کویت تحت فشار ریاض به تنش با ایران روی آورد

خبرآنلاین: یک کارشناس مسائل خاورمیانه در رابطه با تنش ایجاد شده از سوی کویت علیه ایران می گوید ایران باید روش مدارا و مماشات در پیش بگیرد و از مقابله مثل بپرهیزد.

به نظر می رسید دو کشور ایران و کویت رابطه حسنه داشته باشند، کویت سعی می کرد نقش میانجیگری در فضای بحران منطقه ای بازی کند، چرا موضوعی در ظاهرا حاشیه ای باعث شکل گیری فضایی تنش آمیز از سوی کویت می شود؟

رفتار کویت در این وضعیت تعجب انگیز است. می شود آنرا بیشتر به بحران قطر و عربستان مربوط دانست و به مناسبات دو جانبه به صورت خاص مربوط نیست. اتهاماتی که کویت متوجه ایران کرده است سندیت ندارد و بعلاوه اینکه این مسئله مربوط به گذشته است. حداقل یک سال پیش می شود که افرادی را در کویت گرفته بودند و سلاحهایی را از آنها ضبط کرده بودند و این مسائل را متوجه ایران می کردند. روند محکومیت و دادگاه این افراد تا اندازه ای مشکوک به نظر می رسد. اینها در ابتدا اعترافاتی در مورد ایران کرده بودند و بعد انکار کرده بودند. حتی گفته می شد سلاح هایی که از خانه و زمین یکی از این افراد کشف کردند مربوط به جنگ اول خلیج فارس بوده است که ظاهرا اینها را از برادر امیر قطر گرفته بودند.

منتها طرح این موضوع در این برهه به نظر می رسد که بیشتر به بحران کشورهای عربستان و چند کشور دیگر با قطر بر می گردد. کویت با توجه به سیاست خارجی خود در گذشته سعی کرده است خود را وارد بحران های منطقه ای نکند و در ظاهر سیاست بی طرفانه ای را دنبال می کند. چون کشور کوچک و آسیب پذیری است در عین حال که ثروتمند است. بنابراین خود را وارد مناسبات این شکلی نمی کند و بیشتر سعی می کند نقش میانجیگر را ایفا کند و در همان اندازه خود را طرح کند. از این رو می توان این موضوع را به ماجرای تحریم قطر و میانجیگری کویت، آمدن وزیر خارجه امریکا به منطقه و پیگیری سیاستهای میانجیگرانه کویت در بحران قطر مربوط دانست.

در بیانیه ای که از سوی کویت صادر شده، به نظر می رسد که سعی شده است به طور کلی قطع رابطه نگردد و تنش بزرگی شکل نگیرد در عین حال که طرف عربستان هم راضی گردد. از آنجایی که بازه زمانی ۴۵ روز را تعیین کرده اند نشان می دهد قصد تنش بیشتر را ندارند ولی به نظر می رسد همسویی بیشتری را با برادر بزرگتر سعودی نشان بدهد و از این رو می توان موضوع را در این قالب این ماجرا را تحلیل کرد.

باید این موضوع را در نظر گرفت که بالاخره در سر فصل هایی که کشورهای عربی برای قطر تعیین کردند قطع ارتباط با ایران را به عنوان یکی از موضوعات مورد تأکید قرار داده اند و قطر هم استنادش این بود که اگر بنا بر کاهش روابط با ایران باشد امارت و دیگر کشورها که روابط قوی و بیشتری با ایران دارند باید روابط خود را با ایران قطع کنند. هنوز هم روابط دو کشور امارات و ایران از دیگر کشورهای جنوب خلیج فارس بیشتر است حتی اگر امارات بخواهد این را انکار کند. در مرحله بعد هم کویت مثال زده می شود که با ایران روابط گرمی دارد. از این رو قطر این موضوع را مطرح می کرد که این شرط ها چیزهایی نیستند که قطر را بتوان بر اساس آن مقصر دانست و یا به تحریم آن ادامه داد. استنادات قطر البته در این مورد درست است.

اعمال فشار عربستان بر متحدان منطقه‌ای برای ضربه زدن به ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

به هر حال سیاست هایی که عربستان در سالهای اخیر اتخاذ کرده است از همه امکانات و ابزارهای خود برای ستیز با ایران و به زعم آنها مهار منطقه ای ایران استفاده می کنند، کما اینکه تا به حال جواب نداده و معمولا در این مورد جواب عکس داده است. رویکرد عربستان رویکرد سازنده ای نیست. حتی به لحاظ علمی و تحلیلی رویکردی منطبق با منافع ملی عربستان نیست، اگر بتوانیم چنین واژه ای را برای عربستان تعریف کنیم. از این رو عربستان از تمام ظرفیتهایش برای این مسئله استفاده می کند. بحران های مداومی که عربستان در داخل و خارج با آن روبرو است در واقع این امر را تشدید می کند و عربستان سعی می کند با نوعی فرافکنی در این باره پیش برود و ایران را به عنوان مقصر جلوه دهد. فعالیتها و موفقیت های منطقه ای ایران در سالهای اخیر در این وضعیت تاثیر داشته است و عربستان نوعی احساس باخت در مقابل حریف می کند.

