زنگ خطر «شهران» برای پایتخت
حادثه ترکیدگی و انفجار لوله گاز؛ غرب تهران در منطقه شهران، در زمانی اتفاق افتاد که با وجود همه نگرانی‌ها به علت زمان وقوع و روز تعطیلی، «شرایط ریسک و پر خطر» محسوب نمی‌شد و همین مسأله موجب شد تا خسارات و تلفات آن هم کاهش یابد، اما این حادثه نه چندان سهمگین که البته هنوز ابعاد دقیق آن واکاوی نشده، حاشیه‌های تلخی هم بدنبال داشت.
روزنامه ایران: حادثه ترکیدگی و انفجار لوله گاز؛ غرب تهران در منطقه شهران، در زمانی اتفاق افتاد که با وجود همه نگرانی‌ها به علت زمان وقوع و روز تعطیلی، «شرایط ریسک و پر خطر» محسوب نمی‌شد و همین مسأله موجب شد تا خسارات و تلفات آن هم کاهش یابد، اما این حادثه نه چندان سهمگین که البته هنوز ابعاد دقیق آن واکاوی نشده، حاشیه‌های تلخی هم بدنبال داشت، اینکه دستگاه‌های خدمات رسان هنوز نقشه کاملی برای مشخص کردن خطوط گاز، آب و برق ندارند و براساس آمار و شواهد تا هماهنگی و رسیدن به محل وقوع حادثه، زمان طلایی زیادی از دست می‌دهند.
صدها اما و اگر دیگری که دستگاه‌ها را در زمان وقوع حادثه رودرروی یکدیگر قرار می‌دهد، یعنی تهران، امروز بیش از هر زمان دیگری به اجرای مدیریت یکپارچه شهری برای مقابله با بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی نیاز دارد، به طوری که براساس پژوهشی که اخیراً روی ۲۰ طرح عمرانی فعال در شهر تهران انجام شده، ۲۰ درصد طرح‌ها از نظر ایمنی وضعیت ضعیف و بسیار ضعیف دارند و ممکن است هر زمان، در شرایط حادثه ساز قرار بگیرند. البته همه اینها جدا از خطر بزرگ زلزله تهران است که شواهد موجود نشان می‌دهد هیچ نوع آمادگی برای مقابله با آن وجود ندارد.
مرتضی اکبرپور، معاون امور آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور با تأکید بر اینکه در لایحه یکپارچه مدیریت شهری، همه موارد لازم برای آمادگی دستگاه‌های مسئول در زمان بحران پیش‌بینی شده است، به «ایران» می‌گوید: بنابراین اگر این لایحه هر چه زودتر تصویب و ابلاغ شود، یک نماینده از هر دستگاهی که با شریان‌های اصلی شهری در ارتباط است، به صورت شبانه‌روز در اتاق «کنترل مدیریت بحران» حضور خواهد داشت و زمانی‌که حادثه‌ای اتفاق می‌افتد، بسرعت سر صحنه حضور می‌یابد و این‌طور نیست که مثل الان دستگاه‌ها در انتظار دستگاه دیگر باشند و زمان زیادی تلف شود.
وی با بیان اینکه به دنبال آن هستیم تا مدیریت یکپارچه در حوزه «بحران» نهاینه شود، تصریح کرد: «البته هم اکنون در سازمان مدیریت بحران شهر تهران که زیر نظر شهرداری تهران اداره می‌شود، اتاق کنترل مدیریت بحران به شکل یکپارچه در حال فعالیت است، اما این آغاز راه است و باید تکمیل شده و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی ۲۴ ساعته در صحنه حاضر باشند.»
حادثه شهران، زنگ هشدار خطرات بزرگ بود
اقبال شاکری، عضو شورای شهر تهران با تأکید بر اینکه باید نقشه کامل خطوط گاز، آب و برق مشخص باشد تا به محض وقوع حادثه‌ای، سریع اطلاع داده و جلوی خطر گرفته شود، می‌گوید: متأسفانه با وجود تذکرات زیادی که داده شده، اغلب این نقشه‌ها، کامل نیست و وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، نمی‌توان محل دقیق رد شدن لوله‌ها را مشخص کرد، گاهی باید به گمانه‌زنی و حدس و گمان متوسل شد که همین کار را بدتر می‌کند. بنابراین ما باید هر چه زودتر به مدیریت یکپارچه شهری دست پیدا کنیم تا علاوه بر حذف موازی‌کار‌ها، هماهنگی دستگاه‌ها هم افزایش یابد.
وی با تأکید بر اینکه گاهی استعلام از سایر دستگاه‌ها برای مشخص شدن جای خطوط، وقت زیادی از امدادگران می‌گیرد، تصریح می‌کند: این حوادث زنگ هشدار خطرات بزرگ است تا بدانیم برای مقابله با زلزله احتمالی تهران، آمادگی لازم را نداریم،چون علاوه بر ابلاغ نقشه‌های دقیق خطوط گاز، آب و برق حتماً باید حریم این خطوط هم رعایت شود و کسی اجازه ورود به حریم را ندارد.
او اگرچه تأکید می‌کند که هنوز علت اصلی این اتفاق روشن نشده و دادستانی و کارشناسان مشغول جمع‌بندی اطلاعات هستند، ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه تونل مترو ۲۵ متر زیر زمین کشیده شده، ارتباط آن با این انفجار بسیار ضعیف است، اما هم اکنون ۶۰ درصد گودی که ریزش کرده بود با دستور دادستانی پر شده است، البته آن‌طور که اهالی در بازدیدی که از منطقه داشتم، اعلام می‌کردند، چند ساعت پیش از وقوع حادثه، لوله آب نشت پیدا کرده و آب در آنجا فواره زده بود که ممکن است همین نشتی آب موجب ریزش خاک و ترکیدگی لوله گاز شده باشد.
هنوز برآورد واقع‌بینانه‌ای از میزان ریسک زلزله در دسترس نیست
دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله هم در این زمینه با تأکید بر اینکه آسیب‌پذیری ما در شهرهای بزرگی همچون تهران در برابر حوادث احتمالی مثل زلزله بسیار بالاست، به «ایران» می‌گوید:انفجاری که در بامداد جمعه(۲۸ خرداد) در شهران رخ داد نشان از ابعاد تبعات ممکن برای حادثه‌ای این‌چنین در گوشه‌ای از شهر تهران داشت.
این حادثه به صورت نقطه‌ای و محدود رخ داد و امکان کنترل حادثه با قطع گاز و سپس امدادرسانی به پهنه مورد نظر فراهم بود، ولی همین حادثه به ظاهر کوچک نشان داد که آسیب‌پذیری ما برای شهر بزرگی مانند تهران در چه سطحی است. منطقه شهران در شمال غرب تهران و در نزدیکی کن و ابتدای جاده کن-سولقان قرار گرفته است. این نقطه در فاصله حدود ۱۵۰۰ متری پهنه گسل شمال تهران قرار دارد. می‌توان فرض کرد که گسل شمال تهران چنانچه در پهنه شمال غرب تهران فعالیت‌لرزه‌ای مهمی در آینده نشان دهد، عملاً «پهنه رومرکز مهلرزه‌ای» در همین ناحیه کن و شهران و شمال منطقه ۲۲ واقع بشود.
اگر زمین لرزه‌ای با بزرگای ۵/۶ (مشابه زلزله ۵ دی‌ماه ۱۳۸۲ بم) را در نظر بگیریم که دقیقاً در همین پهنه رخ دهد، می‌توانیم با تجربه‌ای که از نظر وسعت پهنه هم خسارت در زلزله بم داریم در نظر بگیریم که پهنه با خسارت شدید، محدوده‌ای بیضوی با وسعت حدود ۷ کیلومتر (درازا) در ۳ کیلومتر (پهنا) خواهد بود. اگر چنین پهنه‌ای را در محدوده شمال غرب تهران به مرکزیت کن فرض کنیم، محدوده‌ای از حصارک کن (محدوده دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات) تا باغ اناری در شمال منطقه ۲۲ تهران، به پهنای حدود ۳ کیلومتر دچار بیشترین خسارت‌ها خواهد شد. این تازه فقط محدوده با بیشترین خسارت است و باید توجه کنیم که آسیب‌های جدی به پیرامون همین منطقه وارد می‌شود و آسیب‌های ثانویه هم وجود خواهد داشت.
