سرطان به سبک ایرانی

فرارو: سبک زندگی این روزها از مهم‌ترین عوامل ابتلای ما ایرانی‌ها به انواع سرطان است. این سبک از زندگی را خودمان ساخته باشیم یا نه، باعث شده تا رتبه چهارم دنیا در شیوع سرطان را به خود اختصاص دهیم.

البته تنها این نیست. چندروز پیش قام‌مقام وزیر بهداشت سه عاملِ افزایش امید به زندگی، تغییر سبک زندگی و عوامل محیطی را مهم‌ترین عوامل افزایش سرطان در ایران دانست.

سبک زندگی ایرانی و سرطان

دکتر پرویز دریایی عضو کمیته علمی ششمین کنگره انجمن جراحان عمومی کشور می‌گوید درباره تاثیر سبک زندگی روی سرطان می‌توان به مواردی مانند استفاده از فست‌فودها، یا آلودگی هوا اشاره کرد و یا حتی عادت‌هایی مانند خوردنِ چای داغ.

همچنین در رابطه با ارتباط سبک زندگی روی سرطان، سازمان بهداشت جهانی سوسیس و کالباس را یکی از خطوطِ اول سرطان معرفی کرده‌است.

در این‌باره باید به مصرف دخانیات و مواد مخدر هم اشاره کرد. جدیدا هشدارهایی درباره مصرف تریاک و تاثیر آن بر ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش داده می‌شود.

استعمال تریاک در ایران در بسیاری موارد از موضوع اعتیاد خارج و به دایره تفریح، سرگرمی یا اعتقاد به آن به‌عنوان داروی برخی بیماری‌ها قرار دارد.

به گفته معاون تحقیقات وزیر بهداشت آمارها نشان داده که ۱۰ تا ۱۷ درصد از افراد بالای ۴۰ سال در ایران برای آرامش و تفریح تریاک مصرف می‌کنند و در برخی استان‌‌ها مصرف تریاک از سیگار هم بیش‌تر است.

همچنین مصرف سیگار و قلیان در جامعه زیاد شده‌است. این اتفاق به گفته کارشناس معلول علت‌هایی مانند جوان بودن جامعه، فشار استرس بر مردم، نداشتن تفریح و گاه نوعی نمایش خویش در جامعه است.

آمارها می‌گویند ۱۶ درصد از زنان مبتلا به سرطان پستان سیگار وقلیان می‌کشند.

کم‌تحرکی یکی‌دیگر از مواردی است که در دسته تاثیر سبک زندگی روی سرطان جای می‌گیرد. ایرانی‌ها بسیار کم‌تحرک‌اند. مسئول برنامه فعالیت‌بدنی اداره قبل و عروق وزارت بهداشت گفته ۴۰ درصد ایرانی‌ها دچار کم‌تحرکی هستند.

دکتر رضا ملک‌زاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت نیز در این‌باره می‌گوید مردم ایران جزو کم‌تحرک‌ترین مردم جهان هستند.

همچنین توع تغذیه با چربی‌های اشباع و ترانس در ایران در کنار کم‌تحرکی باعث اضافه وزن شده که خود سرطان‌های زیادی از جمله سرطان سینه در زنان را منجر می‌شود.

هم‌چنین خوردن غذاهای بی‌فایده در برابر غذاهای مفید از دلایل رشد ابتلای به سرطان در ایران است. سبزی‌ها، میوه‌ها، لبنیات، غذاهای دریایی و دیگر خوراکی‌های ضدسرطان در خانواده‌های ایران مغفول مانده‌اند.

سرطانِ وارده

اما بُعد دیگر سرطان‌ها در ایران به عوامل محیطی در ایران برمی‌گردد. آلودگی هوا و ذرات معلق، پارازیت، پالم، آلودگی غذایی و بنزین پتروشیمی از عوامل محیطی ابتلا به سرطان هستند.

به قول عبدالله فضل‌علی‌زاده رییس انجمن سرطان آلودگی هوا در تهران باعث شده این شهر قربانی سرطان باشد.

رشیدی رییس مرکز ملی هوا و اقلیم محیط زیست نیز گفته حلّال‌های صنعتی پتروشیمی سرطانزا هستند. البته این مدعا را خیلی‌ها قبول ندارند.

همچنین حسین آخانی استاد زیست دانشگاه تهران، درباره عوامل محیطی موثر در ابتلا به سرطان در یادداشتی نوشته "عامل سرطان چیزی نیست جز تفکر مسئولینی که بخش اعظم بودجه کشور را صرف راه سازی، اتوبان‌سازی، سد‌سازی و خودروسازی می کنند ولی هنوز در این کشور آزمایشگاه و یا تشکیلاتی نیست که بتواند محصولات کشاورزی را قبل از آنکه به حلقوم ما بروند تست کند تا اگر میزان سم و نیترات و آلودگی‌های آن از حد مجاز بیشتر است از ورود آن به بازار جلوگیری شود".

افزایش امید به زندگی، جوانی، سالمندی و ابتلای به سرطان

سن امید به زندگی در ایران در دهه‌های اخیر افزایش داشته. به گفته محمداسماعیل اکبری رییس مرکز تحقیقات سرطان در سال‌های اوایل انقلاب امید به زندگی ۵۶ سال بود اما درحال حاضر به میانگین ۷۴ سال رسیده‌است.

همچنین ایران در حال ورود به دوره سالمندی‌است. شاخص سالمندی ر حال حاضر ۸.۵ است و درحالی که به ۱۰ برسد ایران یک کشور سالمند می‌شود که همین ریسک ابتلای به سرطان را افزایش خواهد داد.

در سال‌های اخیر ادعاهایی نیز مبنی بر کاهش سن سرطان نیز در ایران وجود داشته‌است. موضوعی که البته برخی پزشکان و کارشناسان آن را رد می‌کنند.

دکتر پرویز دریایی می‌گوید این‌که گفته می‌شود سن سرطان در ایران نسبت به غرب پایین‌تر است، قطعی نیست و در حد یک فرض است.

آمار ابتلا به سرطان در ایران

ایرج حریرچی قائم‌مقام وزیر بهداشت گفته این بیماری در کشورمان در حال افزایش است. به گفته او در ایران در سال ۹۲ هزارنفر به سرطان مبتلا می‌شوند.

به همین‌خاطر خیلی‌ها از سونامی سرطان در ایران صحبت کرده‌اند، موضوعی که البته مورد انتقاد رییس مرکز تحقیقات سرطان واقع شده‌؛ اسماعیل اکبری گفته اینکه در رسانه‌ها از کلمه سونامی استفاده می‌شود یعنی این بیماری ناگهان زیاد شده و ما برای آن برنامه‌ای نداریم، در حالی که موضوع برای ما بسیار روشن است.

با این‌حال بنابر آمارها در ایران ۵۰ هزار نفر در سال بر اثر سرطان جانشان را از دست می‌دهند.

هرچند وزیر بهداشت معتقد است که افزایش سرطان در ایران نشان‌دهنده وخیم‌بودن شرایط سلامت در کشور نیست. با این‌حال رییس انجمن سرطان می‌گوید اگر کاری برای این بیماری نکنیم شیوعِ سریعش آمار ایران را از آمارهای متوسط جهانی بالاتر خواهد برد.

به گفته محققان سرطان نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهای در حال توسعه روندی تصاعدی را طی می‌کند.

براساس آمار WHO درسال ۱۹۷۰ تنها ۱۵ درصد سرطان از کشورهای در حال توسعه گزارش می‌شد. این رقم در ۱۹۸۰ به ۵۶ درصد رسید و پیش‌بینی می‌شود در ۲۰۳۰ به ۷۰ درصد برسد.

کیوان مجیدزاده رییس پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی گفته ۵۷ درصد از موارد جدید و ۱۵ درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان در مناطق در حال توسعه جهان اتفاق می‌افتد.

در حال حاضر ۹۰ هزار نفر در ایران سرطان دارند. رییس اداره سرطان وزارت بهداشت می‌گوید تعداد افراد مبتلا به سرطان در طی ۵سال اخیر است که به طور مشخص‌تری ثبت می‌شوند و ما حالا بیش از ۸۵ درصد از موارد ابتلا را ثبت می‌کنیم.

از میان ۹۰ هزار مبتلا به سرطان در کشور بیش‌ترین مبتلایان مردان هستند. جدول‌های زیر بیشتر سرطان‌هایی که مردان و زنان به آن مبتلا می‌شوند را نشان می‌دهد.

پراکندگی سرطان و نوع آن در استان‌های مختلف ایران نیز متفاوت است. دلیل این امر در بخش زیادی به سبک‌زندگی و فرهنگ در مناطق مختلف ایران برمی‌گردد. جدول زیر به فراوانی این بیماری در برخی استان‌ها اشاره می‌کند.

سرطان به سبک ایرانی

با این‌حال این شهر تهران است که بیش‌ترین مبتلایان به سرطان را در خودش جای داده‌است. خوردن غذای آلوده، آلودگی هوا، استرس و... از دلایل کارشناسان برای این اتفاق است.

چه کارهایی کرده‌ایم؟

ثبت آمار سرطان در ایران تازه ۵سال است که راه‌اندازی شده. با این‌حال ایران نتوانسته در این سال‌ها با اهداف سازمان جهانی بهداشت همراه باشد؛ هدفی که قرار بوده بیماری‌های مزمن را از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ تا ۲ درصد کاهش دهد.

این سازمان همچنین از سال ۲۰۰۷ برنامه‌ای عملیاتی برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیردار با همین عنوان طراحی کرد.

در همین راستا ایران تلاش دارد تا سرطان را در کشور کنترل کند و آن را کاهش دهد. تاسیس کلینیک در شهرهای مختلف، تاسیس NGOها و به‌روزتر شدن وسایل درمان این بیماری از اقداماتی است که انجام شده.

اما پزشکان و کارشناسان می‌گویند ایران چندپله در درمان سرطان عقب است. برای مثال طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی در درمان سرطان ۴۹% جراحی، ۴۰%رادیوتراپی و ۱۱% شیمی‌درمانی و دارودرمانی موثر است. این در حالی است که در ایران عمده‌ترین روش دارودرمانی است.

همچنین آن‌ها معتقدند باید اقدامات ما بیش از همه معطوف به پیشگیری شود. مثلا آن‌که امکان تحرک برای مردم به‌وجود بیاید، آب و غذای آلوده به سفره مردم نرود، آلودگی هوا کنترل شود و محیط زیست تخریب نشود.

معصومه ابتکار رییس سازمان حفاظت سرطان را یکی از نشانه‌های تخریب محیط زیست معرفی کرده است.

اما جز این و در مرحله شناسایی و درمان هنوز مشکلات زیادی هست. هنوز غربال‌گری برای سرطان‌های زنانه به مرحله اجرا نرسیده، حال آنکه زن از میان ۱۰۰ هزار زن در ایران به سرطان پستان مبتلا هستند.

غربال‌گری یعنی شناسایی زودرس بیماری در یک جامعه تا با مدیریت پش‌هنگام میزان ابتلا و مرگ‌ومیر آن کم شود.

به بُن‌بست خوردن غربال‌گریِ سرطان‌های زنانه از سال‌ها پیش در جریان است. مرضیه وحید دستجردی وزیر بهداشت وقت در سال ۹۱ گفته بود که ۸ استان به صورت پایلوت برای غربالگری سرطان پستان در نظر گرفته شده اما بودجه برای این‌کار تخصیص داده نمی‌شود.

همچنین کارشناسان می‌گویند غربال‌گری سرطان در ایران تنها به بودجه محدود نمی‌شود و کمبود دستگاه‌های ماموگرافی و نیروی متخصص آموزش‌دیده نیز مسئله است.