رهبران چین بعد از بازنشستگی چه می‌کنند؟

خبرگزاری ایسنا: سیاستمداران ارشد بسیاری از کشورها معمولا در دوران بازنشستگی‌شان به کارهای عام‌المنفعه یا دیپلماتیک می‌پردازند، اما در چین، هو جین‌تائو، رئیس‌جمهوری قبلی آن کشور که به تازگی بازنشسته شده است، احتمالا هیچگاه در یک کتاب خاطرات، ماجراهای دوران زمامداریش در پکن را نقل نخواهد کرد. ون جیابائو، نخست‌وزیر قبلی هم قرار نیست برای سخنرانی به جاهای مختلف برود و بابت آن پول دریافت کند."

«قاعده نانوشته‌ای در چین وجود دارد که بر مبنای آن، رهبران کشور بعد از پایان دوران زمامداری خود از کانون توجه عمومی خارج می‌شوند. البته خود مفهوم "بازنشستگی" در جهان سیاست‌مداران کمونیست نسبتا تازه و جدید است و برای چندین دهه از مقامات ارشد چینی انتظار می‌رفت که از شعار "کار برای انقلاب تا آخرین نفس و آخرین قطره خون" پیروی کنند.

در سال ۲۰۰۲ میلادی، جیانگ زمین، رئیس‌جمهوری وقت، تلاش کرد تا در رده‌های عالی حزب تحول ایجاد کند، از جمله برای مقامات ارشد محدودیت سنی وضع کرد: ۶۸ سال برای رهبران اصلی و ۶۵ سال برای مقامات ارشد. از آن زمان تاکنون، این قاعده با شدت و ضعف اجرا شده است. مثلا آقای جیانگ بازنشستگی خودش را به تعویق انداخت. او تا سال ۲۰۰۴ میلادی، یعنی دو سال بعد از واگذاری دیگر سمت‌های خود به جانشینش هو جین‌تائو در مقام فرمانده ارتش چین باقی ماند.

همین چند روز پیش هم ژو شیائوچوان، رئیس بانک مرکزی چین، اجازه یافت که بعد از ۶۵ سالگی همچنان در سمتش باقی بماند. گفته می‌شود که رهبران چین مایلند آقای ژو اصلاحات اقتصادی موفقش را ادامه دهد و به همین دلیل قوانین را نادیده گرفتند تا او بتواند در مقامش بماند.

دخالت در امور

بسیاری از کاربران ویبو -نسخه چینی توییتر- به تصمیم مقامات چین برای باقی ماندن رئیس بانک مرکزی در سمت خود، اعتراض کردند. یکی از شعارهای معروف این بود: "ژو نه منجی است و نه خدا! در هر نسلی استعدادهای جدیدی ظهور می‌کنند و جایگزینی چیزهای قدیمی با جدیدترها قانون طبیعت است."

بسیاری از شهروندان چینی به صراحت از مقامات ارشد سابق حزب کمونیست خواسته‌اند تا از دخالت در امور جاری خودداری کنند. وو زوئولای، یک بلاگر پرطرفدار و مدرس آکادمی ملی هنرهای چین می‌گوید: "آخرین چیزی که ممکن است بخواهیم این است که رهبران بازنشسته، در پشت پرده از قدرت سیاسی‌شان برای رسیدن به خواسته‌های شخصی استفاده کنند و جلوی اصلاحات و ترقی اجتماعی را بگیرند."

آنهایی که خواهان کشیده شدن خطی روشن میان رهبران فعلی و پیشین هستند، بیشتر از همه از جیانگ زمین، رهبر سابق کشور، خشمگین هستند. به گزارش رسانه‌های دولتی چین، آقای جیانگ قول داده بود که بعد از بازنشستگی تنها در دانشگاه تدریس کند. اما در عوض، نام او به خاطر نقش فعالش در بازی‌های سیاسی پشت پرده حزب کمونیست بر سر زبان‌ها افتاد. به طور مشخص، سال میلادی گذشته برای آقای جیانگ ۸۶ ساله دوره‌ای پرمشغله بود. او در جریان تغییرات کادر رهبری حزب کمونیست که نوامبر سال گذشته (آبان ۱۳۹۱) انجام گرفت، مشغول تحکیم موقعیت و به قدرت رساندن افراد مورد نظرش بود.

دفتر آقای جیانگ در مجتمع ژونگ‌نانهای در مرکز پکن قرار داشت، یعنی جایی که سیاست‌مداران ارشد کشور در آن کار و زندگی می‌کنند. این دفتر بالاخره سال پیش بعد از رسیدن شی جین‌پینگ به رهبری حزب کمونیست تعطیل شد. برخی معتقدند که رهبران بازنشسته چاره‌ای جز ادامه فعالیت‌های سیاسی ندارند، چون به این ترتیب می‌توانند مطمئن باشند که حزب کمونیست به‌خاطر خطاهای گذشته‌شان آنها را تحت پیگرد قرار نخواهد داد. اما استیو تسانگ، استاد دانشکده مطالعات چین معاصر در دانشگاه ناتینگهام می‌گوید که امکان پیگرد مقامات سابق بسیار کم است و حزب کمونیست ترجیح می‌دهد که در صورت امکان، با حمله به سیاست‌مداری که دیگر در قدرت نیست، سر رشته نزاع و درگیری را باز نکند.

کنترل تاریخ

ممکن است برخی رهبران پا به سن گذاشته مایل باشند که دوران بازنشستگی خود را در آرامش بگذرانند، اما کسانی که از نفوذ آنها سود می‌برند، به آنها فشار می‌آورند تا در عرصه سیاست بمانند.

استیو تسانگ توضیح می‌دهد که حتی اگر خود هو جین‌تائو هم بخواهد دوران بازنشستگی‌اش را در گوشه دنجی بگذراند، کسانی که همراه او از سازمان جوانان حزب کمونیست چین بالا آمده اند، تحت فشارش خواهند گذاشت که تا زمان برگزاری کنگره سراسری و انتقال قدرت بعدی حزب در سال ۲۰۱۷ میلادی در عرصه سیاست فعال بماند. دکتر تسانگ می‌گوید: "نفع چنین افرادی در این خواهد بود که هو جین‌تائو به طور مطلق از صحنه قدرت کنار نرود و کاملا بازنشسته نشود. آنها می‌خواهند اطمینان پیدا کنند که سازمان جوانان حزب به عنوان یک بلوک قدرت، انسجام خود را حفظ می‌کند."

رهبران بازنشسته در پشت صحنه سرگرم کار هستند، اما در این میان یک قاعده روشن وجود دارد: آنها نباید به تاریخ کشور کاری داشته باشند. ممکن است برخی سیاست‌مداران وسوسه شوند که خاطرات دوران زمامداری‌شان را منتشر کنند، اما حزب کمونیست از اعضای خود می‌خواهد که نوشته‌های خود را در اختیار عموم نگذارند. دکتر تسانگ می‌گوید: "نشر خاطرات بدون اخذ مجوز رسمی انتشار ممکن نیست. معنای دریافت مجوز انتشار هم این است که نوشته‌ها با دقت فراوان بررسی خواهند شد."

در چین حتی رهبران ارشد سابق هم از سانسور در امان نیستند. گفته می‌شود که لی پنگ که بین سال‌های ۱۹۸۷ و ۱۹۹۸ میلادی نخست‌وزیر چین بود، درباره نقشش در سرکوب تظاهرات میدان تیان‌آن‌من در سال ۱۹۸۹ میلادی شرح محافظه‌کارانه‌ای نوشته، اما به این نوشته مجوز انتشار داده نشده است.

یکی دیگر از نخست‌وزیران سابق چین به نام ژائو زیانگ هم مجبور شد خاطراتش از ماجراهای میدان تیان‌آنمن را پنهانی به دست یک انتشاراتی در هنگ‌کنگ برساند. آقای تسانگ می‌گوید: "تاریخ خیلی مهم‌تر از آن است که بتوان آن را به دست روسای‌جمهوری یا نخست‌وزیران سابق سپرد. حزب کمونیست می‌خواهد تاریخ را به دقت تحت کنترل داشته باشد. هرچه که باشد، در چین " حقیقت" در انحصار حزب است و کنترل تاریخ، راهی برای به انحصار در آوردن حقیقت است."

رهبران سابقی که در چین وارد قفس طلایی بازنشستگی می‌شوند، می‌توانند به این دلخوش باشند که با گذشت زمان جمع‌شان گسترده‌تر می‌شود. پنج نفر از هفت عضو کمیته دائمی دفتر سیاسی -که رهبری حزب کمونیست چین را در دست دارد- قرار است در سال ۲۰۱۷ میلادی بازنشسته شوند. شاید تا آن زمان ژو شیائوچوان، رئیس پرکار بانک مرکزی هم بازنشسته شده باشد و به استقبالشان بیاید.»