ایران چه روشی را باید در این باره پیش بگیرد؟ مقابله به مثل سیاست درستی است؟

به نظر می رسد که سیاست ایران درست و منطبق بر منافع خود و منطقه ای بوده و رویکرد آن رویکرد عقلانی است . بالاخره عده ای از منتقدان اعتقاد دارند که ما در جاهایی عقلانی عمل نکردیم ولی در چند سال اخیر ما از یک راهبرد عقلانی و رویه طولانی مدت در سیاست خارجی مبننی بر منافع ملی استفاده می کنیم. همه بحرانهایی که در منطقه در چند سال اخیر اتفاق افتاده از سرعت بسیار بالایی برخوردار بوده است. وقتی سرعت تحولات بالا می رود از کنترل سیاستمداران خارج می شود. ولی به نظر می رسد ما کنترل خوبی بر اوضاع داشتیم. در جریان بحران قطر دولت خوب رفتار کرد و هم در جربانات دیگر باید این رویه را ادامه داد. مقابله به مثل نه درست است و در این وضعیت به نفع منافع ملی نیست. دست کم اگر در واقع عربستان سعودی را رهبر جریانات مقابل ببینیم که سیاستهای تنش زایی را دنبال می کند، رفتار ما باید مبتنی بر کاهش تنش باشد. چیزی که اعراب در سیاست خارجی خود پی گرفته اند یک رویکرد عصبی هیجانی است که مولفه های عقلانیت در آن وجود ندارد و خودشان هم کنترلی بر آن ندارند. به نظرم ما رویکرد درستی در بحرانها داشتیم و همین رویکرد را هم باید ادامه داد، رویکرد مدارا، مماشات و مبتنی بر عقلانیت و تعقیب منافع ملی رویکرد درستی می تواند باشد.

در رابطه با بحران قطر، آیا ایران می توانست به نوع دیگری با بحران مقابله کند؟

در ماجرای قطر بعضی انتقادات متوجه دولت شده بود که ما باید استفاده بیشتری از این جریان می کردیم. البته منتقدان بیشتر فرصتهای اقتصادی را در نظر داشتند. ولی باید گفت ما هم به اندازه کافی استفاده کردیم و بحران را مدیریت کردیم. اگر قطر را به عنوان یک دولت کوچک در نظر داشته باشیم، نباید فکر کنیم که در یک مدت کوتاه باید صادرات چند میلیارد دلاری داشته باشیم. به هر حال قطر ظرفیت چنین چیزی را ندارد. کشوری کوچک با جمعیت کم و اتصالات قوی بین المللی به لحاظ اقتصادی، دوم اینکه بحران بی ارتباط هم به ایران نبود. اگر ما هم به شکلی دیگر یک طرف بحران را می گرفتیم، می توانست بحران تشدید گردد.

شاید طراحی چنین مسئله ای برای همین بود که ما به شکل هیجانی وارد قضیه شویم و فضای دیگری رقم بخورد. همان تجربه قطر را باید در مورد کویت ادامه داد. با آن هم باید مماشات کرد. واکنش وزارت خارجه به نظر از معقولیت خوبی برخوردار بوده است. کما اینکه احتمالا اهداف و نیات کویت را در این جریان شناسایی کرده بودند. کویت در واقع خواست با هزینه بسیار کمی مانوری هم بدهد و با عربستان همراهی هایی داشته باشد. به هر حال کویت بعد از ماجرای سفارت عربستان روابط خود را با ما کاهش داده بود، و ظرفیت کویت برای ما هم خیلی بالا نیست.

از این رو این موضوع یک حالت سوری و شکلی بود که اتفاق افتاد. به همین خاطر می توان گفت مانور است تا اینکه اتفاق عمیقی افتاده باشد. اگر چه حفظ نمایندگی های دیپلماتیک در همه این کشورها تا آخرین حد ممکن بهترین روش است و خود ما نباید دست به چنین کارهایی بزنیم. هر چقدر ما بتوانیم روابط دیپلماتیک و جدی تری داشته باشیم حتی اگر مشکلی هم شکل گیرد دیپلمات ها و سفرا به حل مسئله کمک می کنند. سیاست خارجی عقلانی یعنی تا آخرین مرحله بر روشهای دیپلماتیک پافشاری کنید و از آن استفاده کنید. در چند سال اخیر هم قویا اینچنین بوده است و در قبال کاهش روابط کشورهای منطقه ای با ما مقابله به مثل نکردیم چون این با منافع ما در تضاد بوده است. شاید در داخل برای پرستیژ مسائلی دیگر مطرح شود ولی ما نباید جریان تنش آفرینی را شکل دهیم.