بررسی تعامل مجلس و دولت در انتخاب کابینه

روزنامه ابتکار: حسن روحانی در انتخاب کابینه دوازدهم هم کار سختی پیش‌رو دارد و هم اینکه فرصتی است تا دست به چینشی استراتژیک بزند. کار سخت روحانی از جایی است که در انتخابات اخیر با رای ۲۴ میلیونی اقبال گسترده‌ای از شهروندان را به خود جلب کرد و بدون تردید در انتخاب کابینه باید مطالبات این اقشار را در امر انتخاب وزراء دخالت دهد.

از سوی دیگر، در انتخاب کابینه بحث حول محور طیف‌ها، آراء و جریان‌های متکثر سیاسی است که به نوعی آنها را در برابر مطالباتشان اقناع کند. یکی از این کانون‌ها پارلمان است که تکثر سیاسی در آن نمایان است؛ از فراکسیون امید و لابی‌من‌های آن، رئیس مجلس و پارلمانتاریست‌های حامی وی، مستقلین و عقبه تندروها که هر کدام به نوعی خاص اعمال نفوذ می‌کنند. البته در میان این طیف‌ها بازوی حمایتی دولت بیش از پیش عیان است.

تجربه مجلس نهم و کارشکنی‌های تندروها در قبال دولت با تحریکات پایداری‌ها اکنون بسیار کم‌رنگ شده و با وجود امیدی‌ها و حامیان لاریجانی کاملا در انزوای سیاسی قرار گرفته‌اند. اکنون شرایط برای تعامل و لابی‌های موازی با دولت برای انتخاب وزراء فراهم است. بررسی این لایه‌ها بیشتر می‌تواند فضای حاکم بر مجلس و نقش لابی‌های درون پارلمانی را در انتخاب وزیران روحانی تبیین کند.

اصل و فرع انتخاب کابینه

اکنون زمان زیادی به انتخاب نهایی و معرفی وزیران باقی نمانده است. حالا حسن روحانی به عنوان تصمیم‌گیر نهایی درباره کابینه دوازدهم گرچه اظهارنظر خاصی درباره چگونگی چینش کابینه جدیدش نکرده، اما به خوبی می‌داند در این فاصله زمان باقی مانده باید روز به روز فشار بیشتری را درباره به کارگیری افراد کابینه متحمل شود. هرچند عقلای هر دو طیف سیاسی کشور بر کارآمدی و با تجربه بودن وزرای جدید تاکید می‌کنند، اما حالا رئیس‌جمهوری منتخب باید با وجود فشارها برای ورود نیروهای سیاسی و حزبی به کابینه جدید، تصمیمی همه جانبه برای کابینه جدیدش بگیرد.

گرچه او در گذشته هم نشان داده که برای چینش کابینه‌اش با هر دو طیف سیاسی مشورت می‌کند اما او به خوبی می‌داند که این چهار سال آخر ریاستش بر پاستور است و باید بیشتر از هر زمان دیگری خودش را برای مواجهه با تخریب‌گران آماده کند و تصمیمی سرنوشت‌ساز بگیرد. تصمیمی که به نوعی برای اداره قوه مجریه برای چهار سال آینده هم تندروها را سر جایشان بنشاند و هم اردوگاهی که او را بر سریر قدرت نشاندند، راضی کند. او که در کابینه اولش نیز مشی‎ای اعتدالی در چینش وزرا برگزید در حال حاضر نیز در ادامه همین مشی، به دنبال چهره‎های معتدل است. چهره‎هایی که بعضاً در دولت کنونی نیز در مناصبی هستند. روحانی پیش از این هم نشان داده است که فارغ از فشارهای جانبی، شخصا برای این منظور تصمیم می‌گیرد و با فشارهای بیرونی عقب‌نشینی نمی‌کند.

تشکیل کمیته تعامل برای رایزنی با مسئولان دولتی

بهرام پارسایی سخنگوی فراکسیون امید مجلس از برگزاری جلسه مجمع عمومی این فراکسیون به‌ منظور دریافت نظرات اعضاء درمورد نحوه تعامل با دولت و چگونگی تشکیل کابینه دوازدهم خبر داده است. پارسایی با اشاره به تلاش فراکسیون امید برای تعامل هر چه بیشتر با دولت اعلام کرد: با توجه به این ‌که فراکسیون امید در جریان انتخابات با انسجام کامل در کنار روحانی و دولت بوده، قصد داریم با حضوری فعال در راستای منافع ملی و عملی شدن مطالبات ۲۴ میلیون رای‌دهنده رئیس‌جمهوری منتخب، اقدام کنیم. او گفت: در این راستا علاوه بر تشکیل کمیته تعامل ۵ نفره فراکسیون امید، رایزنی‌ با مسئولان دولتی را در دستور کار قرار دادیم. سخنگوی فراکسیون امید همچنین از برگزاری جلسه مجمع عمومی این فراکسیون خبر داد و گفت: بر این اساس، جلسه مجمع عمومی فراکسیون امروز صبح روز یکشنبه، ساعت ۶ و ۳۰ دقیقه و پیش از آغاز جلسه علنی مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد. پارسایی خاطرنشان کرد: در این جلسه قرار است درباره نحوه تعامل و همکاری با دولت بحث و تبادل‌نظر کنیم و همچنین نظر اعضای فراکسیون امید را در این راستا دریافت کنیم تا از طریق کمیته تعامل ۵ نفره فراکسیون در جلساتی که با اعضای دولت و آقای روحانی خواهیم داشت، انتقال دهیم.

از سوی دیگر رئیس مجلس هم در مورد تعامل بین مجلس و دولت برای انتخاب کابینه تلویحاً اشاره‌ای به آن داشته است. لاریجانی با اعلام اینکه مجلس فقط از کابینه‌ای که به فکر خدمت به مردم باشد، حمایت می‌کند، تصریح کرد: دولت آینده باید در جهت رفع دغدغه‌های مردم و حل مشکلات اقتصادی تلاش کند نه اینکه حواس پرتی در مسائل دیگر داشته و ذهنشان متفرق باشد.

جدال نمایندگان ولایی و مستقلین ولایی در آستانه انتخاب کابینه

در عین حال رئیس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس با تاکید بر اعلام استقلال فراکسیون نمایندگان ولایی به‌ منظور افزایش کارآمدی پارلمان، نزدیکی به زمان رای‌ اعتماد کابینه دوازدهم در این تصمیم‌گیری موثر دانست و با بیان این ‌که فراکسیون ولایت یکدست نبود، نسبت به بدعهدی مستقلین ولایی در جریان انتخابات هیات رئیسه مجلس انتقاد کرد. حمیدرضا حاجی‌بابایی یکی از مهمترین دلایل این انشقاق را مواضع متضاد دو فراکسیون «نمایندگان ولایی» و «مستقلین ولایی» در قبال عملکرد دولت دانست و در واکنش به این‌ که آیا نزدیک شدن به زمان رای‌ اعتماد به کابینه دولت دوازدهم در اتخاذ این تصمیم موثر بوده، گفت: قطعاً این مسئله نیز در تصمیم ما موثر بوده است.

نماینده اصولگرای همدان در مجلس دهم به ماجرای رای ‌اعتماد به سه وزیر پیشنهادی دولت برای وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی و ورزش و جوانان اشاره کرد و گفت: به عنوان نمونه ما در آبان‌ماه سال گذشته در فراکسیون ولایت تصمیم گرفتیم، از میان سه وزیر پیشنهادی دولت، به دو نفر رای بدهیم و به یک نفر رای ندهیم اما وقتی وارد صحن شدیم، برعکس عمل شد و دوستان به کسی که قرار نبود رای داده شود، رای دادند و به کسی که نباید رای می‌دادند، رای ندادند ولی مردم از ما توقع داشتند و می‌پرسیدند این چه فراکسیونی است؟

روحانی در انتخاب کابینه با فراکسیون امید مشاوره کند

احمد مازنی، عضو فراکسیون امید مجلس شورای در مورد رایزنی‌ها دولت با فراکسیون متبوعش برای تشکیل کابینه دوازدهم به گفت: فعلا کار دو سویه‌ای بین فراکسیون و دولت در مورد کابینه شکل نگرفته است، شاید هنوز زمان آن فرا نرسیده است. کار در فراکسیون امید به صورت شفاف در حال انجام است و اولین قدم نیز این بوده است که پرسشنامه‌ای تهیه شده است و اعضاء فراکسیون نیز در مورد وزراء موجود اظهار نظر می‌کنند. وی گفت: ما نیز انتظار داریم که آقای روحانی به نظرسنجی که در فراکسیون در حال انجام است توجه کند و هم به صورت مشخص انتظار داریم قبل از تصمیم‌گیری مجلس و بوی‍‍‍ژه فراکسیون امید را مشاوران خودش در تصمیم‌سازی بداند. مازنی با بیان اینکه دولت یازدهم نمره قبولی می‌آورد ولی معدلش خوب نیست گفت: ما انتظار داشتیم دولت تعامل بیشتری با فراکسیون داشت و اینکه این تعامل دوسویه باشد.

وی خاطر نشان کرد: علت این تعامل تقریبا یک سویه ضعف در مدیریت مجلس دهم بود چرا که مدیریت این مجلس جمع مستقلانی را درست کرده است که هرجا لازم بود فرمان را به راست می‌برد و هر جا که لازم بود فرمان را به چپ می‌چرخاند، البته خود آقای روحانی به دلیل خصوصیات شخصی فقط براساس قانون عمل می‌کند یعنی فردی را معرفی می‌کند و سپس لابی‌های خود را شروع می‌کند در حالی که قاعده این است که قبل از معرفی افراد با نمایندگان مشورت کند و گزینه‌های مختلف را مطرح کند و سپس آنها را معرفی کند. مازنی در مورد اینکه تا چه اندازه این نوع برخورد دولت با فراکسیون را متوجه ضعف ریاست فراکسیون می‌دانید، گفت: مجموعه فراکسیون و رئیس فراکسیون تمام قد در دفاع از روحانی ایستادگی و حمایت کردند و بیشتر از این باید احتمالا آقای عارف شهید می‌شد که اثبات می‌کرد از دولت حمایت می‌کند.

وی تاکید کرد: بیشترین تاثیر و نقش را فراکسیون امید که آقای عارف ریاست آن را عهده‌دار هستند برای جلب افکار عمومی برای گرایش به روحانی داشتند و حتی در شورای سیاست‌گذاری نیز این نقش را می‌توانیم به وضوح ببینیم و اگر بخواهیم امتیازی بدهیم بیشترین امتیاز به فراکسیون امید داده می‌شود که مدیریت آن را آقای عارف به عهده دارد. این عضو فراکسیون امید گفت: ما انتظار داریم در حال حاضر که از این طریق اقدامات یکسویه انجام می‌شود و مشورت‌های برای ارائه به وی آماده می‌شود آقای روحانی نیز برای ارتباط و دیدار با نمایندگان عضو فراکسیون پیشقدم شود. وی تاکید کرد: از دیگر فراکسیون‌های مجلس نیز می‌خواهم که نماینده‌ای را برای کابینه دوازدهم پیشنهاد ندهند و از رئیس‌جمهوری نیز می‌خواهم که از افراد بیرون از مجلس کابینه خود را ببندد.

لابی‌های درون پارلمانی و انتخاب کابینه

هر چند روحانی امیدوار است دولت دومش با دست‌انداز کمتری از سد مجلس عبور کند اما بدون شک وزن بالای ولایی‌ها در مجلس و مواضع نامشخص فراکسیون مستقلین مجلس سبب خواهد شد که کار روحانی در این مرحله هم چندان راحت نباشد. در این شرایط نگاه‌ها به سمت محمدرضا عارف است. محمدرضا عارف این بار آزمون دشوارتری دارد؛ از یک سو اصلاح‌طلبان خارج از پارلمان هستند که انتظار دارند فراکسیون امید مجلس همراه با تصمیمات برون پارلمانی با کابینه روحانی هماهنگی‌های لازم را اتخاذ کند. خاصه آنکه اصلاح‌طلبان این بار انتظار بیشتری از روحانی دارند و سهم‌خواهی بیشتری هم کرده‌اند.

اصلاح‌طلبان انتظار دارند موضع‌گیری کلان این جریان درباره هر وزیر پیشنهادی در صحن مجلس هم انعکاس پیدا کند. آنجایی که پیوند خوردن رای فراکسیون امید و مستقلین می‌تواند خواست اصلاح‌طلبان را به کرسی بنشاند. پیوندی که بدون شک نیازمند لابی‌های پشت پرده خاصه در سطح کلان آن و از سوی عارف است. دولتی‌ها نیز یک چشم امیدشان به عارف مجلس است، آنها گرچه تلاش کرده‌اند همزمان امیدی‌ها و مستقلین مجلس را همراه خود نگاه دارند تا در بزنگاه‌های پارلمانی دستشان در مقابل منتقدان ولایی‌شان خالی نماند اما در جریان رای اعتماد به کابینه بدون شک نیاز آنها به عارف بیش از گذشته خواهد شد.