وعده‌های دولت برای بیمه اتباع خارجی
«از دو میلیون تبعه خارجی فعال در ایران تنها ۱۵ هزار نفرشان بیمه هستند.» این خبری است که علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دیروز اعلام کرد؛ البته نباید فکر کنید که او از اعلام این آمار شرمنده بود، بلکه این خبر را تا حدی هم با خوشحالی اعلام کرد آن هم در مراسم رونمایی از سامانه‌های اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی.
روزنامه وقایع اتفاقیه: «از دو میلیون تبعه خارجی فعال در ایران تنها ۱۵ هزار نفرشان بیمه هستند.» این خبری است که علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دیروز اعلام کرد؛ البته نباید فکر کنید که او از اعلام این آمار شرمنده بود، بلکه این خبر را تا حدی هم با خوشحالی اعلام کرد آن هم در مراسم رونمایی از سامانه‌های اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی.
علی ربیعی ادامه داد: «بیش از ۴۰ سال از حیات تأمین اجتماعی می‌گذرد و در ماده «۵» قانون تأمین اجتماعی آمده است اتباع خارجی باید به طور اجباری تحت پوشش بیمه در‌بیایند. این قانون ۴۰ سال مغفول بود تا اینکه این الزام و ظرفیت قانونی را در دولت یازدهم به کار گرفتیم.»
وقتی وضعیت بیمه اتباع خارجی در ایران را مثلا در موتور جست‌وجوی گوگل دنبال کنید، وعده‌هایی که در‌این‌زمینه داده شده بیشتر از هر چیز نظرتان را جلب میکند. مثلا مدیرکل امور فنی بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی سال گذشته گفته بود: «بیمه اتباع خارجی که مجوز اقامت و اشتغال دارند هیچ مانعی ندارد و آنها می‌توانند با طی مراحل اداری بیمه شوند.» حالا معلوم نیست مانع از نظر مسئولان ایرانی معنی دیگری دارد یا اینکه طی مراحل اداری آن‌قدر سخت است که بسیاری از اتباع خارجی هنوز نتوانسته‌اند زیر چتر بیمه تأمین اجتماعی قرار بگیرند. ممکن است توجیه مسئولان این باشد که بسیاری از اتباع خارجی مجوز اشتغال ندارند و اختلاف فاحش بین تعداد اتباع موجود و تعداد بیمه‌شده‌ها به این دلیل است اما این هم توجیه خوبی به نظر نمی‌رسد.
کافی است به حرف‌های مدیرکل اتباع و مهاجران خارجی وزارت امور خارجه توجه کنیم که ابتدای همین امسال گفته بود: «برای حدود ۳۶۰ هزار نفر از اتباع افغانستانی مجوز و کارت اشتغال صادر شده است که با مجوزهای صادر‌شده در وزارت کار اجازه فعالیت و اشتغال دارند.» بنابراین حتی اگر بخواهیم تنها اتباع افغان و آن هم تنها کسانی که به تازگی مجوز کار و اشتغال برایشان صادر شده را در نظر بگیریم، باز به اختلاف زیادی بین مجوز‌دارها و بیمه‌شده‌ها بر‌می‌خوریم یعنی فقط چیزی حدود ۲۴۵ هزار تبعه افغان در کشور وجود دارند که هم مجوز حضور در ایران را داشته و هم مجوز اشتغال دارند اما از بیمه تأمین اجتماعی برخوردار نیستند.
کفش آهنین نداریم
برای اینکه بفهمیم چرا باوجود حرف‌های مسئولان مبنی بر اینکه بیمه اتباع خارجی مجوز‌دار هیچ مانعی ندارد، این همه شاغل بدون بیمه بین آنها وجود دارد شاید بد نباشد نگاهی به روندی که اتباع باید برای بیمه‌شدن طی کنند، بیندازیم. سیروس نصیری، مدیرکل امور فنی بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی، دراین‌باره می‌گوید: «برای تمام کسانی که در ایران مشغول به کار هستند اعم از خود ایرانی‌ها و اتباع مجوز‌دار، روند بیمه به یک شکل طی میشود. یعنی کارفرما با در دست داشتن مدارک کارگرانش به شعب تأمین اجتماعی مراجعه و با تکمیل فرم مربوطه و پرداخت حق بیمه، آنها را بیمه میکند.
تفاوت بین ایرانی‌ها و اتباع خارجی در مدارک مورد نیاز است که در مورد اتباع خارجی کارفرما باید گذرنامه، مجوز اشتغال و روادید کارگر را همراه داشته باشد تا بتواند او را بیمه کند.» او ادامه می‌دهد: «اتباع خارجی حتی می‌توانند خودشان را به صورت خویش‌فرما بیمه کنند و برای این کار هیچ محدودیتی ندارند.»
تا اینجای کار به نظر می‌رسد همه چیز خوب و مهیاست تا تمام ۳۶۰ هزار تبعه خارجی که در ایران مجور کار دارند، بیمه شوند اما چرا این اتفاق نمی‌افتد. عزیز که یکی از این اتباع است و در یک کارگاه ریخته‌گری در اطراف اسلامشهر کار میکند، می‌گوید: «۱۵ سال است که به صورت قانونی در ایران کار می‌کنم اما در این سال‌ها یک روز هم بیمه نبوده‌ام؛ البته چند ماه است که با دوندگی زیاد توانسته‌ام برای خود و خانواده‌ام دفترچه بیمه بگیرم اما با وجود اینکه همسرم بیمار است نه می‌توانم بیمه تکمیلی بگیرم و نه بیمه تأمین اجتماعی هستم.»
او دلیل اینکه بیمه نمی‌شود را این‌طور توضیح می‌دهد: «چند ماه پیش برای شرایط بیمه خویش‌فرما تحقیق کردم و دیدم اگر خودم بخواهم خود را بیمه کنم باید ماهی بیشتر از ۳۰۰ هزار تومان بدهم آن هم من که با روزی ۱۰ ساعت کار یک میلیون تومان حقوق می‌گیرم. کارفرمای ما هم که صاحب کارگاه محسوب میشود ما را بیمه نمی‌کند. در کارگاه او ۱۷ نفر کار می‌کنند که هشت نفرمان افغان هستیم و هیچ‌کدام بیمه نیستیم؛ وقتی هم که بازرس می‌آید اصلا به روی خودش نمی‌آورد که ما وجود داریم.»
عزیز بیشترین تقصیر را به گردن سیستم قضائی ایران می‌اندازد و می‌گوید: «بعضی‌ها می‌گویند حق ما‌ست که بیمه شویم اما یک نفر از دوست‌های افغانمان که دو سال پیش از کارگاه اخراج شد و شکایت کرد، هیچ چیز دستش را نگرفت و الان هم که مجوزش را تمدید نکرده‌اند، دیگر جرأت ندارد شکایتش را دنبال کند. ما اینجا از ۶ ماه آینده خودمان خبر نداریم؛ چطور می‌توانیم برای حقوقی از این دست شکایت کنیم. کارفرماهای ایرانی می‌گویند اگر بخواهیم بیمه کنیم چرا باید کارگر افغان بیاوریم؟ آنها ما را می‌خواهند که کار برایشان ارزان‌تر تمام شود.»
بیمه تأمین اجتماعی بدون بیمه عمر
یکی دیگر از نکات جالب در بیمه اتباع خارجی این است که آنها حتی اگر از سوی کارفرما بیمه شوند این بیمه تنها برایشان دفترچه بیمه به همراه خواهد داشت و اگر حادثه‌ای رخ دهد از آنها حمایت خواهد کرد. این را دبیرکل امور فنی بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی هم تأیید میکند و می‌گوید: «بیمه تأمین اجتماعی اتباع بیگانه مانند افراد عادی است اما فقط از بیمه عمر برخوردار نمی‌شوند.»
عزیز در این مورد می‌گوید: «من که ۱۵ سال در این کشور به صورت قانونی کار کرده‌ام، هیچ وقت نمی‌توانم مانند یک ایرانی به آینده و روزهای پیری‌ام امیدوار باشم حتی اگر روزی بمیرم هیچ چیز گیر اولادم نمی‌آید. این باعث میشود همیشه فکر کنم که اینجا موقتی هستم؛ البته دولت هم بدش نمی‌آید موقتی باشیم و هرچه زودتر از اینجا برویم ولی ما اینجا ریشه گرفته‌ایم. بچه‌های من افغانستان را ندیده‌اند و اصلا نمی‌دانند زندگی در آنجا چطور است. اینجا هم آینده چندانی ندارند چون با وجود اینکه در ایران به دنیا آمده‌اند نه‌تنها از حاصل کار پدرشان چیزی به دست نمی‌آورند بلکه احتمالا خودشان هم هیچ وقت بیمه نمی‌شوند.»
در این مورد هم وعده‌هایی شنیده میشود.
مثلا معاون اجرائی اداره کل امور اتباع و مهاجران خارجی چند ماه پیش در دومین همایش بررسی مسائل فرهنگی ـ اجتماعی پناهندگان افغانستانی قول داد دولت موضوع بیمه عمر و حوادث اتباع خارجی به‌ویژه افغانستانی‌ها را پیگیری کند. او گفت: «در نظر داریم بیمه عمر و حوادث اتباع خارجی را به جهت بروز برخی مشکلات که برای سرپرست یا اعضای بالای ۱۸ سال خانواده‌ها به وجود می‌آید، در استان قم و سراسر ایران ایجاد کنیم.»
این وعده اگرچه دلگرم‌کننده است اما وقتی به خوشحالی وزیر رفاه از بیمه‌شدن 15 هزار نفر از مجموع دو میلیون نفر فکر کنیم، وعده‌ای بسیار دور به نظر می‌رسد.
نظر کاربران
افغانیا چرا باید بیمه بشن چرا پولی رو که بیمه از ما میگیره رو خرجه اونا میخواید بکنید چند سال دیگه بمونن باید مااز ایران بریم اونا بمونن
با عرض سلام من به عنوان یک ایرانی خوشحال میشوم وقتی میشنوم در کشور ما به مهاجران توجه میشود خداوند به همه کسانی که به فکر مهاجران هستند اجر شون بدهد واقعا خیلی مشکل دارن
دولت که برای امکانات حداقلی بیمه برای ایرانیان شانه خالی میکند سزاواراست که بفکربیمه خارجیها باشد مظلومیت جابش ظلم مظاعف نیست