شکایت گازی ایران از ترکمنستان

روزنامه ایران: به این آمارها توجه کنید. ایران چهارمین مصرف‌کننده گاز در جهان است. درسال ۲۰۱۵ بیش از ۱۷۸ میلیارد متر مکعب گاز در ایران سوزانده شده است که بعد از ایالات متحده امریکا، روسیه و چین در جایگاه چهارم مصرف گاز دنیا قرار داریم.

این رقم معادل کل مصرف اتحادیه اروپاست که ۱۰ برابر ایران جمعیت دارد. دراین سال که آخرین آمار مستند مصرف گاز متعلق به آن است، میزان مصرف گاز طبیعی کشورمان به چین بسیار نزدیک بود. چین با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و ۳۵۷ میلیون نفر،‌ ۱۸۸ میلیارد متر مکعب گاز مصرف کرد و ایران با ۷۷میلیون نفر جمعیت ۱۷۸ میلیارد متر مکعب. ناگفته نماند که در سال ۲۰۱۵ چین بعد از اتحادیه اروپا دومین صادرکننده صنعتی جهان بود.

در همین سال ایران به‌عنوان دارنده بزرگترین مخازن گازی جهان ۱۷۷میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تولید کرد یعنی فقط یک میلیارد متر مکعب کمتر از حجم مصرف داخلی کشور. درعین حال از ترکمنستان روزانه حدود ۳۰ میلیون متر مکعب گاز هم وارد کشور کرد و تقریباً به همین اندازه یعنی ۳۰ میلیون متر مکعب در روز از ایران به ترکیه صادر شد.

به این ترتیب سهم ایران از سبد سوخت جهان در سال ۲۰۱۵ حتی کمتر از ۲ /. درصد بود و متأسفانه هنوز هم سهم کشورمان در تجارت گازی جهان تغییری نکرده است.

در حالی که ما سومین تولید‌کننده گاز جهان و نخستین دارنده مخازن گازی دنیا هستیم. دلیل اصلی این ضعف را هم می‌توان میزان مصرف داخلی کشور دانست. اینکه هر اندازه گاز تولید کنیم خودمان آن را می‌سوزانیم. درحالی که با اندکی مدیریت مصرف می‌توانیم به یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز طبیعی جهان تبدیل شویم. منظور از «مدیریت مصرف» درست استفاده کردن و پیروی از استانداردهای جهانی است؛ موضوعی که در روزهای اخیر مردم کشور ثابت کردند که توانایی اجرای آن را دارند. ترکمنستان ۴ روز قبل شیر گاز صادراتی خود را به روی ایران بست. اما با همکاری مردم و صنایع بویژه در شمال کشور ایران توانست بدون هیچ مشکلی به راه خود ادامه دهد.

در این باره مجید بوجارزاده سخنگوی شرکت ملی گاز ایران به «ایران» گفت: در خطه شمال کشور با وجود قطع گاز وارداتی از ترکمنستان هیچ مشکلی در تأمین گاز رخ نداده است و در بهترین شرایط به سر می‌بریم. به گفته وی این وضع قابل قبول گازرسانی را مدیون همکاری مردم و مسئولان هستیم.

ترکمنستان از سال ۱۹۹۷ میلادی به موجب قرارداد ۲۵ ساله خود با ایران، گاز طبیعی به کشورمان صادر می‌کرد. این قرارداد به ایران اجازه می‌داد ۴۰میلیون متر مکعب گاز طبیعی در هر روز وارد کند. اما در سال‌های اخیر بارها اختلافاتی میان ایران و ترکمنستان شکل گرفت که ظاهراً هیچ یک از آنها سیاسی نبوده و همگی به مسائل مالی مربوط است. اما مطابق قرارداد ترکمن‌ها اجازه نداشتند که درهیچ شرایطی شیر گاز صادراتی به ایران را ببندند و اکنون این اتفاق خلاف آنچه در قرارداد آمده، رخ داده است.

نماینده مردم بهشهر و نکا در مجلس با اشاره به دیدار شب گذشته نمایندگان مازندران با وزیر نفت گفت که وزیر در این جلسه متعهد شده که مردم مازندران با قطعی گاز یا افت فشار گاز مواجه نشوند. علی‌محمد شاعری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: پیرو قطع واردات گاز از ترکمنستان به استان مازندران نمایندگان استان جلسه‌ای با وزیر نفت در این رابطه داشتند و چند توافق حاصل شد؛ از جمله اینکه ۹ میلیون متر مکعب گازی که از ترکمنستان وارد می‌شود باید از استان‌های دیگر جبران شود و مشکل افت فشاری که در اثر قطع گاز ایجاد خواهد شد با تقویت فشار استان‌های همجوار حل شود. وی افزود: همچنین توافق شد که به هیچ عنوان گاز گلخانه‌ها، مرغداری‌ها، صنایع غذایی و نظایر آن قطع نشود و مقرر شد حداکثر تا پایان تیرماه سال آینده یعنی تا حدود هفت ماه دیگر خط انتقال گاز دامغان به نکا به بهره‌برداری برسد.

