جدال در مناظره دوم بر سر چیست؟

فرارو: زمان زیادی به مناظره دوم کاندیداهای ریاست جمهوری باقی نمانده است. مناظره ای که طبق اعلام ستاد نظارت بر تبلیغات انتخابات قرار است با محوریت سیاست برگزار شود. موضوعی که قطعا می تواند محورها و چالش‌های متعدد داشته باشد و حسن روحانی و اسحاق جهانگیری از عملکرد خود دفاع کنند.

اصلاح‌طلبان تقریبا یک سال است که انتقادهای جدی به سیاست داخلی دولت یازدهم مطرح کرده اند. به طوری که صادق زیبا کلام به عنوان یکی از حامیان حسن روحانی و دولت در این باره گفته بود: نمره دولت در سیاست داخلی تجدید است و روحانی اقدام مفید و موثری در خصوص جامعه مدنی، رفع حصر، آزادی زندانیان سیاسی و... انجام نداده است.

اما نگاه اصولگرایان منتقد به دولت بیشتر حول محور سیاست خارجی می گردد. آنها تقریبا از همان ابتدا که توافق ژنو در سال ۹۲ صورت گرفت، دولت را به وادادگی در برابر غرب متهم می‌کردند. البته این تنها مورد و انتقاد مخالفان به دولت نبود. آنها بارها و بارها تاکید کرده‌اند که آنچه دولت برای دستیابی به برجام داده است با آنچه که نصیبش شده بسیار فاصله دارد و این یک شکست است.

از سوی دیگر سن وزرای کابینه، عملکرد دولت در حادثه منا و اعتبار پاسپورت ایرانی می‌تواند از مباحثی باشد که در روز جمعه کاندیداها ریاست جمهوری مطرح می کنند.

با اینحال بی شک یکی از مهمترین مباحثی که روز جمعه در مناظره مورد بحث قرار خواهد گرفت و به خصوص محمدباقر قالیباف از آن برای انتقاد از روحانی استفاده خواهد کرد موضوع «برجام» است که مواضع وی درباره آن بسیار پر فراز و نشیب بوده است.

شهردار تهران هرچند معتقد است که برجام یک موفقیت بزرگ است اما سیاست‌های متناقضی که اتخاذ کرده است نشان داده این قابلیت را دارد که این توافق هسته ای را زیر سوال ببرد و آن را دستاویزی برای حمله به دولت قرار دهد. چراکه بعد از توافق اولیه در صفحه رسمی خود در اینستاگرام نوشت: «خداوند را شاکرم که توفیق این پیروزی نصیب ملت ایران شد ... بنده به سهم خودم به دولت که گام اول را محکم برداشت تبریک می گویم اما باید بدانیم راه پر فراز و نشیب و سختی را در پیش داریم.»

وی حتی بعد از برجام رسما به محمدجواد ظریف تبریک گفت اما در آبان ماه سال ۹۴ مواضع و نگاهش به برجام تغییر کرد وگفت: «متأسفانه رویکرد مدیریتی دولت در دو سال گذشته شرایط را به‌گونه‌ای رقم‌زده که جامعه حس می‌کند انرژی مسئولین به‌جای حل مشکلات آن‌ها صرف مسئله‌سازی‌هایی می‌شود که هدف از آن وابسته کردن کشور به مذاکرات هسته‌ای و گریزناپذیر نشان دادن توافق به هر قیمت است. گویی هدف دولت برای دستیابی به توافق، رفع تحریم‌ها نیست بلکه جلب آرای سیاسی برای پیروزی در انتخابات آتی است ... تردیدی در این نیست که قدرت دفاعی و اقتصادی کشور امکان چانه‌زنی و دستیابی به توافقی باعزت را افزایش می‌دهد؛ و امروز تأسف‌انگیز است که دولت با دست خود، خود را در میز مذاکرات خلع سلاح کرده است».

او همچنین پیشتر در صفحه شخصي خود نسبت به رویکرد ايالات متحده به برجام اين گونه واكنش نشان داده بود که: «این بدعهدی چندان دور از انتظار نبود. صرفا برای شیفتگان غرب که بی‌اعتمادی نظام به آمریکا را وهم و دشمن تراشی می‌دانستند، این اتفاق تجربه جدید بود و شاید حالا به دوراندیشی رهبر انقلاب ایمان بیاورند. همچنانکه قطعا اصل مذاکره و برجام خیانت نبود. خیانت آن است که برجام را قاب بگیریم و فقط مشتاقانه به آن نگاه کنیم و از توان داخل کشور غفلت کنیم.»

ولی با ورود به عرصه انتخابات ریاست جمهوری رویکرد وی تا حدودی تندتر شد. به طوری که در برنامه تبلیغات انتخاباتی خود گفت: حرف مردم ما این است که چرا دولت فقط موضوعش شده است برجام؟ نتیجه برجام چه تاثیری در زندگی ما داشت؟ چرا آن بخش تعهداتی که اجرا کردیم، چرا آنها اجرا نکردند؟ و چرا دولت نتوانست حق ما را از آنها بگیرد؟ مردم می گویند چرا دولت همه کارها را تعطیل کرد و فقط موضوعش شد برجام مردم از این گله مندند و حق دارند. چرا فرصت‌های برجام برای تولید داخلی نیست ولی برجام فرصت بزرگی شد برای فروش کالاهاش خارجی به ایران.

از این اظهارات شهردار می توان پیشبینی کرد که قطعا روز جمعه قصد دارد در این خصوص رئیس جمهور را به چالش بکشد و بخش عمده صحبت های خود را به آن اختصاص دهد. ضمن اینکه قطعا این را از حسن روحانی می خواهد که به نوعی اثبات کند که چگونه برجام سایه جنگ را از ایران برداشته است و این چه جنگی بوده است؟

اما برخلاف قالیباف، ابراهیم رئیسی مواضع مشخص و روشنی درباره برجام و به طور کلی مذاکرات هسته ای ندارد. یعنی تا امروز صحبت خاصی در این باره مطرح نکرده است اما باتوجه به نزدیکی وی به سعید جلیلی، می توان این تحلیل را داشت که سیاست خارجی وی تاحدود زیادی همان دیدگاه‌های جلیلی است که تفاوت های چشمگیری با سیاست خارجی محمدجواد ظریف و حسن روحانی دارد.

جلیلی نه تنها در روش بلکه در رویکرد نیز نقطه مقابل جواد ظریف است. لذا قطعا رئیسی انتقادهایی به سیاست خارجی دولت مطرح خواهد کرد. ضمن اینکه او سیاست خارجی خود را اینگونه تشریح کرده است که: «عزت و حکمت حکم می کند که با تمامی کشورها ارتباط سازنده داشته باشیم، برای صادرات باید ارتباطات اقتصادی و فرهنگی با دیگر کشورها داشته باشیم اما تعامل با عزت و به جز با اسرائیل با همه کشورها ارتباط برقرار خواهد بود اما با رعایت اصل عزت.»

علاوه بر برجام حادثه منا نیز ممکن است یکی از مباحث مناظره باشد. زیرا در زمان وقوع، برخی معتقد بودند که رویکرد و عملکرد دولت در قبال عربستان مفید و تاثیرگذار نبود و نتیجه خاص دربر نداشت. لذا ممکن است در این مناظره این مسئله نیز مطرح شود.

موضوع اعتبار پاسپورت ایرانی می تواند موضوع دیگری باشد که در راستای انتقاد از دولت مطرح شود. زیرا مدتی است که مخالفان دولت در شبکه‌های اجتماعی، با بیان این مسئله دولت را که یکی از وعده‌های برگرداندن اعتبار به پاسورت ایرانی بود، زیر سوال می‌برند.

البته در بحث سیاست داخلی یکی از مسائل که قالیباف و رئیسی قطعا دولت را از طریق آن مورد انتقاد قرار می‌دهند، مسئله میانگین سنی کابینه است. این موضوع البته مورد انتقاد اصلاح طلبان نیز بوده است. هرچند آنها بیشتر تاکیدشان بر عملکرد برخی وزرا مانند وزیر کشور بود.

ولی اصولگرایان میانگین سنی کابینه را از نقاط ضعف دولت می‌دانند و معتقدند کابینه دولت چابکی لازم را ندارد. ضمن اینکه اخیر حتی برخی سایت‌های خبری نزدیک به جریان اصولگرایی بر سابقه این وزرا در نهادهای امنیتی و نظامی نیز تاکید کرده اند که می تواند در مناظره نیز مورد بحث قرار بگیرد.

با همه این تفاسیر به عقیده ناظران در مناظره پیش رو حسن روحانی و اسحاق جهانگیری دست بالا را خواهند داشت زیرا نه تنها عملکردشان قابل دفاع است و آمارها نشان دهنده موفقیت دولت در سیاست خارجی است بلکه می توانند درخصوص محدودیت‌هایی که برای جریان اصلاحات طی یک دهه گذشته ایجاد شده است نیز طرف مقابل را مورد نقد قرار دهند.