پاسخ رهبر انقلاب به استفتائات درباره حج

خبرگزاری ایسنا: در حالیکه کمتر از سه هفته تا آغاز موسم حج و اعزام زائران کشورمان به سرزمین وحی مانده، نحوه صحیح انجام این فریضه الهی و موضوعات مرتبط با آن، از مهمترین دغدغه‌های فکری هر زائری است.

از همین رو، خبرگزاری دانشجویان در نظر دارد طی روزهای منتهی به آغاز حج ابراهیمی، با رجوع به پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، پاسخ‌های معظم‌ُله به شُبهات و استفتائات افرادی که قصد عزیمت به حج را دارند منتشر کند.

به این امید که حج امسال در کمال امنیت و آرامش، حداکثر دستاورد معنوی و روحی را برای هموطنان‌مان به همراه داشته باشد، در قسمت اول پاسخ‌های امام خامنه‌ای در رابطه با موضوع "استطاعت" را مرور خواهیم کرد.

** کسی که از وجوه شرعی نظیر خمس و زکات ارتزاق می‌کند، اگر از آن خمس یا زکات اضافه آید که به قدر مخارج حج باشد، آیا با وجود سایر شرایط مستطیع خواهد بود یا نه؟

اگر استحقاق دریافت را به وجه شرعی داشت و باقیمانده وافی به هزینه حج بود و سایر شرایط را هم دارا بود، مستطیع است.

** با توجه به اینکه موقع اعزام زائران به حج معاینات پزشکی صورت می‌پذیرد و کسانی که توانایی جسمی ندارند در معاینات پذیرفته نمی‌شوند، آیا مردودین معاینات پزشکی که تاکنون هم راه برای آنان باز نبوده، استطاعت شرعی هنوز دارند؟ یا آنکه با پذیرفته نشدن استطاعت هم تحقق نمی‌یابد؟

در فرض مرقوم استطاعت ندارند.

** در مسأله مهر مدت‌دار زوجه که بر زوج هنگام توانایی در پرداخت واجب است آن را بپردازد، ولی زوجه هنوز مطالبه نکرده و به مهریه احتیاج ندارد؛ آیا پرداخت مهریه مدت‌دار بر انجام حج واجب مقدم است؟

ادای مهریه بدون مطالبه زوجه، واجب نیست و در فرض مذکور ادای حج بر آن مقدّم است.

** آیا با پس‌انداز کردن پول در مدت چندین ماه، شخص مستطیع می‌شود؟ به‌ویژه زمانی که بداند جز از این طریق، مستطیع نخواهد شد.

ایجاد استطاعت از این طریق واجب نیست، اما اگر به قدر هزینه‌ی حَجّةالاسلام پس‌انداز نمود و مستطیع شد، انجام حَجّة‌الاسلام بر او واجب است و نیز کسی که می‌خواهد حَجّة‌الاسلام به‌جا آورد، می‌تواند از هر راه مشروع، مال کسب کند.

** آیا دیدار پدر و مادر یک ضرورت اجتماعی یا شرعی و یا شخصی به شمار می‌آید؟ و اگر چنین است، آیا شخص مستطیع می‌تواند حجّ را به تأخیر اندازد و مال خود را برای این کار هزینه کند؟ (با فرض این که لازمه‌ی دیدار پدر و مادر، انجام سفر و مانند آن باشد.)

بر شخص مستطیع واجب است حجّ به‌جا آورد و جایز نیست خود را با کاری حتی با صله‌ی رحم از حال استطاعت خارج سازد. صله‌ رحم نیز تنها به دیدار منحصر نمی‌شود، بلکه می‌تواند نامه بنویسد یا تماس تلفنی برقرار کند، ولی اگر دیدار والدین در شهر دیگر بر حسب حال آنان یا حال خودش بر او لازم باشد به‌نحوی که از نیازهای عرفی او محسوب شود، و مال کافی برای دیدار والدین و هزینه‌ی حجّ نداشته باشد، در این حالت مستطیع نیست.

** اگر زنی که به نوزاد خود شیر می‌دهد مستطیع شود، چنانچه رفتن او به سفر حج برای کودک شیرخوارش ضرر داشته باشد، آیا می‌تواند به حج نرود؟

اگر ضرر به‌ گونه‌ای باشد که شیردهنده باید در کنار کودک باقی بماند، یا به‌نحوی باشد که شیردهنده با رفتن به سفر حج دچار عسر و حرج گردد، حج بر او واجب نیست.

** زنی که مقداری زیورآلات طلا برای زینت داشته باشد، که در صورت فروش آن مستطیع می‌شود و مال دیگری ندارد، آیا زیورآلات زنان از حکم استطاعت خارج است، یا باید آن‌ها را بفروشد و مستطیع شود؟

اگر به زیورآلات نیاز داشته باشد و اضافه بر شأن او نباشد، با داشتن آن مستطیع نیست و واجب نیست آن را برای هزینه‌ی سفر حجّ بفروشد.

**‌ اگر زن برای به‌جا آوردن حج مستطیع باشد، اما شوهرش به او اجازه ندهد، زن چه وظیفه‌ای دارد؟

اجازه‌ی شوهر برای انجام حجّ واجب شرط نیست، اما اگر رفتن زن به حج بدون کسب اجازه‌ی شوهر، موجب عسر و حرج برای زن شود، مستطیع نخواهد بود و حج بر او واجب نیست.

** شوهرم هنگام عقد ازدواج به من قول داده که مرا به حج ببرد. آیا حج بر من واجب شده و بر ذمه‌ام خواهد بود؟

با چنین وعده و قولی، حج بر شما واجب نمی‌گردد.

**‌آیا جایز است که انسان در نیازهای ضروری زندگی بر خود سخت بگیرد تا برای حج استطاعت کسب کند؟

جایز است، اما شرعاً واجب نیست. البته جایز بودن این کار تنها در مورد خود انسان است، اما سخت گرفتن بیش از حدّ متعارف بر خانواده که نفقه دادن به آن‌ها واجب است، جایز نیست.

**‌ من در گذشته چندان به مسائل دینی پایبند نبودم و اموالی نیز داشتم که برای انجام سفر حج کافی بود (مستطیع بودم)، اما به سبب شرایطی که در آن دوره داشتم، به حجّ نرفتم. در حال حاضر وظیفه‌ی من چیست؟ لازم به ذکر است که اکنون مبلغ کافی برای رفتن به حجّ را در اختیار ندارم و از طرفی، برای این کار دو روش وجود دارد؛ یکی از طریق ثبت‌نام در سازمان حجّ، و دیگری با صرف هزینه‌ی بیشتر. آیا ثبت‌نام در سازمان حجّ کفایت می‌کند؟

اگر در گذشته تمام شرایط استطاعت شرعی را داشته‌اید، حج بر ذمه‌ی شما قرار گرفته و باید به هر روش ممکن و مشروع، البته در صورتی که به عسر و حرج دچار نشوید آن را به‌ جا آورید، اما اگر در گذشته از تمام جهات مستطیع نبوده‌اید، در فرض مذکور حج بر شما واجب نیست.

**‌ شخصی با فیش میّت اگر از سایر ورثه اجازه بگیرد، می‌تواند به حجّ مشرف شود، آیا استجازه از سایر ورثه به عنوان مقدمه واجب (مثل ثبت‌نام و تهیه بلیط و امثال آن) واجب است یا نه؟ و نیز با فرض عدم استجازه چنانچه با همان فیش به حجّ برود و سایر شرایط را داشته باشد، حجّ او صحیح است و کفایت از حَجة‌الاسلام می‌کند یا نه؟

در استفاده از فیش میّت اجازه ورثه لازم است، و چنانچه بدون اجازه از آن استفاده نماید، اگر از میقات به بعد هم استطاعت از ناحیه فیش باشد، حجّ او حَجة‌الاسلام محسوب نیست ولی اگر از میقات به بعد خودش هزینه حجّ را داشته باشد و سایر شرایط هم متحقّق باشد حجّ او مُجزی از حَجة‌الاسلام است.

**‌ کسی که ثبت‌نام کرده و فیش گرفته و وصیت کرده بعد از او پسرش با آن فیش به مکه رود و به نیابت از پدر حج انجام دهد، و بعد از فوت پدر فرزند استطاعت مالی پیدا کرده ولی راه رفتن با فیش پدر برای او باز می‌شود، آیا با استفاده از فیش مزبور و رسیدن به میقات باید به نیابت پدر حج انجام دهد یا خودش استطاعت پیدا می‌کند و باید برای خودش حج به‌جا آورد؟

در فرض سؤال که راه با فیش مورد وصیت برای پسر باز شده و وصیت نسبت به زائد بر حج میقاتی، از ثلث بیشتر نیست، یا ورثه اجازه کرده‌اند، باید پسر حج را به نیابت از پدر به‌جا آورد.

** در مسأله قبل اگر وصیت نباشد، ولی ورثه فیش را به یکی از فرزندان که خود استطاعت مالی پیدا کرده بدهند که به نیابت پدر به حج برود، آیا با استفاده پسر از فیش و رسیدن به میقات، باید حج به نیابت به‌جا آورد یا خودش مستطیع می‌شود و باید برای خودش حج به‌جا آورد؟

در این فرض هم حج نیابی مقدم است.

** در دو مسأله قبل اگر وظیفه او حج به نیابت پدر است، چنانچه حج را برای خودش به‌جا آورد کفایت از حجة‌الاسلام می‌کند یا خیر؟

کفایت از حجة‌الاسلام محل اشکال است.

** کسی که پدرش فوت شده و پدر مستطیع بوده و با فیش او به قصد حج برای پدر حرکت کرده و به میقات رسیده و در آنجا خودش هم مستطیع است چه کند؟ توضیح آنکه نه وصیتی بوده و نه از او خواسته شده که نیابت کند مثلاً وارث منحصر است و راه برای او باز نبوده مگر به این‌طور؟

در فرض مرقوم باید برای خودش حج به‌جا آورد و برای پدر نایب بگیرد.