وزارت امور خارجه ترکمنستان دو روز قبل اطلاعیه‌ای درباره قطع صادرات گاز به ایران منتشر کرد که در آن اشاره شده بود: سیاسی کردن موضوع خرید و فروش گاز به ایران اقدامی غیردوستانه بوده و عدم واکنش مثبت شرکت ملی گاز ایران به پیشنهادات ترکمنستان، دلیل اصلی قطع اجباری گاز به روی ایران بود. این درحالی است که مقامات ایران بویژه در شرکت ملی گاز بارها بر غیر سیاسی بودن این اتفاق غافلگیرانه تأکید کردند.

شرکت ملی گاز ایران در پاسخ به این اطلاعیه اعلام کرد کرد که «این شرکت در طول سال‌های اخیر، مطالبات جاری وبخشی از بدهی قبلی خود را به شرکت ترکمن گاز که بیش از ۵/۴ میلیارد دلار بود، با حسن نیت و از طرق مختلف پرداخت کرد. بنابراین آنچه به‌عنوان بدهی شرکت ملی گاز ایران مطرح می‌شود، مربوط به سال‌های تحریم است که در آن دوره امکان پرداخت مستقیم به دلیل تحریم‌های بین‌المللی مقدور نبوده است. اما مبالغ باقیمانده با توافق طرفین درقالب صادرات کالا و خدمات به شرکت ترکمن گاز پرداخت شده و نیزصدها میلیون دلار برای صادر‌کنندگان صادرات کالا و خدمات، از طرف شرکت ملی گاز ضمانت نامه صادر شده است.» ظاهراً ۸/۱ میلیارد دلار از بدهی ایران باقی مانده و ترکمن‌ها آن را یکجا تقاضا کرده‌اند.

در ادامه بیانیه شرکت ملی گاز آمده است: «به موازات مذاکرات در خصوص نحوه بازپرداخت بدهی‌ها، شرکت ملی گاز به علت تخلفات عدیده شرکت ترکمن گاز از مفاد قرارداد از جمله درکیفیت و کمیت گاز تحویلی که شرکت اخیر را مشمول جرایم مقرر در قرارداد می‌کند، بجد متقاضی مذاکره و تصمیم‌ گیری در این موارد نیز بوده که در عمل بدون پاسخ مانده است.»

«درهرحال شرکت ملی گاز ایران بر این باور است که راه حل اختلافات حقوقی، قراردادی و مالی بین این شرکت و شرکت ترکمن گاز در قرارداد به روشنی پیش‌بینی شده و دو طرف باید منحصراً از مسیر تعیین شده در آن برای حل اختلافات خود اقدام کنند. بر این اساس شرکت ملی گاز ایران همواره در خصوص اختلافات با شرکت ترکمن گاز تنها راه حل را مذاکرات رو در رو می‌دانسته که با توجه به اینکه این رویه با‌ وجود ده‌ها ساعت مذاکره و پیگیری‌های مستمر این شرکت، تاکنون نتیجه‌ای در برنداشته، لذا شرکت ملی گاز ایران، فرآیند ارجاع اختلافات به داوری بین‌المللی را در دستور کار خود قرار داده است.»

محمود خاقانی کارشناس ارشد انرژی که یکی از افراد مؤثر در امضای این قرارداد است به «ایران» گفت: قطعاً اگر ایران دعوای گازی خود با ترکمنستان را به داوری بین‌المللی بسپارد به خاطر تخلف ترکمن‌ها و بستن شیر گاز آن به روی ایران هم در روزهای سرد سال مجرم شناخته و مجبور به پرداخت جریمه به ایران خواهد شد. اما ایران کشوری صلح طلب بویژه با کشورهای همجوار خود است و در روزهای اخیر هم بسیار تلاش کرد تا این اختلاف را دوستانه حل و فصل کند اما متأسفانه این امر محقق نشد. این موضوع در بیانیه شرکت ملی گاز چنین آمده است: «لازم به تأکید است که بر اساس مفاد صریح قرارداد، شرکت ترکمن گاز، حتی در صورت وجود بدهی یا تأخیر در پرداخت، مجاز به قطع جریان گاز نبوده و چنین اقدامی نقض آشکار قرارداد بوده و نشانگر این است که شرکت ترکمن گاز در مبادلات بین‌المللی، شریکی قابل اطمینان نیست.»

در پایان اطلاعیه شرکت ملی گاز ایران آمده است «با توجه به آزادی بیان برای رسانه‌ها در جمهوری اسلامی ایران، شرکت ملی گاز ایران مسئولیتی در قبال مطالب انتشار یافته در رسانه‌ها در این مورد و صحت و سقم آنها ندارد و تنها تارنمای این شرکت مهم است.»

ناگفته نماند که هفته گذشته در چنین روزهایی بیشترین حجم گازی که ترکمنستان به ایران تحویل داد ۵/۲میلیون متر مکعب در روز بود. یعنی حدود ۵/۳۷ میلیون متر مکعب کمتر از تعهدش. اما با برنامه‌ ریزی صحیح شرکت ملی گاز در همان موقع نیز مشکلی از بابت تأمین گاز شهرهای شمالی کشور رخ نداد. ایران در روزهای اخیر ثابت کرده است که نیازی به گاز ترکمن‌ها ندارد اما دوست دارد که رابطه خود با این کشور را زنده نگه دارد.