کارخانه ای رو به تعطیلی که اهرم اقتصادی استان محروم سیستان‌وبلوچستان به شمار می‌آید
نفس‌های آخر کارخانه «بافت بلوچ»
رئیس هیأت‌مدیره انجمن صنایع نساجی: تنها ٣٥درصد کارخانه‌های نساجی سر پا مانده‌اند بیشتر کارخانه‌های نساجی از ترس بدهکاران به صورت صوری فعالیت می‌کنند تولید پنبه در ایران از ٢٥٠هزار تن به ٤٠هزار تن رسیده است هند و پاکستان با تولید علمی پنبه غول‌های نساجی جهان شدند.
روزنامه شهروند: رئیس هیأت‌مدیره انجمن صنایع نساجی: تنها ٣٥درصد کارخانه‌های نساجی سر پا مانده‌اند بیشتر کارخانه‌های نساجی از ترس بدهکاران به صورت صوری فعالیت می‌کنند تولید پنبه در ایران از ٢٥٠هزار تن به ٤٠هزار تن رسیده است هند و پاکستان با تولید علمی پنبه غول‌های نساجی جهان شدند.
چراغ کارخانه ٤١ساله سیستان‌وبلوچستان رو به خاموشی می‌رود. بافت بلوچ که یکی از بزرگترین کارخانه‌های نساجی ایران و اهرم اقتصادی استان محروم جنوب‌شرقی است، در سال‌های بعد از جنگ نان‌آور بیشتر از ٣هزار خانواده ایرانشهری بود. حالا اما حدود ٩٤درصد کارگران کارخانه ریزش داشته و بافت بلوچ با ٢٠٠ کارگر آخرین نفس‌های خود را می‌کشد.
درست در سال‌هایی که هندوستان تلاش می‌کرد با رونق کارخانه‌های ریسندگی پنبه به استقلال برسد، در ایران هم حرکت‌هایی برای رونق کشت پنبه و ایجاد کارخانه‌های نساجی انجام شد. سال‌ها بعد ایران با تولید ٢٥٠هزار تن پنبه یکی از صادرکنندگان مهم این محصول در جهان به شمار می‌آمد اما دیری نپایید که آمار تولید پنبه ایران به کمتر از یک‌پنجم یعنی ٤٠هزار تن رسید و فعالیت بسیاری از کارخانه‌های نساجی را از رونق انداخت. حالا به گفته محمد مروج‌حسینی تنها ٣٥درصد کارخانه‌های نساجی ایران فعال هستند و البته بسیاری از آنها از ترس یغمای بدهی‌شان ناچار شده‌اند به صورت صوری چراغ کارخانه‌شان را روشن نگه دارند تا برچسب تعطیلی مانع از تسویه بدهی‌هایشان نشود.
بافت بلوچ در دست‌انداز
کارخانه بافت بلوچ که زمانی یکی از بزرگترین کارخانه‌های نساجی بود، تا حالا چندباری تعطیل شده و دوباره شروع به کار کرده است. حالا هم یک خط تولید آن بیشتر فعال نیست و با ٣٠ تا ٣٥درصد ظرفیتش کار می‌کند. کارخانه‌ای که قرار بود بعد از تجهیز و نوسازی ماشین‌آلاتش تا ٢هزار نفر نیروی کار داشته باشد، حالا حدود ٢٠٠ کارگر دارد. این کارخانه که روزگاری امیدی برای اشتغال جوان‌های ایرانشهری بود، در شرایطی که بیشتر از یک‌سال‌ونیم تعطیل بود، زمستان سال ٩٤ با ٧٠٠میلیارد ریالی که هزینه شد، دوباره شروع به کار کرد، اما حالا با کل ظرفیت تولیدی‌اش کار نمی‌کند.
حالا در شرایطی که تولید پنبه در ایران از ٢٥٠هزار تن به ٤٠هزار تن رسیده و ما به یک واردکننده صرف تبدیل شده‌ایم، پاکستان و هند که تا سال ٢٠١١ واردکننده پنبه بودند، با کشت و تولید پنبه تراریخته، صادرکننده این محصول به کشورها و ازجمله ایران شده‌اند. چند سالی است که ما تعطیلی کارخانه‌های نساجی و اخراج کارگرها را نظاره می‌کنیم و درهمین مدت هند و پاکستان خود را تبدیل به غول‌های دنیا در زمینه تولید پنبه و صنعت نساجی کرده‌اند.
فقدان مدیریت؛ عامل تعطیلی بافت بلوچ
محمود تهیدست، عضو اتاق بازرگانی زاهدان در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح می‌دهد که طرحی در مورد کارخانه بافت بلوچ مطالعه شد که حتی در این کارخانه پنبه مورد نیاز هم تولید شود اما نبود برنامه‌ریزی و فقدان مدیریت، موجب تعطیلی کامل این کارخانه شد.
به گفته تهیدست درحالی کارخانه‌های قدیمی نساجی به دلیل مجهزنشدن به تکنولوژی و علم روز و نبود مواد اولیه مرغوب تعطیل شده‌اند که فعالیت کارخانه‌هایی مانند بافت بلوچ می‌تواند تأثیر خوبی در اقتصاد منطقه و زندگی مردم داشته باشد.
اما در شرایطی کشوری مانند ترکیه از پیشروان صنعت نساجی در دنیاست که به گفته تهیدست، پایین‌بودن هزینه‌های تولید در این کشور یکی از دلایل پیشروبودن است ولی در استان سیستان‌وبلوچستان هزینه‌های سربار تولید ٣٠درصد بیشتر از سایر نقاط کشور است که گریبانگیر کارخانه‌هایی مانند بافت بلوچ هم هست و باعث شده که این کارخانه حالا با ٣٥درصد ظرفیت کار کند و حدود ٢٠٠ کارگر داشته باشد.
زمانی که ایران در تولید و پنبه و صنعت نساجی حرفی برای گفتن داشت، تولید به‌طور عمده به شکل سنتی و دستی انجام می‌شد اما بعدها که تکنولوژی و ماشین‌آلات روز حرف اول را در این صنایع زد، ایران از این موضوع عقب ماند و هنوز هم کارخانه‌ها با دستگاه‌های ٥٠سال قبل کار می‌کنند و مدرن و امروزی نشده‌اند و حالا حتی کار به جایی رسیده که تعدادی از صنعتگران نساجی ایرانی در ترکیه فعال هستند.
اما فقط کارخانه بافت بلوچ چنین داستان غم‌انگیزی ندارد؛ چند سالی می‌شود که کارخانه‌های نساجی زیادی به سرنوشت مشابه بافت بلوچ دچار شده‌اند. ایران که زمانی در زمینه تولید پنبه و تولید پارچه حرفی برای گفتن داشت، حالا چند سالی است که به واردکننده پارچه و منسوجات تبدیل شده و این واردات بی‌رویه کارخانه‌های نساجی را زمینگیر کرده است. به همه اینها باید مشکل رکود حاکم بر بازار و مشکل تأمین مواد اولیه مورد نیاز را هم اضافه کرد.
تعطیلی ٦٥درصد کارخانه‌های نساجی
به گفته محمد مروج‌حسینی، رئیس هیأت‌مدیره انجمن صنایع نساجی سالانه حدود ۷میلیارد دلار پوشاک خارجی در ایران مصرف می‌شود که حدود ۳ تا ۴میلیارد دلار آن کالای قاچاق است و به این ترتیب باید گفت که ۵۰درصد پوشاک وارداتی به ایران کالای قاچاق است.
آن‌طور که مروج‌حسینی به «شهروند» می‌گوید؛ در صنعت نساجی فقط ۳۵درصد کارخانه‌ها فعال هستند و بقیه هم تعطیل و نیمه‌تعطیل هستند. البته کارخانه‌های تعطیل‌شده به‌طور رسمی تعطیلی خود را اعلام نمی‌کنند، زیرا اگر اعلام تعطیلی کنند، بدهکاران به این واحدها بدهی‌شان را به آنها پرداخت نمی‌کنند.
به گفته رئیس هیأت‌مدیره انجمن صنایع نساجی، کارخانه‌های نساجی تعدیل نیرو کرده‌اند اما سعی می‌کنند کارخانه را باز نگه دارند و چراغشان روشن باشد، هر چند تولیدی نداشته باشند تا از این طریق عنوان تعطیلی به آنها داده نشود.
کاهش تولید پنبه به یک‌ششم
طبق آمارها حدود ٢٠میلیون تن پنبه در جهان تولید می‌شود که در سال‌های نه‌چندان دور ایران ٢٥٠هزار تن پنبه تولید می‌کرد، اما در شرایطی که کشورمان به ١٠٠هزار تن پنبه نیاز دارد، سال گذشته فقط ٤٠هزار تن پنبه تولید شد. ظرفیت اسمی کارخانه‌های نساجی بیش از ٢٠٠هزار تن است، اما از آن‌جا که بسیاری از آنها در حال تعطیل یا نیمه‌تعطیل هستند، نیاز سالانه صنایع نساجی به ١٠٠ هزارتن کاهش یافته است.
آن‌گونه که وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده، حدود ١١٠هزار هکتار زمین کشاورزی که بیشتر در استان‌های خراسان و گلستان هستند، به کشت پنبه اختصاص دارد که سالانه در حدود ٩٠ الی ١٠٠هزار هکتار از آنها زیرکشت می‌رود، اما به گفته محمد‌حسین کاویانی، رئیس صندوق پنبه کشور در سال ٩٥ حدود ٦٦هزار هکتار زمین زیرکشت پنبه بود‌ه است. کاویانی سطح زیر کشت پنبه در سال ٩٦ را هم ٨٠ تا ٩٠ هزارتن عنوان و پیش‌بینی کرده که امسال تولید وش پنبه به ٢٠٠ هزارتن برسد.
آن‌طور که آمار گمرک نشان می‌دهد، در چهارماهه اول امسال ١١هزار تن نخ پنبه و ١٦ هزارتن پنبه به کشور وارد شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ٥٤درصد افزایش را نشان می‌دهد. این موضوع درحالی اتفاق افتاده که به گفته مدیرعامل صندوق پنبه ٣هزار تن پنبه در کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی موجود است و واردات در این حجم، تنها موجب از دست‌دادن فرصت‌های شغلی می‌شود.
هند و پاکستان؛ غول‌های تولید پنبه
حالا در شرایطی ما به یکی از واردکنندگان پنبه از پاکستان و هند تبدیل شده‌ایم که هند استقلال خود را با ریسندگی پنبه‌های تولیدی‌اش شروع کرد و پاکستان هم برای این‌که از غافله عقب نماند و با هند رقابت کند، وارد عرصه تولید پنبه تراریخته شد. بهزاد قره‌یاضی، رئیس انجمن علمی، ایمنی، زیستی در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح می‌دهد که از سال ٢٠١١ تحقیقات دانشمندان هندی در زمینه تولید پنبه تراریخته وارد عرصه تجاری شد و در همان مقطع زمانی شرکت‌های زیادی در هند به وجود آمدند که نیمی از آنها مربوط به شرکت آمریکایی مونسانتو بود اما به تدریج امروز کار به جایی رسیده که ٩٩درصد پنبه تراریخته مربوط به هندی‌ها و یک‌درصد آن مربوط به کمپانی مونسانتو است.
به گفته قره‌یاضی هندوستان با یک حرکت علمی و با پذیرش پنبه تراریخته، از یک واردکننده مطلق به یک صادرکننده عمده پنبه و منسوجات تبدیل شده و حالا سطح زیر کشت پنبه تراریخته در این کشور ١٢میلیون هکتار است.
او با اشاره به رقابت پاکستان با هند در زمینه کشت پنبه و صنعت نساجی می‌گوید: تا سال ٢٠١١ پاکستان هم یکی از واردکنندگان پنبه بود و حالا از ٣میلیون هکتار سطح زیر کشت پنبه در پاکستان، ٢میلیون و ٨٠٠هزار هکتار آن مربوط به پنبه‌های تراریخته است. به گفته رئیس انجمن علمی، ایمنی، زیستی ایران سالانه ٦٠هزار تا ٨٠هزار تن پنبه تراریخته از پاکستان وارد کشور می‌کند.
کاهش ٦٠درصدی هزینه‌های تولید
براساس مستندات تاریخی ایران هم در زمان امیرکبیر به دنبال این بود که با پنبه به خودکفایی برسد و در زمان پهلوی دوم سطح زیر کشت پنبه در کشورمان بیش از ٣٥٠هزار هکتار رسید اما به دنبال بروز آفت کرم سرخ پنبه در سیستان‌وبلوچستان که آفت خطرناک و پرخسارتی است، دولت وقت قرنطینه اعلام می‌کند و کشت پنبه در سیستان‌وبلوچستان و برخی دیگر از مناطق را ممنوع می‌کند.
قره‌یاضی می‌گوید؛ درحالی این ممنوعیت کشت در زمان رژیم گذشته اعمال می‌شد که به دنبال آن هیچ فکری برای کشاورزان، کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی و کارگران کارخانه‌ها نمی‌شد و حتی کار به جایی رسید که کارگران بیکار شده و به تجارت چمدانی رو آوردند، اما بعد از پیروزی انقلاب هم، این قاعده شاه نوشته همچنان به قوت خود باقی ماند.
پنبه تراریخته اما به آفت کرم سرخ پنبه مقاوم است و در شرایطی که در حالت عادی ٢ تن در هکتار محصول برداشت می‌شود، پنبه تراریخته به دلیل ژنتیک و مقاومت به آفات و بدون نیاز به سم‌پاشی، ٤ تن در هکتار محصول می‌دهد و هم محیط‌زیست از باقیمانده سموم و دفع آفات نباتی رها می‌شود و هم ایران را از واردکننده به صادرکننده پنبه تبدیل می‌کند.
تمام اینها درحالی است که کشت و تولید پنبه تراریخته موجب صرفه‌جویی ٤٠درصدی در مصرف آب می‌شود و هزینه‌های تمام‌شده تولید را هم ٦٠درصد پایین می‌آورد. به همین خاطر مدافعان پنبه تراریخته امیدوارند که پنبه تراریخته در ایران وارد فاز تجاری شود.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر