انتقاد از نحوه حراج سکه توسط بانک مرکزی

فرارو: بانک مرکزی روز گذشته برای اثر گذاری بر روند قیمت سکه وارد عمل شد و با حراج سکه از سوی بانک کارگشایی تلاش کرد قیمت ها را به تعادل نسبی برساند. بانک مرکزی این اقدام را با تحلیل حبابی بودن بازار و برای شکستن حباب ۲۰۰ هزار تومانی انجام داد.

یک میلیون ۴۰۰هزار تومان خط قرمز بانک مرکزی بود، با عبور قیمت سکه از این رقم بانک مرکزی دست به کار شد و با حراج سکه سیاست تعدیل نرخ سکه را در پیش گرفت. روز گذشته، حراج سکه آغاز شد و در همان گام اول قیمت‌ها را یک کانال عقب برد.

در اولین گام هر قطعه سکه تمام‌بهار آزادی طرح قدیم ۴۳ هزار تومان کاهش قیمت را در اولین روز هفته نسبت به آخرین معاملات هفته گذشته تجربه کرد. حباب سکه آغاز به تخلیه شد و سکه‌ که روی یک میلیون و ۴۳۰ هزار تومان را نیز دیده بود، به یک میلیون و ۳۸۵ هزار تومان کاهش یافت.

روند حراج سکه امروز نیز دنبال شد، این روند بر کاهش قیمت اثر گذاشت. به گونه ای که تا ساعت ۲ ظهر امروز قیمت هر سکه بهار آزادی یک میلیون ۳۵۰هزار تومان به فروش رسید. نیم سکه ۶۹۰ هزار تومان و ربع سکه نیز ۳۵۹ هزار تومان معامله شد.

انتظار می رود این روند کاهشی ادامه داشته باشد. برخی کارشناسان معتقدند سکه حباب ۲۰۰هزار تومانی دارد و باید به رقم یک میلیون و دویست هزار تومان نزدیک شود.

صادق سپند آرند کارشناس امور بانکی در این باره به روزنامه اعتماد گفته است: «اگر قيمت طلاي جهاني را نگاه كنيم و قيمت دلار را همين ميزان كنوني در نظر بگيريم، بايد گفت كه قيمت سكه در ايران حدودا ١٠٠ هزار تومان حباب داشت. اين حباب، هرچند كه يك حباب سنگيني بود اما در نهايت بانك مركزي وارد عمل شد و با حراج سكه در بانك كارگشايي اين حباب را تركاند. من معتقدم كه قيمت بايد حدودا ١٠٠ هزار تومان ديگر كاهش پيدا كند. در كل اين تصميم بانك مركزي تصميم درستي بود كه در نهايت منجر به تركيدن حباب در بازار سكه شد.»

با وجود اینکه خبرها از ترکیدن حباب سکه حکایت دارد. اما عده ای معتقدند این وضعیت موقتی است و احتمال بازگشت روند افزایشی سکه وجود دارد. در این باره حسین سلاح ورزی، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران در روزنامه جهان صنعت نوشته است: «بانک مرکزی می‌تواند به وظایف ذاتی خود در مهار تورم اشاره کند و یاد‌آور شود روند فزاینده قیمت سکه در بازار آزاد، راهی برای سازگارشدن افزایشی قیمت سایر کالاها با این کالای شاخص است و باید برای جلوگیری از انتظارات تورمی جامعه، این اقدام انجام شود اما باید به دولت یادآور شد اگر قیمت طلا در جهان روند فزاینده داشته باشد، این اقدام بانک مرکزی به مثابه حراج واقعی است و باید از آن اجتناب کرد.»

به نوشته این فعال اقتصادی "تجربه نشان داده با توجه به بضاعت بانک مرکزی در میزان عرضه سکه که هرگز به اندازه تقاضا نخواهد بود، مهار قیمت‌ها اتفاق کوتاه‌مدتی است و دوباره پس از توقف عرضه سکه، به دلیل وجود تقاضا بار دیگر افزایش قیمت‌ها اتفاق می‌افتد. با توجه به اینکه بخشی از افزایش قیمت سکه و طلا در ایران به دلیل افزایش نرخ تبدیل دلار به ریال ایران است تا زمانی که این نرخ تبدیل میل به صعود دارد، مهار قیمت سکه کاری از پیش نمی‌برد یا اینکه اثربخشی آن کامل خواهد بود."

این فعال اقتصادی از احتمال نقش آفرینی دولت در بازار سکه برای جبران کسری بودجه گفته و نوشته است: «برخی از آگاهان که اندکی خوش‌بینی بیش از حد به هر تصمیم دولت را کنار گذاشته‌اند، باور دارند که دولت دوازدهم برای تامین کسری بودجه خود، دست کم برای یک مقدار معین از آشفته‌بازار سکه استفاده می‌کند. این گروه می‌گویند حالا که دولت و بانک مرکزی‌ قیمت‌های اوج‌گرفته سکه را می‌بیند، با قیمتی تعادلی و به سود خود اقدام به فروش سکه خواهد کرد. بانک مرکزی به عنوان انحصارگر مطلق تولید و توزیع سکه طلا در ایران می‌تواند از این بازار با بهره‌وری بالا استفاده کند و چرا این کار را انجام ندهد.»

در کنار این استدلال ها و تحلیل ها روزنامه جمهوری اسلامی از منظر دیگری به ماجرا پرداخته است. این روزنامه از قیمت های عرضه بسته های سکه انتقاد کرده و نوشته است: «محاسبات نشان می‌دهند قیمت‌های اولیه عرضه از سوی بانک کارگشایی بنابر اعلام قبلی پایین‌تر از نرخ بازار بوده است، رقمی که با هدف شکستن قیمت بازار، طبیعی به نظر می‌رسید ولی این اقدام معنای نهفته‌ای هم در خود دارد چرا که عرضه سکه با قیمت‌هایی پایین‌تر از نرخ بازار به معنای پرداخت یارانه به خریداران است.»

این روزنامه در ادامه نوشته است: «در واقع بانک مرکزی بنابر هدفی که در ظاهر برای خود تعیین کرده بود، سکه را با قیمتی پائین‌تر از قیمت بازار عرضه کرد و این معنایی جز پرداخت یارانه به خریداران ندارد. درست است که به گفته مسئولان، قیمت پایه براساس قیمت‌های جهانی تعیین شده ولی درصورتی که قیمت بازار که نتیجه عرضه و تقاضا در داخل است، بالاتر از قیمت جهانی است، عرضه به قیمت جهانی به معنای اعطای یارانه به خریداران است. به این ترتیب اتفاق عجیبی رخ داده است و دولت دوازدهم را باید از جمله دولت‌هایی دانست که نه تنها به قشر نیازمند جامعه بلکه به دلال‌ها، واسطه‌ها و آنهایی که توانایی خرید یکجای حداقل بیست سکه تمام بهار را دارند هم یارانه می‌دهد.»

با این وجود گزارش دنیای اقتصاد بخشی از ادعای جمهوری اسلامی را رد می کند. این روزنامه نوشته است: «قیمت پیشنهادی بانک کارگشایی تقریبا نزدیک به ارزش واقعی سکه بود و حبابی نداشت. با این حال، یک متقاضی بلافاصله در همان بار اول قیمت ۲۵ میلیون تومان را برای خرید این تعداد سکه پیشنهاد داد و در همان پیشنهاد اول، قیمت پایه سکه‌های بانک میلیونی بالا رفت. در نهایت بسته ۲۰ تایی اول با قیمت ۲۵ میلیون و ۷۲۰ هزار تومان فروخته شد. به عبارتی هر سکه در بار اول یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان به فروش رفت. قیمتی که از نرخ بازار در آن مقطع زمانی بالاتر بود.»

با این حالا هنوز نمی توان با قاطعیت از تبعات و نتایج حراج سکه سخن گفت، نگرانی ها و ابهاماتی در این باره وجود دارد.

