سکون و سکوت زنان در مجلس

شبکه خبر سیما بارها و بارها آن‌ها را نشان داد که نشسته بودند پشت صندلی‌های همیشگی‌شان و فقط به صداهای مردانه پیچیده در مجلس گوش می‌دادند؛ صداهایی که گاه به فریاد تبدیل می‌شد و جایی برای رسیدن فریاد زنان مجلس که نه، حرف زدن عادی آن‌ها باقی نمی‌نگذاشت. ۱۱۹ نفر در چهار روزی که در مجلس گذشت، به عنوان مخالف و موافق وزرای پیشنهادی در مجلس حرف زدند و یک زن هم بین آن‌ها حضور نداشت. کار به جایی رسید که حتی علی لاریجانی، رییس مجلس از نمایندگان زن مجلس به دلیل نرسیدن نوبت به آن‌ها عذرخواهی کرد: «من از این بابت از خانم‌های نماینده عذرخواهی می‌کنم البته چون تعدادشان کم است نتوانستند در قرعه‌کشی سهمی داشته باشند. به نظر می‌رسد نمایندگان زن مجلس نتوانستند در گرفتن وقت از موافق و مخالف که نامشان به قرعه درآمده بود زرنگی به خرج دهند، اما در رعایت نکردن نوبت برای انداختن رای خود به صندوق این زرنگی را به کار بستند.» او اما درباره تذکر ندادن هیچ‌یک از این زنان حرفی نزد و شاید توضیح در این‌باره را به خود آن‌ها واگذار کرد.

تعدادشان در مجلس نهم ۹ نفر است. تعدادیشان جدیدند و تعدادیشان قدیمی. حالا دو سال می‌شود که بر صندلی‌های مجلس تکیه زده‌اند و همین دو سال کافی بوده که انتقادهای زیادی را از سوی فعالان حقوق زنان متوجه خود کنند؛ انتقادهایی که بیشتر به طرح‌هایی بازمی‌گردد که برای زنان داده‌اند یا حمایت‌هایی که از لوایح بحث‌برانگیز دولت دهم داشته‌اند. آخرین انتقاد را اما فقط فعالان حقوق زنان مطرح نکرده‌اند.

حالا این مردم و زنان عادی جامعه‌ هستند که در روزهای گذشته جلسات رای اعتماد به وزیران را به‌طور مستقیم از تلویزیون دیدند و از همان روز اول سوالی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از یکدیگر پرسیدند: چرا زنان نماینده مجلس در چهار روزی که گذشت موافقت یا مخالفتشان را با هیچ وزیر پیشنهادی اعلام نکردند؟ چرا فقط این صدای مردان بود که در صحن مجلس پیچید و هیچ صدای زنانه‌ای شنیده نشد؟ کار حتی در جلسه آخر رای اعتماد به وزرای پیشنهادی و بعد از اعلام نتایج از زبان لاریجانی، رییس مجلس به جایی رسید که هرجا تعداد آرای ممتنع وزیری هشت یا ۹ بود، تعدادی به شوخی و جدی می‌گفتند که حتما زنان مجلس این آرای ممتنع را به صندوق انداخته‌اند. زنان نماینده اما حرفشان چیز دیگری است. آن‌ها تمام‌قد از خودشان دفاع می‌کنند. می‌گویند همه‌شان اسمشان را دوشنبه صبح برای گرفتن وقت سخنرانی چه به عنوان موافق چه مخالف به هیات‌رییسه مجلس داده‌اند اما اسمشان از صندوق‌های قرعه‌کشی درنیامده؛ می‌گویند که از این بابت متاسفند ولی چندان هم غیرطبیعی نبود که اسمشان از صندوق درنیاید چون آن‌ها ۹ نفرند و مردها ۲۷۵ نفر.

شهلا میرگلو بیات، یکی از نمایندگان زن مجلس و سخنگوی فراکسیون زنان ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یکی از آن‌هاست. او به «بهار» می‌گوید روز دوشنبه برای موافقت و مخالفت با پنج وزیر پیشنهادی ثبت‌نام کرده‌ اما نامش به عنوان ذخیره برای مخالفت با یکی از وزرا از صندوق درآمده است: «همه اعضای فراکسیون زنان برای سخنرانی ثبت‌نام کردند ولی متاسفانه نامشان از صندوق درنیامد.» او می‌گوید نام یکی از زنان نماینده به عنوان مخالف یکی از وزرا از صندوق قرعه‌کشی بیرون آمد ولی چند نماینده مرد با او رایزنی کرده و او را راضی کردند که نوبتش را به آن‌ها بدهد: «نوبت سخنرانی برای یکی از زنان نماینده به عنوان مخالف از صندوق بیرون آمد ولی متاسفانه دو نماینده مرد مجلس به او گفتند که این نوبت در حوزه تخصصی او نیست و بهتر است نوبت را به آن‌ها بدهد و او هم قبول کرد.

از طرف دیگر اسم من به عنوان ذخیره مخالفان یکی از وزرا از صندوق بیرون آمد و من هرچه با یکی از نمایندگان مخالف رایزنی که نوبتش را یا قسمتی از وقتش را برای نطق به من بدهد او قبول نکرد و بعد از آن دیدیم همان نماینده که قرار بود به‌عنوان مخالف حرف بزند تحت‌تاثیر صحبت‌هایی، وقتی پشت تریبون قرار گرفت موافق صحبت کرد.» بیات می‌گوید نرسیدن نوبت به زنان نماینده به دلیل اشکال آیین‌نامه داخلی مجلس است: «اعتراضم را دراین‌باره به هیات‌رییسه هم اعلام کردم. تعداد زنان نماینده در مجلس کم است و نوبت به آن‌ها نمی‌رسد در حالی که ما دیدیم افرادی مانند آقایان رسایی و قاضی‌پور سه بار به عنوان مخالف صحبت کردند.

ما خواهان اصلاح آیین‌نامه داخلی مجلس در این‌باره هستیم.» سخنگوی فراکسیون زنان مجلس فعال نبودن زنان در جلسات رای اعتماد را قبول ندارد و در پاسخ به این سوال که چرا زنان نماینده هیچ تذکری را هم در این چند روز در مجلس مطرح نکرده‌اند، می‌گوید: «مردان نماینده هم اگر توانستند تذکر بدهند، با داد‌و‌بیداد و فریاد این کار را کردند. ما زنان به دلیل مسائلی نمی‌توانستیم مانند آن‌ها و بدون میکروفون داد بزنیم و اعتراضمان را اعلام کنیم. ما اگرچه در صحن صحبت نکردیم ولی رایزنی‌هایی را با دیگر نمایندگان داشتیم و مطالبمان را به آن‌ها گفتیم تا آن‌ها مطرح کنند.» بیات معتقد است تا زمانی که تعداد نماینده‌های زن در مجلس به این اندازه کم است و آیین‌نامه داخلی مجلس هم سهم ویژه‌ای برای آن‌ها در‌نظر نمی‌گیرد، انتظار چندانی نمی‌توان از آن‌ها برای سخنرانی در چنین جلسات مهمی داشت. بیات می‌گوید اگر هم نوبت نطق به او می‌رسید برنامه‌ای برای صحبت درباره وضعیت زنان و حضور نداشتن زنان به‌عنوان وزیر در کابینه نداشته است. او درباره سه وزیر باقیمانده کابینه هم می‌گوید روحانی می‌تواند به‌راحتی یکی از وزرای علوم یا آموزش‌وپرورش را از میان زنان انتخاب کند.

مهناز بهمنی، نماینده سراب و یکی دیگر از اعضای فراکسیون زنان مجلس هم در گفت‌وگو با «بهار»، منفعل‌بودن زنان را در چهار روز گذشته به‌شدت رد می‌کند: «من برای موافقت و مخالفت با هشت نماینده ثبت‌نام کرده بودم ولی چون قرعه‌کشی‌ها براساس شماره صندلی انجام می‌شود، نه جنسیت نماینده‌ها، متاسفانه نوبت به من نرسید. نام یکی از زنان هم از صندوق درآمد، که او هم متاسفانه از سخنرانی انصراف داد. من از آقایانی مانند رجب رحمانی خواستم وقت سخنرانی‌شان را به من بدهند که او با این درخواست من مخالفت کرد.» او هم مانند شهلا بیات ایراد این موضوع را آیین‌نامه داخلی مجلس می‌داند: «من روز پنجشنبه اعتراضم را دراین‌باره به آقای لاریجانی اعلام کردم و او هم به من جواب داد که زن و مرد برای مجلس فرقی نمی‌کند ولی من از او خواستم اصلاح آیین‌نامه داخلی مجلس را در دستور کار قرار دهد و خودم هم در اسرع وقت این موضوع را دنبال می‌کنم. ما نمی‌گذاریم که مردان نماینده بیش از این جلو فعالیت زنان نماینده را بگیرند.»

