ترکیه در آستانه جنگ خونین داخلی

موسی داداش زاده در صبح نو نوشت: حمله تروریستی به یک باشگاه شبانه در استانبول و کشته و زخمی شدن ۱۰۴ نفر توسط یک مهاجم عرب‌زبان، نابسامانی امنیتی ترکیه را بیش از پیش برجسته کرد و شرایط شکننده‌ای برای اوضاع داخلی این کشور رقم زد.

وقوع ۲۷ حمله تروریستی در شهرهای بزرگ ترکیه طی سال گذشته میلادی و کشته شدن ۳۳۷ نفر و بر جای ماندن هزار و ۴۱۸ نفر زخمی، از شکننده بودن امنیت ملی و ضعف دستگاه‌های انتظامی و شدیدتر شدن اختلافات داخلی بین جریان‌های سیاسی حکایت دارد. اختلافاتی که علاوه بر چهار حزب پرطرفدار ترکیه، بازیگران جدیدی (از جمله جریان نزدیک به حزب التحریر و اخوان‌المسلمین در ترکیه و جبهه فتح‌الشام) را درگیر خود کرده و شکل‌گیری جنگ داخلی در ترکیه را محتمل کرده است.

معضل اصلی دولت اردوغان طی سال‌های اخیر، فقدان امنیت پایدار داخلی و تحلیل قوای نظامی و انتظامی است که این مساله ناشی از شکست طرح صلح بین حزب حاکم و اوجالان و افزایش درگیری ارتش و پلیس ترکیه در یک جنگ فرسایشی چند ساله با شبه نظامیان گروه تروریستی پ‌ک‌ک است. دیگر آنکه تسویه حساب‌های فراگیر در پلیس ترکیه به منظور پاکسازی عناصر وابسته به فتح‌الله گولن و از دیگر سو کودتای خونین ۱۵ جولای ۲۰۱۶ ناتوانی مضاعف قوای قهریه کشور را رقم زده است.

حال چنین وضعیت بغرنجی به بستری مناسب برای جولان برخی از گروه‌های تندرو اعم از ناسیونالیست و بنیادگرا تبدیل شده است.

گروه‌های رادیکال، کنشگران اصلی جنگ داخلی

حادثه ترور سفیر روسیه در ترکیه توسط یکی از اعضای وابسته به فتح الشام (‌جبهه النصره سابق) حمله به کاروان ارتش ترکیه در استان کایسری توسط یک گروه جدایی‌طلب‌، حمله جوانان تندروی حزب ناسیونالیست حرکت ملی (MHP) به دفاتر حزب کُردی دموکراسی خلق (HDP) و به آتش کشیدن ساختمان‌ها و در آخر‌، عرض اندام‌های فراوان جریان نزدیک به حزب التحریر و اخوان در استانبول، نشانه‌هایی روشن از بروز یک هرج و مرج داخلی و قدرت نمایی گروه‌های شبه نظامی است.

طرف‌های درگیر کدامند؟

در اولین تقابل پر تنش ترکیه، گروه تروریستی پ‌ک‌ک و حزب حاکم قرار دارند که تا کنون نتوانسته‌اند راه حلی برای خروج از بحران پیدا کنند. هدف پ‌ک‌ک گرفتن امتیاز از دولت و استقلال بخش‌های کردنشین ترکیه است اما حزب حاکم هرگز چنین خواسته‌ای را برنتافته و به شدت آن را سرکوب می‌کند. درگیری ارتش ترکیه با این گروهک، از ابتدای سال ۲۰۱۶ شدت گرفته و با زندانی شدن دو تن از رهبران حزب کُردی (HDP) تشدید خواهد شد.

در طرف دیگر ماجرا دو دشمن دیرینه قرار دارند. حزب ناسیونالیستی حرکت ملی که مخالف سرسخت کردها (‌مخالف زبان کردی، فرهنگ کردی و‌...) است در یک طرف و در سوی دیگر کردهای متعصب به فرهنگ و زبان کردی قرار دارند.

بعد سوم جنگ داخلی در ترکیه میان حزب حاکم و گولنیست‌هاست که از دسامبر سال 2013 شروع شده و در ماجرای کودتای 2016 به اوج خود رسید. هر چند که اردوغان طی ماه‌های گذشته پاکسازی وسیعی در تمامی سازمان‌های ترکیه انجام داد و بسیاری از کارمندان و نظامیان را به بهانه وابستگی به گولن اخراج کرد اما اعضای باقیمانده جنبش گولن پتانسیل ایجاد بحران جدید را برای دولت اردوغان دارند.

بعد چهارم درگیری، جنبه مذهبی به خود گرفته است. در یک سوی میدان قشر لائیک و غرب‌گرای ترکیه و در سوی دیگر جریانات نزدیک به حزب التحریر و شبه نظامیان فتح الشام -‌که از شکست در حلب سرخورده شده و به‌دنبال عقده‌گشایی از قشر لائیک هستند - قرار دارند. حمله یک فرد مهاجم به یک کلوپ شبانه در استانبول و کشته و زخمی کردن 104 نفر را می‌توان از درگیری نوع چهارم قلمداد کرد. شکست سنگین گروه تروریستی فتح‌الشام در سوریه موجب سرخوردگی آنها شده و عقده‌گشایی آنها از طیف ضد مذهبی را در پی داشته است.
وضعیت کنونی ترکیه، غیر عادی است. استمرار و شدت یافتن درگیری در هر یک از ابعاد چهارگانه مذکور، جنگ داخلی و پیچیده‌ای را رقم خواهد زد که ممکن است منجر به سرنگونی نظام فعلی در ترکیه شود.