بازگشایی مدارس و آسیب‌ پذیری کودکان

روزنامه شرق نوشت: همه‌ساله با آغاز ماه مهر و بازگشایی مدارس، فصل جدیدی از دفتر زندگی روی خانواده‌ها گشوده می‌شود؛ شروع سال تحصیلی برای دانش‌آموزانی که با فضای مدرسه آشنا هستند، با شور و نشاط وصف‌ناپذیری همراه است؛ اما این شور و نشاط معمولا برای والدین با اضطراب و نگرانی خاصی توأم می‌شود. به‌طور قطع می‌توان گفت سلامتی و امنیت کودکان، بیشتر از مسائل مربوط به درس و مدرسه برای خانواده‌ها اهمیت دارد.

به‌هرحال نمی‌توان این واقعیت را انکار كرد که کودکان همواره در معرض آسیب‌ قرار دارند. اگرچه آسیب‌پذیری کودکان هم در فضای خانه و هم محیط خارج از خانه محتمل است؛ اما تا زمانی که آنان در خانه به سر می‌برند، زمینه دلواپسی پدران و مادرانشان را کمتر فراهم می‌کنند؛ از این منظر که حمایت خانواده از کودکان در منزل، تا حد زیادی آنها را از خطرهای ناشناخته دور می‌كند. بررسی‌های صورت‌گرفته حکایت از آن دارد که بسیاری از انحرافات کودکان و نوجوانان در مسیر مدرسه به خانه اتفاق می‌افتد.

متأسفانه برخی از خانواده‌ها توجه خود را آن‌گونه که شایسته است، به اهمیت و تأثیر این مسیر و خطرات نهفته در آن معطوف نمی‌کنند. بدون تردید مصونیت‌بخشیدن به کودکان در مقابل خطرات پیرامونی‌شان، نیازمند صرف انرژی، وقت و حوصله فراوان از سوي والدین به‌ویژه در ارتباط با آموزش و آگاه‌سازی فرزندان است که البته قبل از هر چیز به دانش و مهارت خود آنان بستگی دارد. با وجود اين پیشگیری از آسیب‌پذیری کودکان و افزایش احساس امنیت خانواده‌ها، به هماهنگی‌های لازم میان اولیا و مربیان از یک سو و پلیس از سوی دیگر نیاز دارد. به عبارت دیگر بسترهای تولید و افزایش امنیت دانش‌آموزان در ابعاد مختلف پیشگیری از بزهکاری و بزه‌دیدگی، دارای سه ضلع مهم و تعیین‌کننده شامل خانواده، نظام آموزش ‌و پرورش و پلیس است.

کودکان و پیشگیری از خطر تصادف:

یکی از خطراتی که با آغاز سال تحصیلی، دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، خطر تصادف با وسایل نقلیه در نقش عابر پیاده است. برهمین‌اساس می‌توان گفت مهم‌ترین و ضروری‌ترین آموزش موردنیاز دانش‌آموزان، آموزش مسائل ترافیکی است. اما اینکه چرا کودکان بیشتر از بزرگ‌سالان در معرض خطر تصادف قرار می‌گیرند، به تفاوت ویژگی‌های فکری و رفتاری آنان مربوط می‌شود.

کمتر کودکی را می‌توان یافت که بتواند در یک مقطع کوتاه زمانی به چند مسئله فکر کند؛ ایجاد تغییرات ناگهانی در وضعیت ترافیک، ذهن کودکان را آشفته و قدرت تصمیم‌گیری را از آنان سلب می‌کند. بزرگ‌سالان معمولا برای عبور از خیابان، از تمام حواس خود به‌خوبی بهره می‌گیرند؛ یکی از این حواس، حس شنوایی است. اما کودکان ممکن است تشخیص درستی از جهت حرکت خودروها براساس صدای آنها نداشته باشند و دچار اشتباه شوند.

کودکان همان‌گونه که در بیشتر مسائل بازیگوشی می‌کنند، نسبت به توصیه‌های ترافیکی پدر و مادرشان نیز بی‌توجه‌اند. شاید مهم‌ترین عامل آن نیز این باشد که خانواده‌ها برای مجاب‌کردن فرزندشان، توجه آنها را به مجروحیت یا مرگ معطوف می‌کنند؛ درحالی‌که دانسته‌های بیشتر کودکان درباره نتایج تصادف عابران پیاده با خودرو بسیار محدود است؛ به همین دلیل توصیه‌ها را چندان جدی نمی‌گیرند. اشتباه در تخمین سرعت وسایل نقلیه، یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف کودکان در عبور از خیابان است.

بزرگ‌سالان در عبور از عرض خیابان، به چیزهایی که در خارج از زاویه‌ دیدشان قرار دارد نیز توجه می‌کنند و احتمال می‌دهند یکباره خودرو یا موتورسیکلتی از پشت یک خودروی دیگر ظاهر شود؛ اما بیشتر کودکان خردسال به این نکته بی‌توجه‌اند. این نکته‌ای است که رانندگان باید همواره در نظر داشته و همواره انتظار حضور ناگهانی کودکان را در خیابان به‌ویژه در اطراف مدارس ابتدایی داشته باشند؛ بزرگ‌سالان همواره مراقب خودروهایی که از پشت سرشان نزدیک می‌شوند، هستند؛ اما کودکان بیشتر به روبه‌روی خود توجه می‌کنند و در بیشتر مواقع از پشت سر خود غافل می‌شوند.

از دیگر عوامل آسیب‌پذیربودن کودکان در عبور از خیابان، کوچک‌بودن جثه آنهاست که باعث می‌شود در لحظه ورود به خیابان، فاقد دید کافی از سطح سواره‌رو باشند. بنابراین باید آنها را مجاب کرد که اولا از پل عابر یا خط‌کشی محل تردد عابران استفاده کنند و در صورت عدم امکان (به دلیل ‌نبودن پل یا خط‌کشی عابر در برخی نقاط) در ورود به خیابان هرگز عجله نکنند و از افسر پلیس یا سایر عابران کمک بگیرند (با رعایت سایر نکاتی که به امنیت آنان در سایر ابعاد مربوط می‌شود).

آموزش‌های پیشگیرانه والدین به کودکان عمدتا شامل موارد زیر است:

برحذرداشتن کودکان از دویدن و بازی‌کردن در خیابان، ممنوعیت شوخی‌کردن در سطح سواره‌رو، ممنوعیت دویدن به ‌دنبال وسایل نقلیه، عبور از محل‌های مجاز، آشنایی با چراغ عابر پیاده و توجه به آن، ممنوعیت مطالعه در خیابان، خودداری از قدم‌زدن چند‌نفره در سطح سواره‌رو، عجله‌نکردن هنگام عبور از سطح سواره‌رو، عبور در شب از خیابان با لباس تیره و در روشنایی ناکافی، توجه به جهت حرکت وسایل نقلیه در خیابان،آشنایی با خطر عبور از مقابل وسیله نقلیه عمومی،ممنوعیت پریدن از روی نرده وسط خیابان‌ها، آشنایی با خطر عبور از محل پیچ که در آن رانندگان فاقد میدان دید مناسب هستند.

مهم‌ترین نکته در بحث آموزش نکات ترافیکی به کودکان، این است که خود والدین با مسائل مربوط به این حوزه آشنا باشند و آن را در رفتار خود کاملا رعایت کنند؛ چراکه در غیر این ‌صورت هرگز قادر به تأثیرگذاری مثبت بر فرزندانشان نخواهند بود. با کمی دقت در آنچه تاکنون اشاره كرده‌ایم، درمی‌یابیم که کودکان در سنین هفت تا ١١ سال در خطرناک‌ترین مرحله آسیب‌پذیری در ارتباط با تصادفات عابر پیاده قرار دارند. اگر پدرها و مادرها بتوانند شناخت کافی از مسیر ایمن خانه به مدرسه و برعکس حاصل کنند، این مسیر را چندین روز همراه با کودکانشان طی کنند و آموزش به آنان را در طی مسیر و البته در بهترین زمان‌های تأثیرگذار مثل زمان بازی با او ارائه کنند، تا حد زیادی در پیشگیری از آسیب‌پذیری فرزندان خود موفق خواهند بود.

آموزش صِرف زبانی و در محیط خانه، کمترین میزان اثربخشی بر کودکان را دارد. بنابراین حضور به همراه کودک در معابر و آموزش نکاتی مثل عبور از پل‌ها و خطوط عابر پیاده، شناخت تابلوها و چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، شیوه صحیح عبور از خیابان‌های یک‌طرفه و دوطرفه و مانند اینها، به توانمندی و اعتمادبه‌نفس کودکان کمک شایانی خواهد كرد. نکته مهم دیگری که خانواده‌ها باید آن را همواره در نظر داشته باشند، این است که اگرچه این قبیل آموزش‌ها بر عهده نظام آموزشی کشور و پلیس نیز هست، اما لازم است انجام این امر خطیر و حساس را خود بر عهده گرفته و در انتظار اقدام دیگران، از آن فروگذار نکنند.

مقابله با سایر تهدیدها:

کودکان ما باید بدانند که ممکن است در مسیر خانه به مدرسه یا برعکس از سوی افراد غریبه مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. مهم‌ترین نکاتی که لازم است خانواده‌ها به کودکانشان آموزش دهند، این است که به هیچ عنوان سوار خودرو یا موتورسیکلت افراد ناشناس نشده و آنها را همراهی نکنند؛ هیچ‌گونه هدیه و خوراکی از آنان قبول نکنند. باید به آنها توضیح بدهیم افراد کمی هستند که ممکن است بخواهند آنها را مسموم کنند؛ اما مشخص نیست این افراد چه کسانی هستند. به‌هرترتیب باید مطمئن شویم کودکانمان از مطرح‌کردن اتفاقات احتمالی یا رفتارها و گفتارهایی که سلامتی و امنیتشان را تهدید می‌کند، ابایی ندارند.