مقامات بیمه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، پیش از به نتیجه رسیدن برجام، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران مذاکرات و مکاتبات خود را با کلیه بیمه‌گرهای بازار بین‌المللی اعم از بیمه‌گرهای بدنه، ماشین‌آلات و کلوپ‌های بین‌المللی آغاز کرده بود تا ریسک‌های مربوط به کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران بین بیمه‌گران مختلف و متعدد توزیع شود. اما دوره تحریم، ریسک‌های بسیاری در کشور متمرکز شد در حالی که نگهداری چنین ریسک‌هایی در شرایط عادی با منافع کشور سازگار نبود. ظرفیت نگهداری ریسک شرکت‌های بیمه‌ای کشور محدود است و آنها نمی‌توانند ریسک‌های بالا را بپذیرند. به همین منظور کلیه شرکت‌های بیمه بر موضوع واگذاری ریسک‌های مازاد به شرکت‌های اتکایی خارجی و توزیع ریسک بین شرکت‌های متعدد و مختلف تاکید داشتند.

با تلاش دولت یازدهم و با اجرای برجام در سال ۲۰۱۶ مسیر برای همکاری کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با بیمه‌گرهای خارجی و بین‌المللی در نهایت فراهم شد و امروز بعد از دو سال به گفته مقامات کشور هیچ محدودیتی در حوزه کشتیرانی وجود ندارد.

روز شنبه ۱۶ دی ۱۳۹۶ (۶ ژانویهٔ ۲۰۱۸) ام‌وی سانچی متعلق به شرکت ملی نفت‌کش ایران که از عسلویه حرکت کرده و قرار بود برای تحویل میعانات گازی عازم داسان کره جنوبی شود، در راه با یک کشتی فله‌بر چینی با ۶۴ هزار تن بار غله به نام «کریستال» در سواحل چین برخورد کرد. محمولهٔ نفت‌کش سانچی، نفت فوق سبک با درجهٔ اشتعال بسیار بالا بود که این موجب آتش‌سوزی فوق‌سریع کشتی شد. بر اثر برخورد این نفتکش با این کشتی فله‌بر که در ۳۰۰ کیلومتری بندر شانگهای در سواحل شرقی چین اتفاق افتاد، ۳۰ ایرانی و دو تبعه بنگلادشی ناپدید شدند که بعد از چند روز جستجو پیکر ۳ نفر از ایرانیان مفقود در این حادثه پیدا شد. نفت‌کش سانچی حامل ۱۳۶ هزار تُن نفت خام و میعانات سبک نفتی بود. طول این نفت‌کش ۲۷۴ متر بود و با پرچم پاناما بر روی دریا تردد می‌کرد. در مقابل کشتی کریستال صدمهٔ اساسی ندید و تمام سرنشینان آن از این حادثه گذر کردند.

بر اساس منابع رسانه‌ای، محموله ۹۶۴ هزار بشکه‌ میعانات گازی نفت‌کش سانچی، چهل‌ و هشتمین محموله میعانات گازی به مقصد کره‌ جنوبی و جزئی از قراردادی بلندمدت از نوع FOB با دو شرکت در کره‌جنوبی بوده است، بدین معنا که محموله در مبدأ تحویل خریدار شده و پس از آن مسوولیت آن با خریدار است.

این نفت‌کش توسط شرکت Steamship Insurance Management Services در لندن بیمه شده‌ است. ۳۰ درصد محموله نفتی شرکت توسط شرکت بیمه ایرانی و ۷۰ درصد آن توسط ۱۱ شرکت بیمه بین‌المللی به رهبری شرکت بیمه نروژی Skuld بیمه شده‌ است.

نفت‌کش سانچی، حامل ۱۳۶ هزار تن میعانات گازی و معادل حدود یک میلیون بشکه نفت بود. رسانه‌ها ارزش محموله را حدود ۶۰ میلیون دلار و ارزش خود نفت‌کش را نیز ۶۰ میلیون دلار اعلام کرده‌اند.

در عین حال هنوز مقصر حادثه کشتی سانچی مشخص نشده است و تا باز شدن جعبه سیاه نفت‌کش که بر اساس اعلام سفیر چین در ایران فعلا در بندر شانگهای است باید منتظر ماند. از آنجا که نفت‌کش متعلق به ایران در پاناما ثبت شده‌ است، جعبه سیاه آن باید با حضور مقامات کره‌ جنوبی، ایران و پاناما باز شود.

شاید اگر برجام نبود و تحریم‌های ایران در حوزه نفت و گاز ادامه می‌یافت اساسا فروش نفتی در کار نبود یا اگر هم بود شاید نفت‌کش را باید خودمان در داخل در مبالغ پرریسک و پایین‌تر از استانداردهای بین‌المللی بیمه می‌کردیم که در هر حال جبران خسارت آن چه محموله آن و چه خود نفت‌کش جدای از خسارات انسانی و معنوی به عهده ایران می‌بود. برجام اگر چه نتوانسته در برخی حوزه‌ها از جمله مسایل مالی و بانکی به طور کامل اجرا شود اما در حوزه‌ کشتیرانی و بیمه به خوبی اهدافش را محقق ساخته است و کشور از مزایای این امر بهره‌مند شده است.