متوسل شدن عربستان به روسیه برای جبران هزینه‌های ماجراجویی‌هایش
عمل‌گرایی روسیه و گسترش روابط با عربستان
روابط عربستان و روسیه همواره براساس نشانه‌هایی از الگوی رقابتی شکل گرفته است. مقامات عربستان در دوران اتحاد شوروی هیچ‌گونه تمایلی به گسترش همکاری‌های راهبردی با آن کشور نشان نمی‌دادند.
ابراهیم متقی در روزنامه آسمان آبی نوشت: روابط عربستان و روسیه همواره براساس نشانه‌هایی از الگوی رقابتی شکل گرفته است. مقامات عربستان در دوران اتحاد شوروی هیچ‌گونه تمایلی به گسترش همکاری‌های راهبردی با آن کشور نشان نمی‌دادند.
چنین فرایندی در سال‌های بعد از جنگ سرد از حوزه رقابت‌های ایدئولوژیک به عرصه جدال‌های ژئوپولیتیکی منتقل شد. نقش‌یابی روسیه در محیط امنیتی منطقه خاورمیانه و غرب آسیا دشواری‌های بیشتری را در روابط آمریکا، عربستان و روسیه به وجود می‌آورد. ظهور داعش را باید بخشی از چالش‌های امنیتی جدید دانست و روسیه از انگیزه همه‌جانبه‌ای برای مقابله با این نیروهای آشوب‌ساز برخوردار است. در این دوران روسیه از الگوی صبر و انتظار بهره گرفت.
مقام‌های نظامی روسیه دو نگرش کاملا متفاوت داشتند؛ عده‌ای بر ضرورت همکاری فراگیر با عربستان و کشورهای عربی خاورمیانه تاکید می‌کردند. برخی دیگر به این موضوع اشاره کردند که روسیه باید از الگو و سازوکارهای همکاری امنیتی با ایران و سوریه استفاده کند؛ در نهایت، چگونگی موازنه قوا در فضای منطقه‌ای زمینه را برای نقش‌یابی روسیه در مقابله با داعش فراهم کرد. چنین وضعیتی با اهداف منطقه‌ای عربستان هماهنگی نداشت، اما دیپلمات‌های روسی توانستند رژیم‌صهیونیستی و عربستان را متقاعد کنند از سازوکارهای تهاجمی علیه چنین کشورهایی حمایت به عمل نمی‌آورند.
ائتلاف عربستان و رژیم‌صهیونیستی معادله موازنه‌ای منطقه‌ای را آسان‌تر کرد. عربستان توانست جهت‌گیری امنیتی رژیم‌صهیونیستی را علیه ایران و سوریه سازماندهی کند. روند همکاری‌هایی که ایجاد شده بود به بازسازی روابط روسیه با کشورهای همانند عربستان، امارات عربی متحده و قطر منجر شد. نقش رژیم‌صهیونیستی برای ایفای الگوهای موازنه منطقه‌ای زمینه افزایش همکاری‌های دوجانبه روسیه و عربستان را اجتناب‌ناپذیر کرد.
رژیم‌صهیونیستی برای امنیت خود به همکاری با روسیه به عنوان کشور موازنه‌دهنده موضوعات امنیتی ایران، حزب‌الله و سوریه تاکید دارد. در چنین شرایطی، کشور موازنه‌دهنده باید نقش موثرتری در روابط منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کند. به همین دلیل عربستان را می‌توان بازیگری دانست که همکاری و مشارکت امنیتی و دفاعی روسیه و برخی از بازیگران کشورهای جهان عرب را به وجود آورده است. چنین فرایندی به مفهوم آن است که رژیم‌صهیونیستی می‌تواند زمینه‌های مشارکت سیاسی و امنیتی بازیگرانی را به وجود آورد که نقش متعادل‌کننده قدرت و امنیت را در خاورمیانه ایفا می‌کند.
روند تحولات منطقه‌ای بیانگر این واقعیت است که روسیه از سازوکارهای عمل‌گرایانه در موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی بهره می‌گیرد. اخلاق و فرهنگ سیاسی روسیه به همان گونه‌ای که نشانه‌هایی از اقتدارگرایی را منعکس می‌کند، با نمادهایی از مصالحه‌گرایی و عمل‌گرایی پیوند یافته است. عمل‌گرایی روسیه به‌معنای آن است که معادله قدرت در جهت‌گیری سیاسی و امنیتی این کشور نقش تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت. روسیه درصدد است موقعیت خود را در خاورمیانه حفظ و تثبیت کند. به همین دلیل، با نیروهای آشوب‌ساز همانند داعش رویارویی مسلحانه را انتخاب نمی‌کند.
از سوی دیگر، می‌توان به این موضوع اشاره کرد که روسیه الگوی عمل‌گرایانه خود را نه‌تنها با رژیم‌صهیونیستی، بلکه با کشورهای منطقه‌ای همانند ایران، عربستان و عراق به کار خواهد گرفت؛ به‌طور کلی، عمل‌گرایی روسیه را باید عامل اصلی بقای سیاسی و نقش‌آفرینی امنیتی این کشور در خاورمیانه دانست. سفر محمد بن‌سلمان به روسیه ماهیت امنیتی و ژئوپولیتیکی دارد.
مقام‌های روسیه در سال‌های گذشته به عربستان سیستم‌های پدافند هوایی براساس سامانه اس۳۰۰ و اس۴۰۰ را فروخته‌اند؛ چنین رویکردی به معنای آن است که روسیه تلاش همه‌جانبه‌ای برای همکاری با کشورهای منطقه‌ای همانند ایران، ترکیه، عربستان و سوریه خواهد داشت. مقام‌های عربستان آینده سیاسی و امنیتی منطقه را بر مبنای شرایطی ارزیابی می‌کنند که نقش امنیتی داعش کاهش پیدا کند. طبیعی است در چنین شرایطی، مصالحه‌گرایی روسیه با عربستان و ترکیه افزایش خواهد یافت.
چنین فرایندی نشان می‌دهد سیاست امنیت منطقه‌ای همواره براساس معادله موازنه قدرت شکل می‌گیرد. ضرورت‌های موازنه قدرت ایجاب می‌کند روسیه نقش موازنه‌دهنده، عمل‌گرایانه و همکاری‌جویانه را با کشورهای منطقه‌ای ایفا کند. چنین نقشی به مفهوم آن است که ائتلاف‌های منطقه‌ای خاورمیانه و غرب آسیا با قدرت‌های بزرگ به‌ویژه روسیه ماهیت پایدار و راهبردی ندارد. عمل‌گرایی و ائتلاف‌های تاکتیکی همواره برای موازنه منطقه‌ای حاصل می‌شود.
شکست داعش در سوریه و عراق زمینه شکل‌گیری مرحله دوم بازی را به‌وجود می‌آورد؛ مرحله‌ای که روسیه براساس الگوی عمل‌گرایانه و موازنه‌دهنده خود تلاش می‌کند از دیپلماسی همکاری با رژیم‌صهیونیستی و عربستان برای کنترل محیط امنیت منطقه‌ای استفاده کند. با توجه به چنین فرایندی، موج جدید همکاری‌های روسیه و کشورهای منطقه‌ای خاورمیانه بیش از آن‌که معطوف به مشارکت با ایران باشد، براساس الگوهای گسترش روابط امنیتی و تسلیحاتی با عربستان و رژیم‌صهیونیستی ادامه خواهد یافت؛ الگویی که می‌تواند شکل جدیدی از موازنه را در محیط امنیتی خاورمیانه ایجاد کند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر