راه درازی که زنان آمده‌اند
اهمیت و نقش اسطوره‌ها در ساختن باورها و حافظه تاریخی بشری، بازخوانی نقش زنان اسطوره‌ای ایران را هم شامل می‌شود. با این ملاحظه، شاید اولین ردپای حضور زنان در سیاست، خردورزی و کاربست اعتدال زنانه را باید از آنِ زنِ اسطوره‌ای ایرانی دانست.
دکتر الهام ملک‌زاده در شرق نوشت: اهمیت و نقش اسطوره‌ها در ساختن باورها و حافظه تاریخی بشری، بازخوانی نقش زنان اسطوره‌ای ایران را هم شامل می‌شود. با این ملاحظه، شاید اولین ردپای حضور زنان در سیاست، خردورزی و کاربست اعتدال زنانه را باید از آنِ زنِ اسطوره‌ای ایرانی دانست.
آنجا که سیندخت، با تحلیل صحیح و گزیدن راه و روش منطقی در «تدبیر منزل» و «تدبیر مدرن» به‌عنوان همسر مهراب و مادر رودابه، فراتر از نقش سنتی پشتیبان همسر و دخترش، در کسوت حامی کرامت و شخصیت انسانی خود، به‌عنوان بزرگ‌ترین سرمایه بزرگ انسانی اقدام کرد و با پذیرش مأموریتی خطیر و حضور در دربار کابل از سام خواست با خویشتن‌داری و پذیرش دلدادگی پسرش زال و رودابه دختر مهراب، دو سرزمین ایران و توران را گرفتار آتش تعصب، خشم و غرور نکند.
توصیف باشکوه این سفارت و وظیفه خطیر سیاسی با قلم شورانگیز فردوسی، نه با صفات مردانه، بلکه به سبب رفتارهای زنانه‌ای به تصویر کشیده شده که خردمندی و عقلانیت را توأمان به کار گرفته است. دیرینه‌ترین حضور زنان ایرانی در سیاست‌های کلان کشور فراتر از دغدغه‌های مادرانه و خواهرانه، مربوط به دربار هخامنشیان است.
ایران بعد از اسلام، نمونه‌های مختلفی از حکمروایی و سیاست‌ورزی زنان با سیاست را به چشم دیده که در مقایسه با مردان هم‌دوره خود، بعضا کارنامه برجسته‌تری داشته و مصدر تحولات بزرگی شده‌اند. تا آنجا که به‌عنوان روایتی مشهور در افواه عمومی ماندگار شده و تا امروز هم مانده است.
وقتی که سلطان محمود غزنوی، به بسط متصرفات خود می‌اندیشید، در لشکرکشی به سرزمین ری و در مواجهه با شیرین‌دخت همسر فخرالدوله دیلمی، نخستین زن حاکم شیعی، با این چالش بزرگ روبه‌رو شد که سیده ملک‌خاتون، وی را خطاب قرار داد و گفت: اگر بر من فائق آیی که همه گویند بر زنی پیروز شدی و برای تو افتخاری نیست؛ اما اگر از من شکست بخوری که خیلی برایت گران تمام می‌شود؛ چون همگان گویند که از زنی شکست خورد، حال چه می‌کنی؟
نتیجه مدبرانه و سیاست‌مدارانه حاصل از این کلام خردمندانه، انصراف سلطان محمود از لشکرکشی بود و ادامه سلطنت آل‌بویه. فرصت‌های محدود زنان با‌کفایت، مصدر تجربه‌های موفقی می‌شد که با رونق سیاست، جایگاه، شأن فردی و اجتماعی زنان تغییر می‌یافت. در هنگام اقتدار سلسله سنتی مردسالارانه‌ای چون صفویه، زنان صاحب‌رأی دربار، در قالب تلاش برای رسیدن خود یا خویشانشان به مقامات بالای کشور، با زیرکی در امور دخالت کرده و با تحریک دیگران، به فعالیت سیاسی می‌پرداختند.
نماد تفکر زنان سیاست‌ورز سنتی رادیکال در دوران معاصر و پیش از مشروطه، مهدعلیا همسر محمدشاه است که به قیمت دور‌ماندن ایران از چرخه پیشرفت، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ دستگاه سنتی و دربار ناصری داشت.
به دنبال تحولات فکری کشور در بحبوحه انقلاب مشروطه و در نتیجه درک صحیح بخشی از زنان فعال، از مفاهیم جدید مورد نیاز مملکت، از جمله مساوات، استیفای حقوق آحاد ملت اعم از زن و مرد، حضور زنان رنگ دیگری یافت. از‌آن‌جمله نقش‌آفرینی زنان در نهضت تنباکو، دلاوری و جانفشانی زنان سیاست‌ورز مشهور و گمنام از سردار مریم تا دختر مبارز تبریزی و زینب‌پاشا و امثالهم را می‌توان نام برد.
با وجودی که در ابتدا زنان خواهان مطالبات صنفی نبودند، به موازات رشد آگاهی سیاسی و شعارهایی چون اجرای قانون برای همه و تشکیل مجلس به‌عنوان سمبل اراده ملت، خواستار به رسمیت شناخته‌شدن تشکل‌های سیاسی زنان از سوی مجلس شدند. برخی نمایندگان، به بهانه غیرضروری‌بودن با این مسئله مخالفت کردند و خواستار قدغن‌شدن این تشکل‌ها شدند.
تجربه سال‌های دوران پهلوی، حکایتی جدید از حضور زنان سیاست‌ورز و تحصیل‌کرده دارد که ضمن وابستگی به خانواده‌های صاحب‌قدرت سیاسی، امکان عضویت در احزاب را یافتند. پشتوانه حزبی، قدرتشان را دوچندان کرد. هرگاه حزب‌های متبوعشان قدرت داشتند، آنها نیز قابلیت‌های خود را بهتر عرضه کردند.
آمار منتشره سال ١٣٥٧، حدود ٣٨ درصد دانشجویان ایران را زنان، هزارو ٥٠٠ زن مقام‌های ارشد مدیریتی کشور، ٢٢ زن در مجلس شورای ملی، پنج شهردار و ٣٣ درصد کل مشاغل آموزش عالی ایران را ارائه می‌کند. در جنبش‌های منجر به انقلاب، حضور سیاسی و مبارزاتی زنان، چنان ملموس و اثرگذار بود که رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی (ره) بارها فرمودند این انقلاب بر دوش زنان ایران به پیروزی رسید.
زنان مبارزی چون مرضیه دباغ که نه‌تنها به‌عنوان چریک انقلابی در مبارزات مسلحانه، که در کسوت سفیر ایران در روسیه، ایمان به تدبر و کفایت نماینده ایران را که حامل پیام رهبر انقلاب به گورباچف بود نشان می‌دهد.
در عرصه سیاست‌ورزی دینی با تکیه بر مقام اجتهاد، منیره گرجی در زمره اعلم مجتهده‌های مجلس خبرگان، مصداق عینی مفهوم رجل سیاسی است که در سایه وجود این بزرگ‌زنان، بسیاری از مفروضات قابل بازنگری است، تکاپوهای زنان خردمند و متخصص امروزی نیز با پشتوانه همین سرمایه‌های انقلاب بوده که با امید به آینده و اعتلای موقعیت زنان ایران، با همه محدودیت‌ها گام‌های بزرگی برداشته‌اند.
نادیده‌گرفتن این ظرفیت‌ها نه‌تنها جفا به زنان توانمند است، که با خمول و خمودگی بیش از نیمی از جمعیت خسرانی جبران‌ناپذیر است. چه بس زود دیر باشد آیندگان این تکاپوهای بی‌سرانجام را به تلخی یاد کنند، درحالی‌که نقش زنان در همه کشورها حتی کشورهای در حال جنگی چون عراق و افغانستان روبه رشد است.
انبانی از تجربیات زنان ایران، در مقایسه با تجربه ٤٠ساله سرمایه‌های ارزشمندی چون بانوانی که در فوق به آنها اشاره شد، آهنگ رشد کشور را با حضور عالمانه، متعهدانه، شایسته‌سالارانه و خردمندانه زنان دلسوز و کارآمد کشور پیوند زده و شعارهای انتخابات با مطالبات آن ایام به هم گره زده شود.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر