خوب و بد «یارانه احزاب»

خبرآنلاین: احزاب چشم به کمک مالی دولت‌ها دارند، قانونگذاران گرچه موافق این کمک هستند اما یک هشدار جدی هم می دهند، کمک های دولتی شاید احزاب را از استقلال دور و وامدار دولت کند.

سال‌هاست سیاسیون از حزبی نبودن فضای سیاسی کشور گله دارند؛ گله‌هایی که در آستانه هر انتخابات در کشور شکل جدی تری به خود می‌گیرد و البته اتفاق چندانی هم در حزبی کردن سیاست کشور نمی‌افتد. اما آنچه که در این میان انتقاد بسیاری از احزاب را در این سال‌ها به دنبال داشته اختصاص ندادن یارانه‌های دولتی به احزاب است. احزابی که برای پا گرفتن و ادامه مسیر نیاز به بودجه دارند و سال‌ها است که با مخالفت دولت‌ها یا مجلسی‌ها برای اختصاص یارانه به حزب‌ها مواجهند. آخرین نمونه از این روند، حذف یارانه احزاب از برنامه ششم توسعه از سوی نمایندگان مجلس دهم و اختیاری شدنِ کمک دولت به حزب های سیاسی بود.

گرچه برخی سیاسیون این رویه در پیش گرفته شده را درست و در جهت پویایی و استقلال احزاب می دانند اما برخی دیگر نیز براین اعتقادند با ادامه روند بی اعتنایی‌ها به اختصاص دادن بودجه به احزاب که از دولت محمود احمدی نژاد قوت گرفت، باید منتظر کم جان شدنِ بیشتر این حلقه های ارتباطی جامعه و دولت باشیم. نهادهایی که سال ها است با فراز و نشیب های گوناگونی دست و پنجه نرم کرده اند. از تعطیل شدن خانه احزاب بگیرید تا حذف شدن یارانه‌هایشان.

قصه کش‌دارِ بی مهری به احزاب؛ از دولت اصلاحات تا دولت مهرورز

اواخر دولت دوم اصلاحات بود و احزاب هنوز به عدد و رقم کنونی شان نرسیده بودند که دولت اصلاحات بیش از دو میلیارد تومان را برای کمک به احزاب اختصاص داد و مجلس هفتم هم در نخستین سال کاریش با اختصاص دادن این رقم به احزاب موافقت کرد. گرچه تنها یک میلیارد تومان از این مبلغ از سوی احزاب جذب شد اما طولی نکشید که با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد اوضاع تغییر کرد. بطوریکه در دومین سال فعالیت مجلس هفتم نمایندگان با ردیفی خالی در بودجه ۸۵ برای احزاب مواجه شدند واین موضوع همان زمان هم با اعتراض چهره هایی از هر دو جناح سیاسی در مجلس از جمله حشمت‌الله فلاحت‎پیشه و داریوش قنبری، روبرو شد.

در آن زمان مصطفی پورمحمدی وزیر کشور وقت، به کمیسیون امنیت ملی رفت و گفت که در متن پیشنهادی وزارت کشور برای بودجه سال ۸۵ بودجه احزاب در نظر گرفته شده بود اما دولت با آن مخالفت کرده است. در نهایت با اینکه پیشنهاد مکتوبی برای اختصاص بودجه ۳۰۰۰هزار میلیارد تومانی برای احزاب از سوی کمیسیون امنیت به کمیسیون تلفیق رفت اما باز هم نتیجه ای از کمیسیون تلفیق بیرون نیامد.

این اتفاق در بودجه سال های بعد هم تکرار شد و علاوه بر محمود احمدی نژاد، دیگر نه کمیسیون تلفیق و نه صحن علنی رغبتی به اختصاص دادن یارانه به احزاب نشان داده نشد تا اینکه بالاخره در بودجه سال ۸۸ با درخواست‌های مکرر نمایندگان مجلس درباره اختصاص یارانه به احزاب، به پیشنهاد کمیسیون تلفیق مجلس هشتم و درخواست یکصد تن از نمایندگان، یارانه‌ای سه میلیاردی به احزاب رسید.

اما این پایان ماجرا نبود. در لایحه بودجه ۸۹ باز هم ردیفی برای احزاب درنظر گرفته نشد و این بار هم کمیسیون امنیت ملی در مورد این موضوع اظهار نظر نکرد.

قصه بی مهری دولت های نهم و دهم به یارانه احزاب ادامه داشت تا زمانی که محمود احمدی نژاد کلید پاستور را به حسن روحانی تحویل داد تا کورسوی امیدی در دل فعالان حزبی که دیگر خانه ای هم برای فعالیت نداشتند، روشن شود.

از وعده تا عمل؛ تصویب قانونی جدید برای احزاب

حسن روحانی در حالی بعد از روی کار آمدنش به یکی از وعده هایش یعنی بازگشایی خانه احزاب جامه عمل پوشاند که مذاکرات بعضی از فعالان حزبی با او و وزیر کشورش برای گنجاندن یارانه احزاب در بودجه و یا در لایحه ای جدا آغاز شد. تا اینکه اواخر سال ۹۴ قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی در جلسه علنی مجلس تصویب و در آبان ماه از سوی مجمع تشخیص موافق با مصلحت نظام، تشخیص داده و متن این قانون برای اجرا از سوی رییس جمهور به وزارت کشور ابلاغ شد. در این لایحه جدید قانون فعالیت احزاب و تشکل‌های سیاسی، به طور صریح به یارانه دولتی اشاره شده است. بطوریکه در ماده ۱۶ این قانون چهار منبع برای درآمد احزاب در نظر گرفته شد:

۴- کمک‌ها و یارانه‌های دولتی

در تبصره یک این ماده نیز آمده است: دولت در راستای کمک به احزاب هر ساله ردیف بودجه ای را در بودجه سالانه پیش بینی می کند.

قانون جدید در حالی وضع شد که در قانون «فعالیت احزاب، جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی یا اقلیت‌های دینی شناخته شده» مصوبه سال ۱۳۶۰ اشاره‌ای به کمک دولت به احزاب نشده و در ماده ۱۸ این قانون آمده بود:«بودجه گروه‌ها باید از طرق مشروع و قانونی تأمین و به شکل مشروع و قانونی صرف گردد.»

قانونی که بلااستفاده ماند

به نظر قانون جدیدی که درباره یارانه احزاب به وزیر کشور ابلاغ شد هم دردی از احزاب سیاسی کشور دوا نکرده و کلاف یارانه پیچیده تر از قبل شده است. تا آنجا که حشمتیان رئیس فعلی خانه احزاب در جلسه ای با وزیر کشور مسئله یارانه احزاب را با او درمیان گذاشت. عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور هم در این دیدار با بیان اینکه موافق اختصاص یارانه به احزاب است، گفت که حاضر است در هر کمیسیون مجلس که لازم باشد برود و از یارانه احزاب دفاع کند.

علاوه بر او محمد حسین مقیمی، معاون وزیر کشور هم اظهارات وزیر کشور را تکرار کرد و با بیان اینکه احزاب باید در کشور یارانه دریافت کنند گفت که ما در دولت هشتم به احزاب یارانه دادیم، اما دولت سابق قطع کرد اما احزاب اعتراض هم نکردند.

او همچنین با تاکید بر این که احزاب مانند سایر فعالیت اجتماعی نیاز به کمک دارند، گفت که موضوع یارانه احزاب را در کمیسیون ماده ۱۰ احزاب پیگیری و دنبال می کند.

با این وجود یارانه احزاب از برنامه ششم توسعه حذف شد و آنطور که حمیدرضا فولادگر، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی گفته و در اصلاحیه برنامه ششم توسعه هم در این باره آمده، با توجه به اصلاح ماده ای مربوط به احزاب در برنامه ششم توسعه دولت مختار شده در صورت درآمد کافی به تشکل های سیاسی یارانه پرداخت کند.

بر اساس بند الحاقی ۱۲ اصلاحی ماده ۱۲۰ برنامه ششم توسعه (ماده الحاقی ۴) دولت موظف است برنامه ریزی های لازم جهت توسعه سیاسی را به گونه ای طراحی کند که تا پایان اجرای قانون برنامه ششم، احزاب و تشکل های سیاسی مطابق ضوابط قانونی که به تصویب مجلس شورای اسلامی می رسد، مورد حمایت قرار گیرند.

پیش از این در مصوبه مجلس عبارت «و یارانه آنها مطابق بودجه سنواتی بر اساس آیین نامه ای تخصیص می یابد که به پیشنهاد وزارت کشور به تصویب هیئت وزیران می رسد.» وجود داشت که به منظور تامین نظر شورای نگهبان حذف شد.

موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟

حسین کنعانی‌مقدم بازرس خانه احزاب و حسین کاشفی عضو دیگر شورای مرکزی خانه احزاب از کسانی بودند که چندی پیش در نشست شورای مرکزی خانه احزاب خواهان بررسی این موضوع شده و به در نظر نگرفتن بودجه ای مشخص در برنامه ششم توسعه اعتراض کردند.

