نقدینگی سرگردان در بورس تهران

روزنامه دنیای اقتصاد- هاشم آردم: شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته با رشد ۷۰ واحدی به عدد ۷۷ هزار و ۳۳۵ واحد رسید. ارزش معاملات روز گذشته بدون احتساب معاملات بلوکی و اوراق بدهی بالغ بر ۲۸۵ میلیارد تومان شد که برای چند ماه اخیر رکورد قابل قبولی به حساب می‌آید.

بخش عمده این معاملات در گروه خودرویی رقم خورد، به‌طوری که ارزش معاملات این گروه، روز گذشته بالغ بر ۱۶۴ میلیارد تومان بود. بر این اساس، نیمی از ارزش معاملات بورس تهران در گروه خودرویی رقم ‌خورد این در حالی است که روز دوشنبه نیز ارزش معاملات این گروه نیمی از ارزش کل معاملات بود.

پس از رشد بیش از ۲۰۰ درصدی شاخص گروه خودرو و ساخت قطعات در سه ماه پایانی سال گذشته و آغاز روند کاهشی در قیمت‌های سهام شرکت‌های این گروه، به نظر می‌رسید که شاید معاملات سهام در گروه خودرویی برای مدتی قابل توجه وارد رکود شود. از ابتدای سال جاری تا اواخر شهریور ماه، شاخص گروه خودرویی بیش از ۳۴ درصد از ارتفاع خود را از دست داد.دلیل اولیه و اصلی رشد قیمت سهام گروه خودرویی، تفاهم‌نامه‌هایی بود که شرکت‌های خودروسازی با شرکای تجاری خارجی خود منعقد کرده بودند. در آن زمان، با وجود آنکه خودروسازان بعضا با زیان‌های انباشته قابل توجهی در صورت‌های مالی خود مواجه بودند، اما فعالان بازار تصمیم گرفتند با وجود ریسک‌های فراوان، به هر قیمتی شده، سهام غول‌های خودروسازی ایران را خریداری کنند.

اما بعدها مشخص شد که تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای مذکور با مرحله اجرا فاصله زیادی دارند. در نتیجه پس از رشد بیش از ۲۰۰ درصدی شاخص گروه خودرویی، رفته رفته فروشنده‌ها بر خریداران غلبه کرده و باعث روندی نزولی در قیمت سهام این شرکت‌ها شدند. حالا با گذشت بیش از ۶ ماه از آن دوران، دوباره توجه به گروه خودرویی افزایش یافته است. تا جایی که نیمی از ارزش روزانه معاملات بورس به گروهی اختصاص می‌یابد که تنها ۶ درصد از ارزش بازار را در اختیار دارند.

پیشتر در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» اشاره شده بود که بازار سهام پس از پایان تسویه اعتبارات (از ابتدای مهر‌ماه) احتمالا با رونق معاملات مواجه خواهد شد. اما انتظار نمی‌رفت تمام رونق دوباره مربوط به گروه خودرویی باشد. میانگین ارزش معاملات روزانه از ابتدای مهر‌ماه تا‌کنون حدود 190 میلیارد تومان بوده است. این رقم نسبت به میانگین 111 میلیارد تومانی ارزش روزانه معاملات در شهریور ماه 70 درصد رشد نشان می‌دهد. شواهد حاکی از آن است که بخش عمده نقدینگی وارد شده به بازار از ابتدای مهرماه تا‌کنون، وارد گروه خودرویی شده است. با این تفاصیل می‌توان استنباط کرد که بخش مهمی از ارزش معاملات گروه خودرویی را اعتبارات تشکیل می‌دهد. اعتبارات از دیرباز به‌عنوان پول داغ مطرح بوده‌اند. از آنجا که معامله صاحب اصل پول نیست و احتمالا به زودی باید آن را تسویه کند، حاضر نیست به مدت طولانی سهامداری کند.

این نقدینگی داغ به سرعت تغییر موضع می‌دهد و به محض آنکه نوسان‌های منفی آغاز شود، فرار را بر قرار ترجیح می‌دهد. با توجه به تجربه 6 ماه پیش در مورد خودرویی‌ها و همچنین با علم به آنکه تا به نتیجه رسیدن قراردادها، هنوز زمان زیادی لازم است، رشد فعلی گروه خودرویی را می‌توان ناپایدار در نظر گرفت. به نظر می‌رسد که فعالان بازار انتظار دارند که گزارش‌های 6 ماهه این صنعت، با تعدیلات مثبت همراه باشند. شایعات غیرقابل اتکا نیز حاکی از همین موضوع است. اما بعید به نظر می‌رسد تعدیلات مثبت احتمالی به حدی سنگین باشند که رشد قابل توجه اخیر شاخص گروه خودرویی را توجیه کنند. در هر حال به نظر می‌رسد که فعالان بازار هنوز گروه خودرویی را به‌عنوان گروه پرپتانسیل در نظر دارند.