آلبرت بغوزیان استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره حراج سکه و اهداف آن بهفرارو گفت: «مفهوم تنظیم بازار این نیست که دولت وارد شود و با عرضه فراوان سکه نرخ را کاهش دهد. سوال این است که تا چه حد می تواند با عرضه سکه قیمت را کاهش دهد. باید مشخص شود چقدر به بازار سکه تزریق شده است و این میزان چقدر بر قیمت اثرگذاشته است. با دانستن این آمار مشخص می شود که این حباب قیمتی ناشی از تحولات عرضه و تقاضا است و یا مسائل دیگری از جمله دخالت بانک مرکزی در این بین وجود دارد و الان به مرحله ای رسیده است که باید سکه تزریق کند.»

او افزود: «نکته این است بازاری که با عرضه چند هزار سکه متحول می شود، عملکرد مخالف این حالت نیز به راحتی برای آن وجود دارد. یعنی عده ای برای منافع شخصی با ورود به بازار، تقاضا را تحریک کنند و عرضه را کاهش دهند یا به تاخیر اندازند، در واقع در این شرایط امکان بازار سازی بسیار بالاست و بازار نشان می دهد که کارا عمل نمی کند.»

به گفته بغوزیان "بانک مرکزی باید اعلام کند که با عرضه چه تعداد سکه توانسته است حباب را بشکند، اگر واقعا با عرضه چند ده هزار سکه و فروش آن بازار کنترل شده است، خب این اقدامات را از همان ابتدا انجام می داد. چرا از همان اول عرضه را افزایش نداد و کار را به این مرحله رساند که بسیاری از اقلام به بهانه افزایش قیمت سکه نرخ هایشان را تغییر دهند."

او با بیان این که "بانک مرکزی در به وجود آمدن این شرایط دخیل است"، گفت: "ممکن است حتی دلایل عام پشت قضیه باشد، مثلا جبران کسری بودجه دولت و... اما این قابل توجیه نیست بانک مرکزی مستقل نباید دست به اقداماتی اینچنینی بزند. بانک مرکزی که سکه می فروشد در حد یک فروشگاه مدیریت می شود و نه یک بانک مرکزی مقتدر."

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با بیان این که بحث سودآوری در این ماجرا مطرح است، گفت: «بانک مرکزی می گوید برای شکستن حباب دست به عرضه سکه می زند در حالی که حباب در بازار سکه یا ارز به سادگی ایجاد نمی شود. تشکل حباب در بازار سکه دلیل دارد، قطعا بازار سازی در اینجا صورت گرفته است. حباب قیمتی با گذشت زمان می ترکد، اصلا نیازی به دخالت ندارد. الان بانک مرکزی به بهانه شکل گیری حباب دخالت کرده است و با ایجاد سوراخی کوچک در این به اصطلاح حباب قمیت ها را اندکی کاهش داده است. چه تضمینی وجود دارد چند هفته بعد همین سکه ای که برای مدیریت بازار تزریق شده است و به صورت ارزان جمع آوری می شود با قیمت بالاتری وارد باز نشود و حبابی بزرگ تر در بازار ایجاد نشود.»

این تحلیلگر مسائل اقتصادی تاکید کرد "بانک مرکزی باید منشا شکل گیری حباب را مشخص کند، قطعا آنها می دانند این حباب در کجا شکل می گیرد. این کار بسیار ساده است. ما هم که بیرون گود نشسته ایم می توانیم حدس بزنیم این غذا از کجا شور می شود. قطعا کسی که نمکدان دستش است به اینصورت غذا را شور می کند. حالا باید در آشپزخانه دنبال آن کسی بود که نمکدان دستش است، گشت."

او افزود: «بانک مرکزی برای پایین آوردن نرخ سکه آنقدر باید تزریق کند که تا مدت ها حبابی شکل نگیرد، این همه سکه که وارد بازار شده است و عده ای آن را می خرند. پولش از جایی تامین شده است. سرمایه دیگر بازها وارد این بازار شده است. این سکه ها به راحتی جذب شده اند این مفهومش این است که به زودی بازی تازه ای برای سکه ایجاد می شود و حتما یکی از بازیگران آن باز هم بانک مرکزی خواهد بود.»