اما محسن کوهکن، عضو جبهه پیروان خط امام و رهبری از مخالفان سرسخت اختصاص یارانه به احزاب است. او در گفت و گو با خبرآنلاین با بیان اینکه احزابی که برای فعالیت خود به دنبال گرفتن پول از خزانه دولت هستند معمولا احزاب فولکس واگنی هستند، می گوید: «بنده با یارانه احزاب از ابتدا مخالف بودم چراکه معتقدم اگر حزبی ایجاد می‌شود باید هزینه‌هایش را خودش پرداخت کند و از بودجه بیت المال نباید به احزاب پولی پرداخت شود. حزب یا باید مردمی باشد یا دولتی، اگر می‌خواهیم حزب دولتی ایجاد کنیم باید به تجربه شکست خورده‌مان در احزاب دولتی همانند کارگزاران و مشارکت نگاه کنیم. این تجربه به خوبی نشان می دهد که حزب دولتی موفق نیست و احزاب باید مردمی باشند.»

عزت الله یوسفیان ملا نماینده مردم آمل در مجلس شورای اسلامی که از موافقان اختصاص یارانه به احزاب است با بیان اینکه پرداخت یارانه به احزاب باید در چارچوب خاص و بدون اغماض باشد، گفته که بدون شک تنها ابزاری که می تواند خانه احزاب را در شرایط کنونی تقویت کند همین یارانه احزاب است؛ چرا که انجام امور صنفی مربوط به احزاب نیز بر عهده خانه احزاب است.

حمید رضا ترقی، نماینده دور هفتم مجلس شورای اسلامی و عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی هم از موافقان این موضوع است اما می گوید اگر دولت بخواهد پرداخت یارانه داشته باشد که باعث مطیع ساختن احزاب به دولت باشد مطمئنا همگان با ان مخالف هستند. او در این باره گفته که قطعا باید نحو پرداخت یارانه به احزاب به گونه ای باشد که استقلال احزاب را آسیب نزند اما یارانه به احزاب می تواند به افزایش مشارکت سیاسی و نقش فرهنگی تحزب در بین مردم کمک کند.

محمد جواد کولیوند، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس شورای اسلامی هم با پرداخت یارانه به احزاب موافق است و می گوید که اختصاص یارانه به احزابی که باراجتماعی و سیاسی کشور را به دوش می کشند، ضروری است .گرچه او بر کمک دولت به احزاب در صورت درآمد کافی تاکید کرده و گفته که اگر درآمد های دولت کفاف بدهد، از مازاد این محل می تواند قسمتی را به احزاب کمک کند.

اسدالله بادامچیان، نایب رئیس شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی اما راه حل دیگری برای این موضوع دارد: « یارانه احزاب را در اختیار ولی امر قرار دهند.» به نظر بادامچیان با این اقدام فرایند پرداخت یارانه امری مستمر و قانونی می شود که با تغییر دولت ها هم متوقف نخواهد شد. این فعال سیاسی درباره «یارانه احزاب» و شیوه پرداخت آن به تشکلهای سیاسی گفته که پرداخت یارانه از طرف دولت ها به احزاب باید به نحوی باشد که تشکل های سیاسی به دولت ها وابسته نشوند. بادامچیان با اشاره به اینکه هر دولتی که روی کار می آید سلیقه و جهت گیری سیاسی خودش را دارد، گفته که اگر یارانه را دولت ها پرداخت کنند، احزاب و جریان های سیاسی نباید انتظار داشته باشند که مثلا دولت اصلاحات روی کار آمد، یا دولت اعتدالگرایان یا جریان اصولگرا قدرت سیاسی کشور را در دست گرفت، از جریان غیر همسوی خود حمایت کنند.

او با بیان اینکه استراتژی و تفکر دولت ها بر مبنای ذهنیت و گرایش حزبی شان، بر روی شیوه پرداخت یارانه به احزاب و میزان حمایت از گروه های همسو و همفکر خود تاثیر می گذارد، اما در این خصوص این موضوع ها روی دیدگاه ولی امر تاثیرگذار نیست. بادامچیان همچنین به زمان حضورش در کمیسیون ماده ۱۰ احزاب اشاره کرده و گفته «آن زمان هم در کمیسیون درباره یارانه احزاب بحث می کردیم؛ در آغاز نظر رهبر مقام انقلاب درباره پرداخت یارانه به احزاب خیلی مساعد نبود. من که مجددا عضو این کمیسیون شدم، محضر ایشان رسیدم؛ نظر ایشان این بود که اگر دولت یا مجلس موافق باشند، من حرفی ندارم.»

حسن روحانی و یک کار نیمه تمام

با وجود حمایت‌ بعضی از دولتی‌ها از تخصیص یارانه دولتی به احزاب و با وجود اینکه بعد از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید احزاب خانه دار شدند و احزاب جدید هم مجوز گرفتند، اما به نظر می رسد با اختیاری شدن کمک دولت به احزاب،باید منتظر اقدامات جدیدی از سوی دولت روحانی ماند. اقداماتی که شاید او در صورت تکرار ریاست جمهوری اش در انتخابات سال آینده برای آن چاره ای بیندیشد؛ چاره ای برای احزابِ نیمه جان کشور.