طی معاملات دو هفته گذشته این گروه خودرویی بوده که تقریبا به تنهایی بار روند مثبت شاخص کل را به دوش کشیده است. شاخص کل بورس تهران از ابتدای مهر ماه تا‌کنون هزار و 63 واحد رشد کرده و در این مدت تاثیر مثبتی که گروه خودرویی روی شاخص کل گذاشته بالغ بر 566 واحد بوده است. دیروز صف‌های خرید سهام شرکت‌های خودرویی عرضه شد و قیمت آخرین معاملات در روز گذشته به محدوده منفی هم رسید. برای مثال، در نماد خساپا (سهام پیشرو در شرایط فعلی بازار) قیمت در آخرین معاملات به محدوده منفی 2/ 1 درصدی هم رسید، در حالی که قیمت پایانی در این نماد در محدوده مثبت 61/ 2 درصدی بسته شد. به نظر می‌رسد شاخص خودرویی‌ها به محدوده‌ای رسیده است که فروشندگان بالقوه را در آماده‌باش قرار می‌دهد.

رفتاری که در جریان معاملات بورسی طی روزهای اخیر قابل مشاهده است، تردید فعالان بازار بین گروه‌های کوچک و بزرگ است. همان‌طور که اشاره شد، از آنجا که به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از ارزش فعلی معاملات را اعتبارات تشکیل می‌دهد، سرگردانی ظاهری جریان پول تا حدودی قابل درک است. از میانه‌های ساعات معاملاتی روز گذشته و با ریزش صف‌های خرید در گروه خودرویی، اقبال فعالان بازار به گروه قندی و تک‌سهم‌های گروه‌های کوچک‌تر افزایش یافت. صرف نظر از ارزنده بودن یا نبودن سهام شرکت‌های کوچک‌تر، به نظر می‌رسد که الگوی معاملات در بازار سهام پرریسک‌تر از گذشته شده باشد.

از آنجا که بخش قابل توجهی از ارزش معاملات از اعتبارات تامین می‌شود، سردرگمی ظاهری میان گروه‌های مختلف محسوس‌تر است. به عبارت دقیق‌تر هر زمان که روند قیمت در گروه‌های مورد توجه بازار در شرایط فعلی، مشکوک به نزول می‌شود، گروه دیگری مقصد خریداران قرار می‌گیرد. در شرایط معمول این رخداد، اتفاقی طبیعی به حساب می‌آید، اما سرعت انتقال نقدینگی در شرایط فعلی بازار بیشتر از حالت طبیعی به نظر می‌رسد. حالا که روند رشد خودرویی‌ها متزلزل شده است، گروه‌های کوچک‌تر از جمله گروه قندی مورد توجه قرار می‌گیرد. روز گذشته نیز درست پس از ریزش صف‌های خرید گروه خودرویی، قندی‌ها و سایر نمادهای پرریسک مورد توجه بازار قرار گرفتند.

همان‌طور که اشاره شد، در نتیجه معاملات روز سه‌شنبه شاخص کل بورس با رشدی ۷۰ واحدی به عدد ۷۷هزار و ۳۳۵ رسید. در بازار دیروز حجم و ارزش معاملات رشد قابل توجهی نسبت به روز گذشته داشت. سایپا با معامله ۳۱۷ میلیون سهم بیشترین حجم معاملات و ایران خودرو با معامله ۱۴۸ میلیارد ریال بیشترین ارزش معاملات را ثبت کردند. همچنین گروه‌های خودرو، سرمایه‌گذاری‌ها و محصولات فلزی با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت نشستند.شاخص‌های بازار اول و دوم به ترتیب ۶۰ و ۸۵ واحد رشد کردند. نمادهای سایپا، ایران خودرو، صنایع پتروشیمی خلیج فارس و ماشین‌سازی اراک با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص باعث صعود این متغیر شدند. این در حالی بود که نمادهای ارتباطات سیار، فولاد امیرکبیر کاشان و هلدینگ نفت و گاز پارسیان با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص مانع رشد بیشتر این متغیر شدند.

صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای گروه صنعتی ملی، روز دارو، کابل البرز، صنایع شیمیایی سینا، چرخشگر، کارت اعتباری ایران کیش و قند نقش جهان بود. این در حالی بود که در سوی دیگر بازار نمادهای لیزینگ ایرانیان، داده‌پردازی ایران، رینگ‌سازی مشهد، کاشی تکسرام، تولید محور خودرو، پگاه آذربایجان غربی و رادیاتور ایران با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات نشستند.

در پایان داد و ستدهای دیروز واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، اوراق مشارکت اصفهان، سهام قند ثابت، صکوک بناگستر کرانه، سهام شیمی دارویی داروپخش و سهام سیمان تهران بیشترین تقاضا و طولانی‌ترین صف‌های خرید را داشتند. در مقابل گروهی از سهامداران بیشترین عرضه‌ها را برای واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری پارند پایدار سپهر، سهام سخت آژند، واحدهای صندوق پاداش سهامداری توسعه، اوراق مشارکت ملی نفت ایران، اوراق مشارکت شهرداری مشهد، سهام فولاد امیرکبیر کاشان و اوراق مشارکت شهرداری شیراز ثبت کردند و سنگین‌ترین صف‌های فروش را در این نمادها تشکیل دادند.

نماگر فرابورس ایران روز گذشته روندی مخالف بورس تهران برگزید. سرمایه‌گذاران دیروز شاهد روز پر افت و خیزی نیز برای آیفکس بودند به‌طوری که در ساعات ابتدایی معاملات شاخص کل نزدیک به ۴ واحد رشد کرد اما در ادامه به افت اندک ۳/ ۰ واحدی (معادل ۰۴/ ۰ درصد) رضایت داد تا این نماگر در نهایت در ارتفاع ۳/ ۸۱۸ واحد متوقف شود.معاملات منفی در نماد معاملاتی شرکت فولاد هرمزگان جنوب بیشترین تاثیر را بر افت شاخص فرابورس دیروز داشت و در مقابل پالایش نفت شیراز، پالایش نفت تهران، تولید برق ماهتاب کهنوج و مدیریت انرژی امید تابان هور در مجموع با تاثیر بیش از ۵/ ۲ واحدی خود از ریزش بیشتر آیفکس جلوگیری کردند. همچنین دیروز سهامداران برای خرید سهام تولید برق ماهتاب کهنوج (تازه‌ترین عضو فرابورس) بیشترین تقاضاها را به ثبت رساندند.

«بکهنوج» همچنین در دومین روز حضور خود در تابلوی معاملاتی این بازار با بیشترین افزایش قیمت همراه شد. گروه صنایع کاغذ پارس، پالایش نفت شیراز و شیر پاستوریزه پگاه گلستان نیز از دیگر سهامی بودند که روز گذشته رشد قیمت مناسبی را تجربه کردند. در مقابل بیشترین کاهش قیمت این روز به نماد معاملاتی شرکت‌های فولاد هرمزگان جنوب، بیمه اتکایی امین و داروسازی سبحان انکولوژی رسید و خروج گروهی از سهامداران از اوراق مشارکت شهرداری مشهد، اوراق اجاره پترو ریگ، اوراق اجاره قائد بصیر و اوراق اجاره مپنا سبب شد تا سنگین‌ترین صف‌های فروش در این نمادها شکل گیرد.

در بازار اوراق با درآمد ثابت فرابورس دیروز نیز حدود 348 هزار ورقه به ارزش 32 میلیارد تومان در 454 نوبت معاملاتی دادوستد شد. بالاترین حجم و ارزش معاملات بازار اوراق با درآمد ثابت در این روز را «اخزا7» با دادوستد 131 هزار سهم به ارزش 11 میلیارد تومان به خود اختصاص داد. دیروز همچنین شاهد معامله 292 هزار و 321 ورقه اسناد خزانه اسلامی در 174 نوبت معاملاتی به ارزش حدود 26 میلیارد تومان بودیم. اوراق اسناد خزانه اسلامی روز گذشته در محدوده قیمتی 848 تا 993 هزار ریال معامله شدند.همچنین اوراق تسهیلات مسکن روز گذشته با رشد قیمت در اغلب سررسیدهای این اوراق مواجه شد.

بر این اساس فرابورس سه‌شنبه شاهد معامله 73 هزار و 812 ورقه تسهیلات مسکن به ارزش بیش از 38میلیارد ریال در بازار ابزارهای نوین مالی بود. «تسه»ها در این روز در بازه 825 تا 871 هزار ریال دست‌به‌دست شدند. بیشترین کاهش قیمت در میان این اوراق نیز با افت 2/ 2 درصدی به «تسه9304» رسید. به این ترتیب ترکیب نرخ سود واقعی دریافت وام از این طریق به 5/ 22 درصد رسید. به نظر می‌رسد با وجود کاهش تقاضای فصلی، چشم‌انداز خروج تدریجی مسکن از رکود که نشانه‌های آن را در رشد تعداد معاملات و افزایش قیمت مسکن می‌توان مشاهده کرد (از ابتدای سال) تاکنون عامل اصلی حمایت از این اوراق است.