او درباره تذکرندادن زنان نماینده به دیگر نمایندگان هم می‌گوید محمدرضا باهنر در این‌باره به او گفته است که اگر بخواهیم به شما برای تذکر وقت بدهیم باید به همه وقت دهیم. این عضو فراکسیون زنان هم مانند بیات به حسن روحانی پیشنهاد می‌دهد که لااقل یکی از وزرای باقیمانده هیات وزیران را از بین زنان انتخاب کند. لاله افتخاری، نماینده تهران و عضو دیگر فراکسیون زنان مجلس اما نظرش با دیگر همکارانش در این فراکسیون فرق می‌کند. او در گفت‌وگو با «بهار» با این‌که می‌گوید نمایندگان زن وقت تذکر گرفته بودند ولی به آن‌ها نوبت ندادند، با پیشنهاد اصلاح آیین‌نامه مجلس در این‌باره مخالف است: «با این‌که نوبت سخنرانی و تذکر به زنان نماینده نرسید ولی این دلیل نمی‌شود که سهمیه ویژه‌ای برای سخنرانی زنان در جلسات رای اعتماد در نظر گرفته شود. همه ما نماینده ملتیم و زن و مرد بینمان مطرح نیست. درست است که نوبت سخنرانی به ما نرسید ولی اگر قرار بود همه صحبت کنند، ما تا روز شنبه هم کارمان در مجلس تمام نشده بود.» مجلس شورای اسلامی اما روزهایی را به یاد دارد که با این‌که تعداد نمایندگان زن در مجلس با تعداد آن‌ها در مجلس نهم چندان فرقی نمی‌کرد و به تعداد سه چهار نفر از آن‌ها بیشتر بود ولی این زنان نماینده بودند که صدایشان در جلساتی مانند رای اعتماد به کابینه شنیده می‌شد.

فاطمه راکعی، نماینده مجلس ششم، یکی از زنانی است که همیشه نقش فعال زنان در این مجلس را در حرف‌هایش می‌آورد. او به «بهار» می‌گوید از این‌که در جلسات رای اعتماد به وزرای پیشنهادی حسن روحانی، زنان ساکت بودند، بسیار متاسف است: «این موضوع برای همه و به‌ویژه برای جامعه زنان این سوال را پیش آورد که چرا در چنین جلسات مهمی اصلا صدای آن‌ها شنیده نشد. زیرا اگر این عقیده وجود دارد که زنان نباید در مراکز تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نقشی داشته باشند، پس همین ۹ زن هم در مجلس چرا حضور دارند.»

راکعی می‌گوید اگر نمایندگان زن مجلس نهم دغدغه مهمی هم برای سخنرانی نداشتند، لااقل برای این‌که حضورشان را در مجلس به رخ بکشند، باید با دیگر نمایندگان مذاکره می‌کردند و از آن‌ها برای سخنرانی وقت می‌گرفتند. او ادامه می‌دهد: «خواسته دیگر ما از این زنان این است که از آقای روحانی درباره حضور نداشتن زنان بین هیات وزیران پاسخ بخواهند. ما فعالان حقوق زنان معتقدیم خود این زنان هستند که باید جو مردانه مجلس را بشکنند و تقصیر را فقط گردن آن‌ها نیندازند.» او از تجربه‌اش در مجلس ششم می‌گوید: «حتی در زمان مجلس ششم که بیشتر نمایندگان اصلاح‌طلب بودند و درباره حضور زنان دید بازتری داشتند اگر خود زنان نمی‌خواستند، نمی‌توانستند به آن اندازه فعالیت کنند و حضورشان را در مجلس به رخ بکشند.»

اکرم مصوری‌منش، دیگر نماینده زن مجلس ششم هم به «بهار» می‌گوید ما امیدواریم با توجه به رییس‌جمهوری شدن آقای روحانی و باز شدن تقریبی فضای سیاسی، در دو سال باقیمانده مجلس هم شاهد باز شدن فضا برای فعالیت زنان نماینده باشیم.» او با در نظر گرفتن سهمیه برای نطق‌ زنان در مجلس مخالف است: «آیین‌نامه کنونی هیچ منعی برای نطق زنان در مجلس در نظر نگرفته و این خود زنان هستند که باید حضورشان را فعال‌تر کنند. ولی با این حال من با در نظر گرفتن سهمیه برای ورود زنان به مجلس موافقم، زیرا اگر تعداد زنان نماینده در مجلس بیشتر باشد، دیگر شاهد این حرکت‌های منفعلانه آن‌ها در جلسات مهم نخواهیم بود.» جلسات رای اعتماد وزرای کابینه یازدهم حالا تمام شده و غیراز سه وزیر، تکلیف بقیه وزرا مشخص شده است. مسئله زنان اما هم در بین کابینه و مجلس سر جایش است: غیبت در یکی و سکوت در دیگری.