سفر ناگهانی و غیرمنتظره عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی به عراق برای دیدار با مقامات ارشد بغداد، همچنان موضوع بحث و تحلیل رسانه‌های مختلف است. برخی این سفر را تجدید نظر در سیاست ریاض در قبال بغداد می‌دانند، به‌خصوص پس از تجربه ناموفق ثامر السبهان سفیر عربستان در عراق که به‌دلیل مداخلات و اظهارنظرهایش از عراق اخراج و به ریاض فراخوانده شد،
کامران کرمی در روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: سفر ناگهانی و غیرمنتظره عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی به عراق برای دیدار با مقامات ارشد بغداد، همچنان موضوع بحث و تحلیل رسانه‌های مختلف است. برخی این سفر را تجدید نظر در سیاست ریاض در قبال بغداد می‌دانند، به‌خصوص پس از تجربه ناموفق ثامر السبهان سفیر عربستان در عراق که به‌دلیل مداخلات و اظهارنظرهایش از عراق اخراج و به ریاض فراخوانده شد،
عربستان مجددا در تلاش است تا این تصویر مخدوش شده را اصلاح کرده و روابط کج دار و مریز را در مسیر طبیعی خود قرار دهد. در مقابل اما دیدگاه دوم معتقد است، سفر وزیر خارجه عربستان حاوی پیام‌هایی صریح برای ایران است. به‌خصوص که ریاض در تلاش است تا عراق را در لیست ائتلاف نظامی خود که یکی از اهدافش اجماع دولت‌های اسلامی علیه تهران است، بگنجاند. موضوعی که همچنین می‌تواند منجر به نفوذ راهبرد عربستان به داخل عراق شود که در طول دو‌دهه اخیر این امکان برایش فراهم نبوده است.
نزدیک به سه دهه پس از حمله صدام به کویت در سال ۱۹۹۰ که منجر به قطع روابط دولت‌های عربی با عراق شد، وزیر خارجه عربستان سعودی در یک سفر ناگهانی صبح یکشنبه ۸ اسفند وارد بغداد شد تا با مقامات این کشور دیدار و گفت‌وگو کند. تا سال ۲۰۰۳ و متعاقب سقوط صدام، سیاست خارجی عربستان در پیوند با استراتژی امنیتی آمریکا، بر مقابله با تهدید بالقوه عراق برای عربستان و شورای همکاری خلیج‌فارس تمرکز داشت، هرچند روابط دو دولت در سال ۲۰۰۴ و بعد از اشغال عراق از سر گرفته شد، اما سفارت ریاض در بغداد همچنان تعطیل ماند. با نخست‌وزیر شدن حیدر العبادی در تابستان ۲۰۱۳، سعودی‌ها اقداماتی هرچند محتاطانه را برای ایجاد رابطه مجدد با عراق آغاز کردند که تصمیم برای بازگشایی سفارت مهم‌ترین آنها به‌شمار می‌رفت. اگرچه در این زمان زمزمه‌های قدرت‌گیری داعش در سوریه و عراق نیز در حال شنیده شدن بود و موجب شد تا با حمایت‌های مالی ریاض از دولت خودخوانده اسلامی و دیگر گروه‌های تروریستی، زمینه برای تضعیف بیش از پیش بغداد فراهم آید. در واقع سیاست خارجی عربستان پس از سقوط صدام مبتنی بر تضعیف ساختارهای جدید به‌خصوص به حاشیه راندن شیعیان بوده است. توجیه این
سیاست نیز، آن چه«افزایش نفوذ ایران در عراق» خوانده می‌شود، بوده است، اگرچه مقامات بغداد بارها بر نقش همدلانه و مستشاری تهران تاکید ورزیده و مانع اجرای سیاست‌های مخرب عربستان در بغداد بوده‌اند. با این مقدمه می‌توان سفر عادل الجبیر به بغداد را در دو سناریوی زیر مورد ارزیابی قرار داد:
سناریوی خوش‌بینانه
برخی از دیدگاه‌ها که در رسانه‌ها مطرح شده است، معتقدند که عربستان سعودی در پی آن است که با نزدیکی به عراق به‌عنوان متحد درجه اول ایران در منطقه، قدمی را که ایران در راه تنش زدایی با حاشیه خلیج‌فارس به واسطه کویت و عمان برداشته است، ادامه دهد و الگویی از نزدیکی تدریجی به ایران را در پیش بگیرد. در همین خصوص تحلیلگران و کارشناسان مسائل منطقه با برجسته کردن موضوع میانجی‌گرها و واسطه‌ها میان ایران و عربستان، سفر عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی را اقدامی در این راستا ارزیابی می‌کنند. به این معنی که پس از تلاش‌های ابراهیم الجعفری وزیر خارجه عراق برای وساطت میان تهران و ریاض که گفته شد پیام‌های شفاهی را به مقامات سعودی انتقال داده است، وزیر خارجه عربستان در سفر خود به بغداد به این موضوع چراغ سبز نشان داده است. اگرچه احتمال تحقق این موضوع وجود دارد و می‌تواند منجر به ثبات در منطقه و آغاز همکاری‌ها باشد، اما باید گفت که این دیدگاهی خوش‌بینانه است و نشانه‌های ملموسی از آن در شرایط کنونی وجود ندارد. چون، عربستان اکنون در موضعی نیست که بخواهد بدون گرفتن امتیازات اساسی از ایران دست به تنش‌زدایی با تهران بزند. در همین
ارتباطات یکی از مقامات مسوول که نخواست نامش فاش شود در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با تاکید بر اینکه موضوع میانجی مطرح نیست، گفت: ریاض تمایلی برای سپردن چنین نقش‌هایی به بازیگرانی همچون عراق ندارد، چون اگر موضوع میانجی میان تهران و ریاض مطرح بود، کویت به‌دلیل روابط خوب هم با ما و هم با سعودی ها، این ظرفیت را بهتر از بغداد برای تحقق این موضوع دارد.
