نامه‌نگاری حسین و فرهاد در رابطه با «روز عقیم»
حسین کیانی روز گذشته با انتشار نامه‌ای «روز عقیم» خود را از جشنواره فجر خارج کرد تا فرهاد مهندس‌پور دست به قلم شود و پاسخ او را دوستانه بدهد.
اما دلایل این انصراف و اظهارِ پشیمانی به جهت ثبت در گوشه کوچکی از سرگذشتِ تلخ و غمبارِ تئاترِ ایرانی و اجتماعی، زمینه‌اش توسط شورای محترمِ نظارت و ارزشیابیِ اداره کل هنرهای نمایشی فراهم شد. زمینه‌ای که از همان روزهای پیش از اجرای نمایش «روز عقیم» و روزهای اجرا فراهم شده بود. چندین مرتبه بازبینی پیش و پس از شروع اجرا، بحث و جدلِ مفصلی که با کارشناسان محترم آن شورا داشتم و بازبینی‌های نامحسوسی که تا پایانِ اجرا انجام شد باید من را به این آگاهی دلالت می‌کرد که نمی‌باید این نمایش را برای حضور در جشنواره فجر که حساسیت‌هایی صد چندان دارد، پیشنهاد می‌دادم. آری ایراد و تقصیر از خودِ من بود که اگر نبود حالا شورای محترم نظارت مجبور نبود پس از اعلام نهایی اسامی نمایش‌های راه یافته به جشنواره و در آستانه آغاز آن، کارگردان را به جلسه‌ای ویژه دعوت کنند به صرفِ چای و خوانشِ نامه‌ای که از نهادی غیرفرهنگی و خارج از مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد به دستشان رسیده است. نامه‌ای که به صراحت بیان می‌کند که نمایش «روز عقیم»، حق اجرا در جشنواره را ندارد و کارگردان حقِ حضور در جشنواره را.
محل صدور و شخص صادرکننده این نامه به من گفته نشد و برای من هم چندان اهمیتی نداشت که بدانم اما آنچه در آن جلسه و پس از آن برایم اهمیت یافت اول گسترش دامنه دخالت نهادهای غیرفرهنگی و غیرپاسخگو در تصمیم‌گیری‌های نهادهای فرهنگی و دوم تحت تاثیر بودن و مرعوب شدن و سرتسلیم فرود آوردن مدیران فرهنگی در برابر این نامه‌ها و توصیه‌ها و تصمیماتی است که هدفی جز حذفِ تئاتر اجتماعی، فرهنگی و منتقد را ندارد.
حقیقتش را بخواهید، بعد از قرائت نامه و استماع آن، یک لحظه دلم به حالِ همه فرهنگ و هنرمان سوخت و قلبم به درد آمد. من و نمایشم در برابر عظمت و بزرگی فرهنگ‌سازان اصیل و حقیقی این سرزمین و سترگی آثارشان هیچ نیستیم و در شمار نمی‌آییم. این انصراف، نه چیزی از من می‌کاهد و نه چیزی از جشنواره تئاتر فجر. این انصراف که هدفِ دلخواهِ آن نامه است و باعث خرسندی شورای نظارت و احتمالا مدیر اداره کل مرکز هنرهای نمایشی خواهد شد، تنها یک نکته تکان‌دهنده را در بردارد و آن نکته جز این نیست که صدای پای انصراف از آفرینش‌های هنری و فرهنگی اصیل و تئاترهای پرسشگر و منتقد و تفکرانگیز توسط هنرمندانِ مستقل و سوال‌مند به گوش می‌رسد و هر دَم این صدا بیشتر و بیشتر می‌شود.
یقین دارم که این صدا بسیار خوش‌آیندِ صادرکنندگان همان دست نامه‌ها و کسانی است که هنر را وابسته و ذلیل و تحت انقیادِ افکارِ محدود خود می‌خواهند اما معدود هنرمندانِ مستقل و صاحب درد باقی‌مانده تصمیم دارند چه واکنشی در برابر این صدای دهشتناک نشان دهند؟ آیا صدای این انصراف شنیده می‌شود؟ آیا روزی فرا خواهد رسید که هیچ محصول هنری تولید نشود مگر تحتِ مراقبت و نظارتِ همان نهادهای غیرفرهنگی؟ پاسخِ این پرسش‌ها هر چه باشد، مسئولیت‌گریزی و تسلیم‌پذیری بی‌قید و شرط دستگاه‌های تصمیم‌ساز فرهنگی را توجیه نخواهد کرد. هر چند هنرمندانِ اصیل و اندیشه‌مند خیلی وقت است که برای پیشرفت و رونق و گسترش هنرشان، دل از مدیران بُریده‌اند و چشم امید به سویی مبهم دوخته‌اند.»
نامه حسین کیانی در حالی به مشکلات غامض اشاره دارد که او با وجود برخی حواشی نمایش «روز عقیم» خود را در تماشاخانه باران روی صحنه می‌برد و با وجود فشارها بر اداره کل هنرهای نمایشی پیرامون مضمون نمایش حسین کیانی، این نمایش بدون تغییر در زمان‌بندی روی صحنه باقی می‌ماند.
در چنین شرایطی فرهاد مهندس‌پور در پاسخ به اظهارات حسین کیانی در نامه‌ای نگاشته است:«حسین کیانی عزیز سلام. سه روز است بیمارم. امروز توانستم نامه‌ات را بخوانم. از جزییات آنچه به تو گفته شده تبعاً آگاه نیستم؛ ولی هر چه بوده باشد نمی‌توانم این باور عمیق را نادیده بگیرم که امر فرهنگی با حذف و نادیده‌انگاری میانه‌ای ندارد. به ویژه نمایش تو که همین امسال اجراهای موفقی در تهران داشته است. چه بسا موجب شگفتی باشد که واکنش تو، جدی‌ترین واکنش یک هنرمند تئاتر ایران، بیرون و فراتر از منافع فردی است؛ زیرا در این چند ماه بیشترین خواسته‌ها براساس منفعت صرفاً شخصی بوده است. تنها یک چیز برای گفتن به تو دارم. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که قانون در آن حکمفرماست و به احترام گروه کارشناسان هفتاد نفره تئاتر تهران که با همکاری‌شان، بی‌چشمداشت به ما آموختند که در اعتلای فرهنگ باید بر مشارکت همگانی افزود، می‌خواهم از تو خواهش کنم نمایشت را در جشنواره اجرا کنی. برای اینکه بیاموزیم تئاتر با حذف میانه‌ای ندارد و همه باید با هم و با جامعه باشیم.»
البته در نامه مهندس‌پور مشخص نمی‌شود که آیا دخالت برخی نهادها در انتخاب آثار تئاتر فجر دخالت دارد یا خیر. از همه مهمتر آنکه مهدی شفیعی، مدیر اداره کل هنرهای نمایشی در حاشیه تشییع پیکر علی رامز، در جمع خبرنگاران از پیگیری این موضوع سخن گفته بود و بر این نکته اذعان داشت، نمایش حسین کیانی با وجود تمام مشکلات و حواشیش در تهران روی صحنه رفته است. با این حال هنوز مشخص نیست آیا حسین کیانی نمایش خود را از جدول فجر خارج خواهد کرد یا خیر. این مسئله زمانی اهمیت می‌یابد که روز گذشته با وجود انتشار نامه کیانی نام او در فهرست نهایی جشنواره درج شده بود.
ارسال نظر