تشریح ابرچالش‌ های اقتصاد ایران

خبرگزاری ایسنا: رییس سابق اتاق بازرگانی ایران با اشاره به ابرچالش های اقتصاد ایران گفت: همه اینها کاری است که خود ما کرده ایم و نتیجه سیاست گذاری های خود ماست و از هیچ جا به ما تحمیل نشده و اموری است که براساس ندانم کاری، بی تجربگی و بی تدبیری کشور را دچار آن کرده ایم.

محسن جلال پور در نشست تخصصی جمعیت توسعه و آزادی استان کرمان با موضوع بررسی ضرورت جراحی اقتصاد ایران اظهار کرد: موسسه نیاوران وابسته به نهاد ریاست جمهوری است که با نگاه علمی، کارشناسی و همه جانبه کار می کند و در سال های دولت نهم و دهم این موسسه به شدت نزول کرد و در آغاز دولت یازدهم یکی از پیشنهادات جدی ما احیاء این موسسه بود.

وی افزود: در سال گذشته کار جدیدی در این موسسه انجام دادیم و در یک بررسی در یک مقاله ۶ ابرچالش را برای اقتصاد ایران عنوان کردیم و دوستانی معتقد بودند که تعداد ابرچالش ها بیش از این است و جمع بندی به این رسید که همه این مشکلات زاییده یک حکمرانی بد و سیاست گذاری نادرست است.

جلال پور تصریح کرد: در این بررسی کار را از دهه ۳۰ شمسی شروع کردیم و در این دهه ها دولت هر چه جلوتر آمده، بزرگ تر، ناکارآمدتر و عدم پاسخگویی بیشتر را داشته است. دهه ۳۰ سال های ابتدایی بود که سالانه ۱۸ میلیارد دلار درآمد نفتی داشتیم و فکر کردیم می توانیم توسعه را برای کشور به وجود آورد.

رییس سابق اتاق ایران گفت: در دهه ۴۰ یک حرکت جدی در اقتصاد ایران اتفاق می افتد و به عنوان دوره جهش صنعتی می شناسیم و شاید درخشان ترین دوره و دهه خوبی برای اقتصاد ایران است اما دولتمردان فکر می کنند با داشتن بودجه و درآمد نفتی شرایط برای همیشه مهیاست و شروع به حرکاتی فراتر از ظرفیت توانایی مالی ایران می کنند و از همان زمان پایه کسری بودجه گذاشته می شود.

وی یکی از ابرچالش هایی که با آن در ایران روبه رو هستیم، بحث بودجه و بودجه ریزی است و از همان جا توسعه دولتی و بر مبنای منابع نفتی و سرشار اتفاق می افتد و کم کم دولت با توجه به اعتمادی که ظرفیت خود داشته گسترش توسعه را با مقروض کردن دولت و کسری بودجه جلو می برد و تا اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ که صندوق های بازنشستگی ما خوب بوده و درآمد سرشاری در آنها جمع شده بود، دولت بدون توجه به آینده، دستبرد به صندوق های بازنشستگی می زند و به این ترتیب ابرچالش دیگر ما که امروز با آن مواجه هستیم در اوایل دهه ۵۰ پایه ریزی می شود.

جلال پور اظهار کرد: امروز چالش صندوق های بازنشستگی را داریم و در ایران به ازای هر خروجی، ۹ دهم ورودی داریم و صندوق های بازنشستگی ما ورشکسته و دستشان به سوی دولت است.

وی تصریح کرد: در همین دوران توسعه غیرواقعی و غیرپایدار که بر مبنای بخش خصوصی نبوده، اولین دستیازی به منابع محیط زیست آغاز و بدون توجه به اینکه ثروت های خدادادی بین نسلی است و باید حفظ شود، اده سازی، سدسازی و ... انجام می شود. پایه صدمه زدن به محیط زیست را در آن دهه گذاشته ایم که البته قابل دفاع تر از امروز و دهه های بعد از انقلاب است.

وی ادامه داد: پایه برداشت از منابع زیرزمینی از جمله آب که امروز از ابرچالش های ماست، در پایان دهه ۵۰ صورت گرفت و ادامه یافت.

جلال پور افزود: ابرچالشی که در اواخر دهه ۵۰ و اوج آن در دهه ۶۰ برداشت های بی رویه از منابع زیرزمینی آب بوده و چاه های غیرمجاز حفر و با بی درایتی مشکلات زیادی در این حوزه به وجود آمده است. همه این ابرچالش ها کم کم خود را نشان دادند و آنچه که در ۱۵ سال اخیر به عنوان یک چالش جدید آغاز می شود، نظام بانکی ماست و امروز با اصل مهم ورشکستگی برخی بانک ها مواجه هستیم و این مجموعه تنها با سیلی صورت خود را سرخ نگه داشته است.

رییس سابق اتاق ایران تصریح کرد: بیش از ۵۰ درصد سرمایه بانک ها، منجمد است که یا در ساخت و سازها و یا در دست دولت مانده که به هیچ وجه تبدیل به پول نمی شود.نتیجه همه این ابرچالش ها را در یک جا می بینیم و آن مسئله اشتغال است و می بینیم کشور با همین مسائل پیش آمده و جمعیت افزایش یافته، توسعه دولتی منجر به شغل نمی شود و در دهه ۷۰ کم کم مسئله بیکاری شکل می گیرد، دهه ۸۰ بالا رفته و دهه ۹۰ به اوج خود می رسد.

رییس سابق اتاق کرمان گفت: همه اینها کاری است که خود ما کرده ایم و نتیجه سیاست گذاری های خود ماست و از هیچ جا به ما تحمیل نشده و اموری است که براساس ندانم کاری، بی تجربگی و بی تدبیری کشور را دچار آن کرده ایم.

وی افزود: در دهه ۹۰ شرایطی به وجود آمده که ما را در مقابل یک سئوال جدی قرار داده که آیا باید با همین وضعیت ادامه بدهیم؟ اگر پاسخ مثبت است، تا چه زمانی و اگر نه، باید چه کنیم؟

جلال پور اظهار کرد: بعد از اینکه این ابرچالش ها عنوان شد، دوستانی کامنت گذاشتند که ما ابرچالش بزرگ تری داریم و این است که در عرصه بین الملل دچار سردرگمی هستیم و روابط بین المللی که بر روابط اقتصادی تاثیر جدی بر اقتصاد می گذارد، از اصلی ترین چالش هایی است که نظام جمهوری اسلامی با آن روبه روست و تا تعیین تکلیف این وضعیت، گرفتار این ابهام، سردرگمی و هزینه کرد فراوانی که این عرصه بر کشور تحمیل می کند، هستیم.

وی تصریح کرد: کارشناسان معتقدند مجموعه روندی که این ابرچالش ها منجر شده، دولت بزرگ، ناکارآمد و بسیار فربه داریم که عملا پنج برابر متوسط جهانی بزرگ است.

این فعال اقتصادی بیان کرد: فساد، موانع کسب و کار، بروکراسی اداری و ... ناشی از همین دولت بزرگ است و عده ای معتقدند دولت بزرگ مایه بروکراسی، پیچیدگی و مانع سرمایه گذاری و مانع جدی توسعه پایدار با محوریت بخش خصوصی است.

وی اظهار کرد: از ۴۰ سال قبل چین که یک کشور کمونیستی با اقتصاد بسته ای بوده و مسیر اقتصاد آزاد را آغاز کرده، ۳۳ برابر اقتصادش را بزرگ کرده در حالی که جمعیت آن یک و نیم برابر شده است.این عدد برای کره جنوبی ۱۹ است در حالی که جمعیت ما در ۴۰ سال گذشته ۲.۴ برابر و اقتصاد ما ۲.۶ برابر شده و از نظر اقتصادی و سفره های مردم بعد از ۴۰ سال فعالیت و استفاده بی حد و حصر و ناجوانمردانه از منابع کشور هنوز در شرایطی نیستیم که ۴۰ سال قبل اقتصادمان داشته است. بنابراین به این نتیجه می رسیم که نظام تصمیم گیری ما در ۴۰ سال گذشته بسیار غلط بوده و باید امروز به این برسیم که آیا می خواهیم نظام عقلانی، کارشناسی و درست را پایه گذاری کنیم یا می خواهیم این مسیر را ادامه بدهیم و این سئوال جدی روی میز دولت و نظام جمهوری اسلامی است.

جلال پور با اشاره به اینکه ما دو راه در پیش رو داریم که یکی راه بد و یکی راه سخت است، بیان کرد: راه بد ادامه روال قبلی، یعنی تزریق مسکن ها و کارهای مقطعی و گذر از این وضعیت است تا اضمحلال اقتصادی. برخی معتقدند اگر دولت نهم و دهم ادامه پیدا می کرد، خیلی کمتر زمان می برد تا گرفتار این اضمحلال اقتصادی می شدیم.

رییس سابق اتاق ایران با بیان اینکه می بینیم دولت یازدهم نیز که به دلایلی قابل توجیه است، همین مسیر را رفته، گفت: اینکه می گویم دلیل توجیه پذیر این است که دولت نمی توانست خود را همزمان در چند جبهه درگیر کند و حتما باید عرصه بین الملل را برای عبور از این گردنه با خود همراه و فضای کشور را آرام می کرد که دولت پایه های این کار را گذاشت و باید ببینیم دولت دوازدهم چه خواهد کرد؟

وی با اشاره به اینکه مسیر سخت، یک جراحی اقتصادی است که اجتناب ناپذیر است، عنوان کرد: امروز یک دولت بزرگ پرهزینه داریم که ۸۵ درصد بودجه کشور صرف این هزینه ها می شود اما امروز همین هزینه نیز در اختیار ما نیست و براساس پیش بینی ها و روالی که طی می شود، منابع مالی ناشی از نفت نه تنها افزایش نمی یابد بلکه کاهش پیدا می کند.

جلال پور اظهار کرد: منبع دیگر درآمد، مالیات بوده که ناشی از یک سیستم حسابداری غلط در کشور در ۴۰ سال گذشته انجام شده و سوار یک تورم دو رقمی بودیم و علت تورم دو رقمی این مدت، تزریق پول های بدون پشتوانه کاری و تولیدیِ نفت بود.

وی افزود: در ۴۰ سال گذشته بیش از ۵۰ درصد آنچه که به عنوان درآمد و سود محاسبه شده، ناشی از تورم بوده و این تورم بوده که مالیات می پرداخته و امسال سومین سالی است که تورم را یک رقمی می بینیم و دیگر بنگاه های ما سوار بر تورم نیستند و درآمدها را داشته باشند تا مالیات داشته باشیم.

جلال پور اظهار کرد: امروز بنگاه های واقعی و سالم خصوصی ما توانایی مالیات ندارند و آنچه به عنوان مالیات پرداخت می شود، از منافذ و رانت های اقتصاد دولتی ایران نشت می کند.

وی افزود: آنچه اتفاق افتاده، تورم در کشور کنترل شده اما فضایی که باید برای کاسبی و کار در فضای تورم یک رقمی ایجاد بشود، نشده و این مسئله ای است که برخی از آن به عنوان رکود نام می برند در حالی که این رکود نیست.

رییس سابق اتاق کرمان گفت: امروز دوره رکود ۹۱ و ۹۲ را گذرانده ایم و رشد اقتصادی نشان می دهد در مسیر رونق هستیم اما هیچ کس رونق را باور ندارد و ذهن و روح ما ساخته و پرداخته دوران تورمی است و رونق را در سودهای آنچنانی می بینیم و در این صورت مالیات دهی هم دچار مشکل می شود.

وی با مطرح کردن این سئوال که آیا راهی غیر از جراحی در اقتصاد ایران وجود دارد؟ افزود: چاره ای جز اینکه به سمت جراحی اقتصادی برویم نیست. امروز اگر رشد را می بینیم، درازمدت نخواهد بود و این را در اثر اصلاح کارهای غلط دوره دوم ۸۰ و اوایل دولت نهم و دهم می بینیم که برخی از آن تصمیم گیری های غلط را در دولت یازدهم اصلاح و موقتا رشدهایی داشتیم و تحریم ها را برداشتیم و صنعت نفت راه انداری و موجب رشد ۱۲ درصدی شده اما به معنای این نیست که اقتصاد ما بعد از دولت نهم و دهم مسیر درستی را می رود، مسیر را کمی اصلاح کردیم.

جلال پور تصریح کرد: اکنون شرایطی است که اگر همین مسیر را ادامه بدهیم دو سال دیگر در یک رکود جدی و شرایط بسیار سخت مالی گیر می کنیم.

وی تاکید کرد: جراحی اقتصاد این است که مردم ما به عنوان ملت غیرتمند و حاکمیت به دوره قبل از دهه ۳۰ برگردیم و محور اقتصاد و توسعه کشور بخش خصوصی بشود و توسعه بر مبنای توسعه بخش خصوصی بشود و بعد از آن، مالیات دریافت کرده و کشور را با صرفه جویی، بهره وری، کم کردن هزینه های دولت و کوچک کردن دولت پیش ببریم.

رییس سابق اتاق ایران گفت: می خواهیم بیماری را غیر از آنچه همه امراض آن را درمان کنیم، جراحی پلاستیک نیز اضافه و شکل و ظاهر اقتصاد که دولتی است را نیز جراحی کرده و بر پایه توسعه خصوصی بکنیم و نیاز اولیه سرمایه اجتماعی است که وجود دارد.

جلال پور گفت: باید صداقت، شفافیت و راستگویی در کشور شکل گرفته و مردم باور کنند حاکمیت مسیر درستی پیش رو می گیرد ومردم ما فداکار هستند.

وی با بیان اینکه مردم تحمل بسیاری از اختلافات، تبعیض و نفاق و بی عدالتی را ندارند، افزود: پایه کار در اقتصاد ایران افزایش سرمایه اجتماعی است که باید توسط حاکمیت و همه مردم در حداقل زمان ایجاد و بعد ازآن استراتژی تغییر ساختار که اصل اساسی است و هنوز بعد از ۴۰ سال بعد از انقلاب استراتژی بر مبنای مدل جمهوری اسلامی را تعریف نکرده ایم و یکی از نیازهای نظام است و بعد با همت و باور عالی و عزم جدی برای گذر از این مسیر گام برداریم.

رییس سابق اتاق کرمان اظهار کرد: پایه یک اصلاحات، پایه یک دوره ای نیست، پایه از خودگذشتگی و نگاه به منافع ملی است و اگر این اجماع و وفاق در کشور به وجود بیاید، با ظرفیت های فراوانی که در ایران هست، می توانیم این دوران را بگذرانیم. ظرفیت ها و ثروت ما علاوه بر منابع طبیعی و خدادادی، نیروی انسانی جوان، خلاق و فکر است.