سناریوی واقع‌بینانه یا بدبینانه
از این زاویه است که سناریوی واقع‌بینانه یا به تعبیر دیگر بدبینانه پررنگ می‌شود. چون نشانگان آن مبتنی بر سیاست‌هایی است که عربستان در سال‌های اخیر در قبال عراق و در یک سال گذشته درخصوص تهران در حال پیاده کردن است. راهبردی که مبتنی بر مهار ایران، تضعیف متحدان منطقه‌ای و سد کردن نفوذ آن در جهان عرب است. در همین ارتباط، کارشناسان و رسانه‌ها در تحلیل‌های مختلف این موضوع را برجسته کرده‌اندکه عادل الجبیر در سودای چنین ماموریتی روانه بغداد شده است، یعنی همراه یا خنثی کردن نزدیکان و متحدان ایران در منطقه. آنچه به‌نظر می‌رسد این است که وزیر خارجه سعودی بعد از موفقیت‌هایی که در همراه کردن کشورهای عرب منطقه و مهم‌تر از همه ترکیه با خود و علیه ایران داشته است، به تدریج فاز دیگری از تحرکات دیپلماسی این کشور برای مقابله و منزوی کردن ایران را شروع کرده است. فازی که در موضوع گسترش ائتلاف نظامی اسلامی ضدتروریسم خودنمایی می‌کند. ائتلافی که عربستان دسامبر ۲۰۱۵ (آذر ۱۳۹۴) از شکل‌گیری آن با مشارکت ۳۴ کشور علیه تروریسم خبر داد. نقشی که باید در روند سیاست خارجی جدید عربستان و خروج از سیاست حفظ وضع موجود آن را درک کرد. در واقع با
پوست‌اندازی سیاست خارجی عربستان به دلایل داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی عربستان در تلاش است تا با شکل دهی به ائتلاف‌های کوچک و بزرگ از طریق تطمیع و اقناع بازیگران دور و نزدیک، ضمن مهار و مدیریت آشوب و بحران‌های منطقه‌ای، با تشکیل یک محور فرقه‌ای، نقش ایران و متحدان آن را تضعیف و بازیابی مجدد راهبرد آمریکا را موجب شود. در بیانیه تاسیس ائتلاف در جده نیز اعلام شده این ائتلاف با تمام گروه‌هایی که در فهرست تروریسم قرار دارند، مبارزه خواهد کرد و «حزب‌‌الله» لبنان از جمله گروه‌هایی است که در فهرست تروریسم عربستان سعودی قرار دارد و بالطبع یکی از طرف‌های مورد حمله خواهد بود.
فقدان حضور عراق به‌عنوان کشور افتاده در چنگال تروریسم در این ائتلاف که از همان آغاز به‌صورت آگاهانه و به‌دلیل نزدیکی به ایران کنار گذاشته شده بود، نشان داد که در واقع این ائتلاف تمرکز چندانی بر موضوع مبارزه با تروریسم ندارد و صرفا در راستای نقش جدید عربستان برای مهار ایران قابل ارزیابی است. بنابراین وزیر خارجه عربستان به‌دنبال آن بود تا در این سفر، مقامات عراقی را متقاعد به پیوستن به این ائتلاف کند. موضوعی که پیش‌تر مقامات بغداد تمایل خود را برای پیوستن به آن برای مبارزه با داعش و گروه‌های تروریستی نشان داده بودند، اگرچه با فروکش کردن فعالیت‌های داعش و پاکسازی عراق از گروه‌های تروریستی که پس از آزادسازی موصل با قوت بیشتری ادامه پیدا کرده است، چندان موضوعیت ویژه‌ای نخواهد داشت.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
عالیه مطالب