وی درباره اینکه ما تا چه میزان در برابر بحران‌های بزرگ‌تری همچون زلزله آمادگی داریم، می‌گوید: واقعیت آن است که هنوز خیلی دقیق نمی‌دانیم سامانه‌های زیرساختی و مدیریتی ما در برابر چنین رخدادی چقدر آمادگی دارند و شاید یک دلیلش آن باشد که هنوز برآورد واقع‌بینانه از میزان ریسک زلزله (از هنگام رخداد تا وقایع بعدی آن) در دسترس نیست، ولی می‌دانیم بر اساس تجربیات قبلی میزان آمادگی را خیلی بالا برآورد نمی‌کنیم. اینها موضوعاتی هستند که امروزه در دنیا هم بخوبی و با دقت قابل پایش و هم قابل کنترل هستند.
وی ادامه می‌دهد: ما در این زمینه هم امکانات زیرساختی بسیار ضعیفی داریم و هم از نظر دسترسی به سامانه اطلاعات پایه برای سنجش و رصد راهی بسیار طولانی باید برویم. ولی یک نکته را در رخداد انفجار شهران متوجه شدیم که حتی در حادثه‌ای که به صورت نقطه‌ای فقط یک نقطه از حاشیه شهر تهران را درگیر کند و عملاً غیر از دو کارگر در حال کار در صحنه تلفات دیگری نداشته باشد و ساختمان مهمی هم فرو نریزد (گرچه خسارتی مانند آتش‌سوزی و خرد شدن شیشه‌ها وارد کند)، تبعات حادثه مانند قطع تلفن، موبایل، برق، آب و سایر امکانات شریانی و زیرساختی به چه میزان ممکن است شرایط را در «محله‌ای» از محلات شهر تهران پیچیده کند، حال اگر این حادثه رخدادی شبیه زلزله بم باشد.
تبعات آن طبیعتاً بسیار پیچیده‌تر و بدتر خواهد بود. البته باید متذکر شد که هر چقدر ابعاد حادثه قابل رخداد در تهران پیچیده باشد، باز راهی که برای کاهش ریسک زلزله و حوادثی از این دست مشخص و معلوم است، باید همان‌گونه که کشورهای پیشرفته در شهرهای بزرگ خود عمل کرده‌اند، ما نیز به صورت سیستماتیک اول میزان ریسک‌های مختلف را پایش و برآورد کنیم و بعد بر اساس آنچه به عنوان سناریو‌های واقع‌بینانه برای خطر و ریسک در تهران می‌شناسیم، مرحله به مرحله برای کاهش ریسک و افزایش تاب‌آوری عمل کنیم.
صدها اما و اگر دیگری که دستگاه‌ها را در زمان وقوع حادثه رودرروی یکدیگر قرار می‌دهد، یعنی تهران، امروز بیش از هر زمان دیگری به اجرای مدیریت یکپارچه شهری برای مقابله با بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی نیاز دارد، به طوری که براساس پژوهشی که اخیراً روی ۲۰ طرح عمرانی فعال در شهر تهران انجام شده، ۲۰ درصد طرح‌ها از نظر ایمنی وضعیت ضعیف و بسیار ضعیف دارند و ممکن است هر زمان، در شرایط حادثه ساز قرار بگیرند. البته همه اینها جدا از خطر بزرگ زلزله تهران است که شواهد موجود نشان می‌دهد هیچ نوع آمادگی برای مقابله با آن وجود ندارد.
مرتضی اکبرپور، معاون امور آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور با تأکید بر اینکه در لایحه یکپارچه مدیریت شهری، همه موارد لازم برای آمادگی دستگاه‌های مسئول در زمان بحران پیش‌بینی شده است، به «ایران» می‌گوید: بنابراین اگر این لایحه هر چه زودتر تصویب و ابلاغ شود، یک نماینده از هر دستگاهی که با شریان‌های اصلی شهری در ارتباط است، به صورت شبانه‌روز در اتاق «کنترل مدیریت بحران» حضور خواهد داشت و زمانی‌که حادثه‌ای اتفاق می‌افتد، بسرعت سر صحنه حضور می‌یابد و این‌طور نیست که مثل الان دستگاه‌ها در انتظار دستگاه دیگر باشند و زمان زیادی تلف شود.
وی با بیان اینکه به دنبال آن هستیم تا مدیریت یکپارچه در حوزه «بحران» نهاینه شود، تصریح کرد: «البته هم اکنون در سازمان مدیریت بحران شهر تهران که زیر نظر شهرداری تهران اداره می‌شود، اتاق کنترل مدیریت بحران به شکل یکپارچه در حال فعالیت است، اما این آغاز راه است و باید تکمیل شده و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی ۲۴ ساعته در صحنه حاضر باشند.»
حادثه شهران، زنگ هشدار خطرات بزرگ بود
اقبال شاکری، عضو شورای شهر تهران با تأکید بر اینکه باید نقشه کامل خطوط گاز، آب و برق مشخص باشد تا به محض وقوع حادثه‌ای، سریع اطلاع داده و جلوی خطر گرفته شود، می‌گوید: متأسفانه با وجود تذکرات زیادی که داده شده، اغلب این نقشه‌ها، کامل نیست و وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، نمی‌توان محل دقیق رد شدن لوله‌ها را مشخص کرد، گاهی باید به گمانه‌زنی و حدس و گمان متوسل شد که همین کار را بدتر می‌کند. بنابراین ما باید هر چه زودتر به مدیریت یکپارچه شهری دست پیدا کنیم تا علاوه بر حذف موازی‌کار‌ها، هماهنگی دستگاه‌ها هم افزایش یابد.
وی با تأکید بر اینکه گاهی استعلام از سایر دستگاه‌ها برای مشخص شدن جای خطوط، وقت زیادی از امدادگران می‌گیرد، تصریح می‌کند: این حوادث زنگ هشدار خطرات بزرگ است تا بدانیم برای مقابله با زلزله احتمالی تهران، آمادگی لازم را نداریم،چون علاوه بر ابلاغ نقشه‌های دقیق خطوط گاز، آب و برق حتماً باید حریم این خطوط هم رعایت شود و کسی اجازه ورود به حریم را ندارد.
او اگرچه تأکید می‌کند که هنوز علت اصلی این اتفاق روشن نشده و دادستانی و کارشناسان مشغول جمع‌بندی اطلاعات هستند، ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه تونل مترو ۲۵ متر زیر زمین کشیده شده، ارتباط آن با این انفجار بسیار ضعیف است، اما هم اکنون ۶۰ درصد گودی که ریزش کرده بود با دستور دادستانی پر شده است، البته آن‌طور که اهالی در بازدیدی که از منطقه داشتم، اعلام می‌کردند، چند ساعت پیش از وقوع حادثه، لوله آب نشت پیدا کرده و آب در آنجا فواره زده بود که ممکن است همین نشتی آب موجب ریزش خاک و ترکیدگی لوله گاز شده باشد.
هنوز برآورد واقع‌بینانه‌ای از میزان ریسک زلزله در دسترس نیست
دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله هم در این زمینه با تأکید بر اینکه آسیب‌پذیری ما در شهرهای بزرگی همچون تهران در برابر حوادث احتمالی مثل زلزله بسیار بالاست، به «ایران» می‌گوید:انفجاری که در بامداد جمعه(۲۸ خرداد) در شهران رخ داد نشان از ابعاد تبعات ممکن برای حادثه‌ای این‌چنین در گوشه‌ای از شهر تهران داشت.
این حادثه به صورت نقطه‌ای و محدود رخ داد و امکان کنترل حادثه با قطع گاز و سپس امدادرسانی به پهنه مورد نظر فراهم بود، ولی همین حادثه به ظاهر کوچک نشان داد که آسیب‌پذیری ما برای شهر بزرگی مانند تهران در چه سطحی است. منطقه شهران در شمال غرب تهران و در نزدیکی کن و ابتدای جاده کن-سولقان قرار گرفته است. این نقطه در فاصله حدود ۱۵۰۰ متری پهنه گسل شمال تهران قرار دارد. می‌توان فرض کرد که گسل شمال تهران چنانچه در پهنه شمال غرب تهران فعالیت‌لرزه‌ای مهمی در آینده نشان دهد، عملاً «پهنه رومرکز مهلرزه‌ای» در همین ناحیه کن و شهران و شمال منطقه ۲۲ واقع بشود.
اگر زمین لرزه‌ای با بزرگای ۵/۶ (مشابه زلزله ۵ دی‌ماه ۱۳۸۲ بم) را در نظر بگیریم که دقیقاً در همین پهنه رخ دهد، می‌توانیم با تجربه‌ای که از نظر وسعت پهنه هم خسارت در زلزله بم داریم در نظر بگیریم که پهنه با خسارت شدید، محدوده‌ای بیضوی با وسعت حدود ۷ کیلومتر (درازا) در ۳ کیلومتر (پهنا) خواهد بود. اگر چنین پهنه‌ای را در محدوده شمال غرب تهران به مرکزیت کن فرض کنیم، محدوده‌ای از حصارک کن (محدوده دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات) تا باغ اناری در شمال منطقه ۲۲ تهران، به پهنای حدود ۳ کیلومتر دچار بیشترین خسارت‌ها خواهد شد. این تازه فقط محدوده با بیشترین خسارت است و باید توجه کنیم که آسیب‌های جدی به پیرامون همین منطقه وارد می‌شود و آسیب‌های ثانویه هم وجود خواهد داشت.
وی درباره اینکه ما تا چه میزان در برابر بحران‌های بزرگ‌تری همچون زلزله آمادگی داریم، می‌گوید: واقعیت آن است که هنوز خیلی دقیق نمی‌دانیم سامانه‌های زیرساختی و مدیریتی ما در برابر چنین رخدادی چقدر آمادگی دارند و شاید یک دلیلش آن باشد که هنوز برآورد واقع‌بینانه از میزان ریسک زلزله (از هنگام رخداد تا وقایع بعدی آن) در دسترس نیست، ولی می‌دانیم بر اساس تجربیات قبلی میزان آمادگی را خیلی بالا برآورد نمی‌کنیم. اینها موضوعاتی هستند که امروزه در دنیا هم بخوبی و با دقت قابل پایش و هم قابل کنترل هستند.
وی ادامه می‌دهد: ما در این زمینه هم امکانات زیرساختی بسیار ضعیفی داریم و هم از نظر دسترسی به سامانه اطلاعات پایه برای سنجش و رصد راهی بسیار طولانی باید برویم. ولی یک نکته را در رخداد انفجار شهران متوجه شدیم که حتی در حادثه‌ای که به صورت نقطه‌ای فقط یک نقطه از حاشیه شهر تهران را درگیر کند و عملاً غیر از دو کارگر در حال کار در صحنه تلفات دیگری نداشته باشد و ساختمان مهمی هم فرو نریزد (گرچه خسارتی مانند آتش‌سوزی و خرد شدن شیشه‌ها وارد کند)، تبعات حادثه مانند قطع تلفن، موبایل، برق، آب و سایر امکانات شریانی و زیرساختی به چه میزان ممکن است شرایط را در «محله‌ای» از محلات شهر تهران پیچیده کند، حال اگر این حادثه رخدادی شبیه زلزله بم باشد.
تبعات آن طبیعتاً بسیار پیچیده‌تر و بدتر خواهد بود. البته باید متذکر شد که هر چقدر ابعاد حادثه قابل رخداد در تهران پیچیده باشد، باز راهی که برای کاهش ریسک زلزله و حوادثی از این دست مشخص و معلوم است، باید همان‌گونه که کشورهای پیشرفته در شهرهای بزرگ خود عمل کرده‌اند، ما نیز به صورت سیستماتیک اول میزان ریسک‌های مختلف را پایش و برآورد کنیم و بعد بر اساس آنچه به عنوان سناریو‌های واقع‌بینانه برای خطر و ریسک در تهران می‌شناسیم، مرحله به مرحله برای کاهش ریسک و افزایش تاب‌آوری عمل کنیم.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
.......
الان اینجا که در همسایگی ما هست پر هست از افسر ایمنی(H.S.E) من نمیدونم این افسران ایمنی قبل از وقوع حادثه کجا بودن و باز هم نوش دارو بعد از مرگ سهراب و بیچاره ما و انشاءالله که عمق جانی فاجعه هم همانطور که اعلام رسمی شده باشد که با عقل سلیم و دیده ها جور در نمی آید فقط دعا میکنم ما شاهد زلزله نباشیم که اون وقته که فقط فقط باید خدا به داد مردم برسه