کاهش ۸۰ درصدی گورخرهای ایران

روزنامه ایران: با گذشت کمتر از ۴ سال از اظهارات پر سر و صدای استاندار فارس - در واپسین روزهای دولت نهم- در مورد گورخرهای منطقه حفاظت شده بهرام گور و اینکه یکی از کمیاب‌ترین گونه‌های در خطرانقراض کشور را مصیبتی بزرگ برای توسعه استان فارس برشمرد، حالا اختلاف سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنعت ، معدن و تجارت نیز بر سر معدن کاوی در مهمترین زیستگاه این جانور کمیاب بالا گرفته به طوری که این موضوع وزیر صنعت و معدن را هم به انتقاد شدید از سازمان حفاظت محیط زیست واداشته است.

محمد رضا نعمت‌زاده که دو روز قبل در جلسه اتاق بازرگانی سخن می‌گفت با بیان اینکه در هیچ جای دنیا این‌گونه نیست که فعالیت معدنی به خاطر حفاظت از محیط زیست انجام نشود، خاطرنشان کرد: «محیط زیست به علت عبور ۴ گورخر، روی معدن منطقه «بهرام گور» دست گذاشته و اجازه کار در آنجا را نمی‌دهد.»اظهارات نعمت‌زاده که بازتاب گسترده‌ای در فضای مجازی و محافل محیط زیستی داشت بسیاری از کارشناسان و متخصصان محیط زیست کشور را هم به واکنش واداشت.

داریوش کریمی؛ مدیرکل دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست نیز اعلام کرد: در شرایطی که اصلاحیه قانون معادن در سال ۹۲ بشدت جانبدارانه نسبت به بهره‌برداری رقم خورده و موجبات از دست رفتن طبیعت مناطق چهارگانه را فراهم آورده ونیز شائبه شخم زنی همه طبیعت ایران را تداعی کرده است تعجب من از این است مقام عالی وزارت صنعت که خود عضو شورای عالی محیط زیست بوده چطور نقش سازمان را تا حد حفظ ۴ تا گورخر تنزل می‌دهند. من مانده‌ام تناسب این گفتار با قانون اساسی و حفظ یکپارچگی دولت چیست؟

کاهش ۸۰ درصدی گورخرهای ایران

در همین حال اکبر همدانیان، از کارشناسان قدیمی سازمان حفاظت محیط زیست به «ایران» می‌گوید: متأسفانه امروز وضعیت گورخر ایرانی بسیار بسیار وخیم است در حالی که تا ۸۰ سال پیش حدود دو سوم از خاک ایران از دشت های خراسان گرفته تا اهر و قزوین و تا جنوب ایران تماماً پوشیده از گله‌های گور بود اما شکار بی‌رویه موجب شد تا جمعیت این حیوان به شدت کاهش یابد که با اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در دهه ۵۰ تاحدی وضعیت جبران شد به طوری که طبق آخرین سرشماری رسمی که در سال های پیش از انقلاب در سال ۵۶ انجام شد حدود ۴هزار گورخر فقط در سه زیستگاه پارک ملی کویر، پارک ملی توران و منطقه حفاظت شده بهرام گور شمارش شد اما در چهار دهه گذشته شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه با چرای دام، جاده‌سازی و معادن چنان مناطق از هم‌گسیخته و تکه پاره شد که تعداد گورها با کاهش شدید مواجه شد.

این کارشناس حیات وحش و بازنشسته سازمان حفاظت محیط زیست می‌افزاید: امروز در پارک ملی کویر که یکی از بهترین زیستگاههای گور و آهو و یوز ایرانی بود دیگر نه گور داریم نه یوز.کلاً منقرض شدند و جمعیت آهو نیز تا ۹۹ درصد نابود شده است. او می‌افزاید: این در حالی است که سال ۵۶ در پارک ملی کویر۸۰۰ تا ۱۰۰۰، پارک ملی توران ۲هزار و بهرام گور نیز ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ گورخر داشت و امروز در توران کمتر از ۱۵۰ تا گورخر و درمنطقه بهرام گور نیز طبق آمار دو سال پیش حدود ۵۰۰ تا باقی مانده است.

او می‌گوید: در برهه‌ای از زمان متأسفانه حتی جمعیت گورخر‌های بهرام گور هم کاهش شدید یافته بود اما با اقدامات خوب محیط زیست امروز شاهدیم که خوشبختانه جمعیت تا حدودی خودش را ترمیم کرده و افزایش یافته است. اما نکته این است که اگر اینجا هم مثل همه مناطق ایران نابود شود دیگر امیدی به بقای گورخر‌ها نیست و این گونه قطعاً منقرض می‌شود.موضوع استخراج سنگ آهن در منطقه حفاظت شده بهرام گور استان فارس که سالهاست مطرح می‌شود حتی در اردیبهشت ماه سال ۹۴ در جریان سفر رئیس جمهوری به استان فارس موافقت رئیس جمهوری را هم دریافت کرد اما بعدها این موضوع با مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست مواجه شد.

دبیری: وزارت صنعت دنبال بهره‌برداری است نه اکتشاف

در همین حال معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست به «ایران» می‌گوید: ما تا کنون چندین بار مخالفت مان را با دلایل قانونی و کارشناسی به وزارت صنعت اعلام کرده‌ایم و تنها با اکتشاف در بهرام گور موافقت کردیم. فرهاد دبیری خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۵۴ تفاهمنامه‌ای بین سازمان حفاظت محیط زیست و صنایع و معادن امضا شد که به موجب آن تکلیف معادن در برخی مناطق مشخص شد و مناطق دو دسته شدند، در گروه اول هیچ فعالیتی نباید صورت می‌گرفت و در گروه دوم فعالیت معدنی با موافقت محیط زیست بلامانع اعلام شد که بهرام گور جز و دسته دوم بود و بر این اساس در برخی محدوده‌های منطقه مجوز فعالیت داده شد اما بعدها خود سازمان معادن این پروانه‌ها را پس گرفت.

بعد گفتند ما قصد اکتشاف و مطالعه داریم و ما نیز به شرط اکتشاف و تحقیقات با فعالیت ایمیدرو در بهرام گور در ابتدای سال جاری موافقت کردیم اما حالا وزارت صنعت ، معدن و تجارت آمده می‌گوید ایمیدرو برود و یک شرکت خصوصی بیاید و دیگر هم فقط اکتشاف نباشد و بهره‌برداری هم اضافه شود که ما نیز مخالفت مان را اعلام کرده‌ایم و همین امر باعث واکنش جناب وزیر شده است.

سید محمد نصرتی، کارشناس پستانداران دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست نیز به «ایران» می‌گوید: ما به جز توران و بهرام گور دیگر هیچ زیستگاهی برای گورخرها نداریم و حتی اگر هم فرض کنیم که چنین تفاهمنامه‌ای در سال ۵۴ بوده و در این مدت نه فقط وضعیت مملکت و حکومت که حتی وضعیت محیط زیست هم تغییر کرده و نمی توان به تفاهمنامه ۴۱ سال پیش اکتفا کرد. او می‌افزاید: آن روزها وضعیت گور ایرانی اینقدر نگران کننده نبود که حالا با تخریب و از هم پاشیدگی زیستگاهها و کاهش شدید جمعیت مواجه هستیم.

آیت‌الله هاشمی هم قید معدن کاوی را زد

اکبر همدانیان، همچنین در ادامه می‌گوید: در دهه ۷۰ یکبار هم دولت تصمیم به معدن کاوی در پارک ملی توران که آن زمان هنوز منطقه حفاظت شده بود، گرفت که ما کارشناسان مخالفت کردیم و حتی اجازه نقشه‌برداری در زون امن منطقه که که ماجرات نام داشت را ندادیم بعد هم یک نامه‌ای به رئیس وقت سازمان آقای دکتر منافی نوشتم و ایشان موضوع را به آقای رئیس جمهوری که آن زمان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بودند و خداوند رحمت‌شان کند، انتقال دادند. آن زمان از سوی نماینده‌های مجلس به ویژه نماینده شاهرود به شدت به ما فشار وارد می‌شد و ایشان حتی گفتند قیمت این گورخرها چند است که ما پولش را بدهیم تا اجازه معدن کاوی را از شما بگیریم. اما خوشبختانه آقای هاشمی رفسنجانی با درایت و تدبیری که داشتند اهمیت حفظ گورخر و منطقه را درک کردند و موضوع همان جا تمام شد.