یک همه‌پرسی و بحرانی بی‌پایان

همه نگاه‌ها به کردستان عراق است. تنها چند ساعت تا برگزاری رفراندومی که سردمداران کردستان عراق از مدت‌ها پیش آن را اعلام کرده بودند باقی مانده و ظاهراً تا به این لحظه مخالفت‌های جهانی و منطقه‌ای، رایزنی‌های دولت مرکزی بغداد و وساطت کشورهای همسایه سودی نداشته است.

مجید کوشا در روزنامه ایران نوشت: همه نگاه‌ها به کردستان عراق است. تنها چند ساعت تا برگزاری رفراندومی که سردمداران کردستان عراق از مدت‌ها پیش آن را اعلام کرده بودند باقی مانده و ظاهراً تا به این لحظه مخالفت‌های جهانی و منطقه‌ای، رایزنی‌های دولت مرکزی بغداد و وساطت کشورهای همسایه سودی نداشته است.

مسعود بارزانی این بار با مرغ یک پای خود قصد دارد که امروز،دوشنبه همه‌پرسی را در کردستان برگزار کند. هر چند که هنوز هم بسیاری نتیجه این کار را تنها روی کاغذ می‌دانند که از عمل یعنی تبدیل شدن کردستان به کشوری مستقل بسیار دور است. اگر از اختلافات روزهای اخیر حزب دموکرات کردستان و حزب اتحادیه میهنی کردستان بر سر به تعویق انداختن زمان همه پرسی بگذریم که خود مناقشه‌ای از درون است که به نظر نمی‌رسد رفع و رجوع آن برای ایجاد دولت مستقل رؤیایی بارزانی آسان باشد، حقیقت درباره تبعات این همه‌پرسی بسیار فجیع‌تر از این اختلافات داخلی است.

از زمان پیروزی عراق در موصل و عقب‌نشینی داعش در بخش‌های عمده این کشور، تحلیلگران منطقه‌ای با این پیش‌بینی روبه رو شده بودند که دولت مرکزی بغداد باید در نخستین اقدام چاره‌ای برای استقلال طلبی‌های بعد از این پیروزی و سهم‌خواهی‌ها بیندیشد. همه‌پرسی کردستان شاید نخستین اقدام در تجزیه عراق یکپارچه خواهد بود. این همه‌پرسی قطعاً می‌تواند فضا را برای کوبیدن بر طبل جدایی گروه‌های دیگر آماده کند و به این ترتیب کشور را وارد جنگی داخلی کند که پایان آن هیچ چشم‌اندازی نخواهد داشت.

از سوی دیگر فضا برای هجوم و تسلط دوباره داعش فراهم شود که در صورت جنگ داخلی، تضعیف دولت مرکزی و از دست دادن منابع نفتی بویژه در کرکوک که کردستان مدعی آن است و ۴۰ درصد از نفت مورد نیاز عراق را تأمین می‌کند، از هم پاشیدن این کشور و تبدیل شدن آن به فاجعه‌ای به مراتب بدتر از سوریه دور از ذهن نخواهد بود.

به این ترتیب جدای از مسأله کردها برای همسایگانی چون ترکیه و ایران که مخالفت قطعی خود را با این همه پرسی اعلام کرده‌اند، منطقه می‌تواند درگیر بحران جدیدی شود و تبعات آن فراتر از مرزهای عراق توسعه یابد. پیش‌بینی آغاز جنگی بر سر مرزهایی که احتمالاً کردهای سوریه و ترکیه نیز خواهان بر هم زدن آنها خواهند بود پایانی را متصور نیست و چنین جنگی می‌تواند کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای را درگیر چالش جدیدی بکند.

در چنین شرایطی رئیس اقلیم کردستان علاوه‌بر اختلافات داخلی با چالش بزرگ مخالفت جامعه جهانی با تبدیل شدن کردستان به کشوری مستقل مواجه است که به نظر نمی‌رسد بتواند این چالش را ظرف چند ماه و در مدت زمان کوتاهی به نتیجه برساند. در این میان شاید تنها موافق سرسخت چنین طرحی را بتوان اسرائیل دانست که فعلاً از حمایت عربستان سعودی نیز برخوردار است. تبعات این همه‌پرسی چشم‌انداز اسرائیل را برای به آشوب کشاندن منطقه روشن‌تر از هر زمان دیگری کرده است. ایجاد بحرانی تازه و توجه جامعه جهانی به چنین بحرانی، بهترین فرصت برای رژیم اسرائیل است تا بتواند به اهداف و برنامه‌های خود در سوی دیگر میدان دست یابد.

به هر حال در صورتی که این همه پرسی برگزار شود، از روز سه‌شنبه سناریوهای مختلف روی‌میز بسیاری از کشورها خواهد بود و این در حالی است که همچنان بسیاری از تحلیلگران منطقه‌ای بر این باورند که مسعود بارزانی با توجه به آنکه از تبعات چنین رفراندومی مطلع است شاید هرگز به دنبال استقلال کردستان نباشد و تنها بهانه‌ای برای جلب توجه کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی است تا بتواند امتیازات مورد نظر را به دست آورد.

حتی در این شکل از ماجرا نیز به نظر نمی‌رسد که خاورمیانه پرآشوب نیازمند بحران‌های تازه‌ای باشد که برخی از سران منطقه هر روز به آن دامن می‌زنند و شاید بهترین گزینه روی‌میز در همین ساعت‌های پایانی ادامه گفت‌و‌گو و مقابله با شروع بحرانی است که پایانی برای آن ممکن نخواهد بود.