چرا عربستان تن به تغییر داد؟
چند روز پیش تیتر یکی از روزنامه ها در واکنش به به کارگیری چند زن وزیر در امارات با واکنش های زیادی همراه شد. این رسانه در تیتر خود وزارت زنان را با زنده به گور کردن دختران مقایسه می کرد. این تیتر جنجال های زیادی در رسانه ها و شبکه های مجازی به راه انداخت. بعضی آن را مصداق نژادپرستی می دانستند و بعضی دیگر نه.
در کنار این ها محمد بن سلمان ولیعهد عربستان با روزنامه القدس العربی چاپ لندن گفت و گویی داشته و در آن ابراز کرده تا تفکرات افراطی را نابود کند. او گفته کشورش به اسلام میانه رو باز می گردد. او همچنین گفته: «ما ۳۰ سال دیگر را برای مقابله با تفکرات افراطی ضایع نخواهیم کرد.»
اما این سخنان و تغییرات فرهنگی چه معنایی دارد و از کجا ناگهان پیدا شده است؟ در این باره دو کارشناس مسائل بین الملل با فرارو به گفت و گو نشسته اند.
داود هرمیداس باوند استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل بینالملل می‌گوید تغییراتی که عربستان سعودی به آن تن داده به خاطر این است که این کشور درباره مسائل حقوق بشر مورد سوال واقع می‌شود.
باوند ادامه می‌دهد: به خاطر این مسائل عربستان تلاش می‌کند کشور خود را باز کند. به خصوص آنکه افراد تحصیل کرده‌ای به خانواده سعودی اضافه شده‌اند که باعث شده این کشور بر اساس مقتضیات زمان حرکت کنند. بن سلمان ولیعهد این کشور از جمله افراد تحصیل کرده این خانواده است که تلاش می‌کند در سیاست خارجی این کشور مثل سوریه و عراق بازنگری کند تا بتواند در جایگاه قبلی خود در منطقه بازگردد. بنابراین عربستان با توجه به مصالح خود یک خط مشی خردورزانه‌ای ترسیم کرده است.
این تحلیل‌گر مسائل بینالملل در پاسخ به این سوال که این تغییرات واقعی یا نمایشی است می‌گوید: تفاوتی وجود ندارد. شما ممکن است در زندگی خصوصی خودتان رفتارهایی را تقلید کنید که بعد از مدتی به ملکه ذهن تان تبدیل خواهد شد. به این ترتیب حتی اگر تغییرات چند هفته اخیر عربستان مثل رانندگی زنان جنبه نمایشی باشد، یک تابو در این کشور شکسته شده است و دیگر قابل بازگشت نیست. اگر این تغییرات نمایشی باشند به خاطر آنکه در جامعه پذیرفته شده است به یک رویه مسلط و سرانجام به یک قاعده عرفی تبدیل می‌شود.
این استاد روابط بین الملل با اشاره به اظهارات بن سلمان ولیعهد عربستان درباره بازگشت به اسلام میانه رو می‌گوید: این کشور شیعیان را هم مسلمانان افراطی می‌پندارد از این رو با این جمله به نظر می‌رسد عربستان می‌خواهد دست خود را برای مقابله با شیعیان الحصاء و از سوی دیگر گروهی باز بگذارد که بخواهد مقابله جویی کند. بنابراین عربستان می‌خواهد هم با شیعیان و هم با سلفی‌ها مقابله کند.
باوند همچنین اضافه می‌کند با این سخن بار اتهامات از عربستان کاسته خواهد شد. اما اینگونه نیست که گروه‌هایی مثل بوکوحرام یا داعش از بین بروند. گروه‌های تروریستی بعد از گذشت مدتی هدف و مستقل خود را در پیش می‌گیرند. یعنی اگر برای مقصود خاصی تشکیل شده باشند، بعد از انجام آن متوقف نخواهند شد.
علی بیگدلی، کارشناس مسائل خارجی هم در گفت و گو با فرارو می‌گوید ملک سلمان، پادشاه عربستان آخرین فرزند ابن سعود و آخرین نسل بازمانده از دوران تاسیس عربستان سعودی است. محمد بن سلمان ولیعهد ملک سلمان، اما متعلق به نسلی است که در خارج از کشور تحصیل کرده است. این نسل به این نتیجه رسیده که با ساختارهای قبیله‌ای امکان ادامه حیات سیاسی در جایگاه مطلوب این کشور وجود ندارد. به این ترتیب این نسل به دنبال تغییر نوع نگرش سیاسی و اجتماعی و اقتصادی است.
بیگدلی ادامه می‌دهد: عربستان به این سمت می‌رود که وابستگی اش به درآمدهای نفتی کاهش پیدا کند، درهای باز سیاسی بگشاید و با سرمایه گذاری‌های توریستی کند. عربستان همچنین ناچار است تغییراتی در ساختار حکومتی خود انجام دهد که از آن حالت حکومت خانوادگی خارج شود. در دنیای مدرن امروزی رفتارهای گذشته جایگاهی ندارد. بنابراین آزادیهایی به زنان می‌دهد.
بیگدلی می‌گوید: ملک سلمان، پادشاه عربستان در حال حاضر هوش و حواس درست و حسابی ندارد و تقریبا همه کارها را محمد بن سلمان انجام می‌دهد که می‌خواهد تغییرات وسیعی در این کشور انجام دهد. باراک اوباما، رئیس جمهور سابق ایالات متحده در ماه‌های آخر ریاست جمهوری خود یک سخنرانی در استرالیا کرد و به عربستان نهیب زد که همه نارسایی‌های خود را به دوش ایران نیندازد چرا که عربستان از نظر ساختاری و فکر مشکلاتی دارد.
این تحلیل گر مسائل خارجی با اشاره به سخنان اخیر ولیعهد عربستان که این کشور به اسلام میانه رو باز خواهد گشت می‌گوید: در گذشته شیخ عبدالعزیز بن باز مفتی اعظم عربستان گروهی را تشکیل داده بود که از وهابیون شدیدتر بودند. بن باز خود را جانشین پیامبر می‌دانست. در حال حاضر اما این گروه که نگرش‌های متعصابه‌ای به دین و جامعه عربستان دارد محدود شده است. با این حال محمد بن سلمان کار سختی را پیش رو دارد و به یکباره نمی‌تواند این تغییرات را انجام دهد.
بیگدلی پیش بینی می‌کند که بن سلمان در مسیر خود موفق خواهد شد.
بیگدلی تضاد طبقاتی در جامعه عربستان را دلیل دیگر تن دادن سعودی‌ها به تغییرات فرهنگی می‌داند. او می‌گوید: تضادی در جامعه عربستان به وجود آمده که عده محدودی با کادیلاک‌های با دستگیره‌های طلا زندگی می‌کنند و مابقی مردم فقیرند. همین امر ترسی را در مسئولان سعودی به وجود آورده که نکند درگیری‌هایی در این کشور به وجود بیاید. عربستان حالا می‌خواهد خود را به دنیای مدرنی ببرد که رهبری جامعه عرب را برعهده بگیرد؛ در واقع همان کاری که عبدالناصر انجام داده بود.
این کارشناس مسائل بینالملل البته معتقد است که تغییرات صورت گرفته در عربستان سعودی دلیل بهبود روابط ایران و عربستان نخواهد شد. او می‌گوید: عربستان برای ایران خطرناک تر از اسرائیل است. برخلاف انتظار ما نسل جدید دیدگاه بسیار خشنی نسبت به ایران دارد. شاید یک علت امضای قرارداد سخاوتمندانه اخیر آنها با آمریکا تقویت دشمنی با ایران باشد. بنابراین من پیش بینی نمی‌کنم در روابط ایران با عربستان بهبودی اتفاق بیفتد.
ارسال نظر